52
uy un
olaraq münaqi
raitind u aqlara qar kobud r ftar n
dak alt növünü ön plana ç kmi dir:
- öldürm k v ik st etm k;
- o urlamaq;
- u aqlardan sg r kimi istifad etm k;
- seksual zorak q etm k;
- m kt b
v x st xanalara hücum etm k;
- humanitar imkandan imtina etm k.
mçinin, BMT T hlük sizlik uras mü ahid v hesabat
mexanizminin yarad lmas t klifini ir li sürmü dür. Haz rda bu
mexanizm f aliyy t göst rir v BMT-nin u aqlar v silahl
münaqi
r m
si üzr xüsusi nümay nd sinin ba
q etdiyi
qs dli qrupa m lumatlar verir. Bu m lumatlar BMT Ba
Katibinin u aqlar v silahl münaqi
r m
si üzr BMT T -
nin çi qrupuna t qdim etdiyi m ruz nin haz rlanmas v u aq
hüquqlar pozan t
qar m qs dyönlü
t dbirl rin görülm si
üçün sas kimi ç
edir. Bu t dbirl r n tic sind münaqi
fl ri u aq hüquqlar na
l olunmas n t min edilm si
qs dil konkret h
tl r plan haz rlama a raz q verir.
Qeyd etm k laz md r ki, u aqlarla yana qad nlar da
müharib
daha çox ziyy t ç
n, iztirab v m hrumiyy tl
ruz qalan hali kateqoriyas na aiddir. Bu bax mdan müasir
dövrd onlar n beyn lxalq müdafi si m
si beyn lxalq birliyin
diqq t m rk zind olmaqla xüsusi aktuall q k sb edir. Qad nlar n
beyn lxalq müdafi si ictimai h yat n bütün sah
rind qad n
hüquqlar na hörm t v
l
olunmas n t min edilm si, h min
hüquqlar n t minat s viyy sinin v mexanizml rinin art lmas
qs di il dövl tl rin v müvafiq beyn lxalq t kilatlar n
kda
t nzim ed n beyn lxalq hüquq normalar n
cmusundan ibar t hüquq institutudur.
Qad nlar müharib nin gedi ind v sülhün qorunmas nda
mühüm rol oynay rlar (xüsus n, d tibbi v inzibati i çil r kimi).
Lakin buna baxmayaraq onlar sülh dan qlar nda v silahl
münaqi il ba siyasi q rarlar n q bul edilm si prosesind
53
dem k olar ki, i tirak etmirl r. Ad
n qad nlar silahl qüvv
rd
xidm t etmirl r. Son dövrl r is bir s ra ölk
rd qad n h rbi
qulluqçular n say n art lmas üzr t dbirl r görülmü dür. Bu,
qad nlar n öz ölk
rinin silahl qüvv
rind xidm t etm k
hüququnun tan nmas ndan ir li g lir. nsan
hüquqlar n ayr lmaz
rkib hiss si kimi qad n hüquqlar ks r dünya dövl tl rind tam
kild realla
lm r. Bu is qad nlar n c miyy td rolu il ba
vi yana ma il ba
r.
Problem 3: Demokratik prinsipl rin geni yay lm
oldu u ölk
rin insan hüquqlar na v azadl qlara dair
normativ aktlar n ara
lmas v t tbiqi
Hesabat dövründ “
Az rbaycanda dövl t qullu u
sisteminin t kmill dirilm si demokratik c miyy t
quruculu unun rti kimi” (1.3.1.) (icra müdd ti 2011-2013),
“
nsan hüquqlar sah sind Avropa uras
n standartlar v
Az rbaycan qanunvericiliyi” (1.3.2.) (icra müdd ti 2012-2016),
“
dal tli m hk
sistemi v v
nda c miyy ti” (1.3.3) (icra
müdd ti 2012-2016) v “
Sosial v iqtisadi hüquqlar n
qorunmas sah sind elmi ara
rmalar” (1.3.4) (icra müdd ti
2012-2016)
mövzular nda ara
rmalar apar r.
“
nsan hüquqlar sah sind Avropa uras n
standartlar v Az rbaycan qanunvericiliyi” (1.3.2.) mövzusu
il
laq dar institut t
find n
nc
qar mübariz ” adl
üzr ara
rmalar apar r, h min ara
rmalara
nc
dair beyn lxalq-hüquqi standartlar v Az rbaycan
qanunvericiliyinin t dqiqi” m rh
si daxil edilmi dir. Hal-
haz rda bu istiqam td i davam
edir v bu sah
probleml rin
beyn lxalq v milli hüquq ç rçiv sind ara
lmas v
öyr nilm si n
rd tutulub. Apar lan ara
rmalar n tic sind
milli qanunvericilikd i
nc anlay
n olmamas v bunun
hüquq praktikas nda m nfi n tic
g tirib ç xara bilm si il
ba müdd alar ir li sürülmü v i
nc nin leqal anlay t klif
edilmi dir. Qeyd etm k laz md r ki, mövzu il ba institutun
54
kda t
find n “
nc siz c miyy t”
adl m qal haz rlan b
“Özümüzü v dünyan d rketm yolunda” jurnal na çap üçün
qdim olunmu dur.
Bu gün c miyy td diqq t m rk zind olan aktual
probleml rd n biri d insan hüquq v azadl qlar r. Bu problem
siyasi-hüquqi probleml r s ras nda mühüm yer tutur. nsan hüquq
azadl qlar elmi-t dqiqat ara
rmalar n sas predmetidir.
nsan hüquqlar n müdafi si dövl tin n ali v zif sidir. Milli
inki af n n vacib rti insan haqlar n qorunmas v
müdafi sidir.
Hüquqi dövl t dedikd , insan hüquq v azadl qlar ,
onlar n
yüks k s viyy
müdafi si ba a dü ülür. V
nda lar n
hüquqlar t min etm k v qorumaq dövl tin ba ca
funksiyas r.
nsan hüquqlar baza v pozitiv hüquqlara ayr r. Heç k s
insan t bii hüquqlar ndan heç bir kild m hrum ed bilm z.
Bura ya amaq, xsi toxunulmazl q, h yat f aliyy tini azad
seçm k, vicdan, fikir, qid azadl v s. aiddir. Bütün bunlar
insan hüquqlar n sas t kil edir. Müasir c miyy ti azadl q,
rb st ya amaq, b rab rlik, dal t prinsipl rin
saslanan,
universal xarakterli insan hüquqlar olmadan t
vvur etm k
mümkün deyil. Çünki bir dövl tin hüquqi dövl t kimi var olmas
inki af , bir c miyy tin azad c miyy
çevrilm si
m hz insan
hüquqlar n v ziyy tind n, bu hüquqlar n h cmind n, nec
yata keçirilm sind n as
r.
nc
v dig r q ddar, pis, yaxud l yaq ti alçaldan
davran v c za növl rin qar Birl mi Mill tl r T kilat n
Konvensiyas n 1-ci madd sind i
nc
bel bir anlay
verilmi dir:
nc – h r hans bir xs ondan v ya ba qa xsd n
lumat almaq, yaxud onun etiraf na nail olmaq, onu v ya ba qa
xsi
tör tdiyi, yaxud tör dilm sind
übh
nil n h
gör
zaland rmaq, h mçinin onu v ya ba qa xsi qorxutmaq v ya
cbur etm k, yaxud dövl tin v zif li xsi v ya r smi xs kimi