Azad Yazarlar Ocağının kitabxanası
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
94 gücümüz qalmamışdır, sülh etmək zorundayıq”. 44 Ancaq Şahın ətrafını sarmış digər Şahzadələr və Abbas Mirzənin rəqibləri bütün bu fəlakətlərin səbəbkarı kimi Abbas Mirzəni görürdülər. Abbas Mirzənin varlığını öz övladlarının gələcəyi üçün təhdid ünsürü kimi görən Şahın qadınları da hər gecə Abbas Mirzənin arxasınca Şaha qeybət edir, onun yenilikləri ölkəni bərbad etdi deyə şikayətlənirdilər. Padşahın Abbas Mirzəyə qarşı qızması üçün hər tür zəminin hazır olduğu bir ortamda Şahzadənin bu məktubu Şaha çatdırıldı. Şah hiddətlə Abbas Mirzəyə qızmağa başlamışdı. İrəvanın və Sərdarabadın düşmə xəbərini Şahzadə Şindabadda eşitdi. Şindabadda Şahzadə daha qorxunc bir xəbər də eşidəcəkdi: Təbrizin ruslar tərəfindən işğal edilmə xəbərini! Artıq onun ailə üzvlərinin və qadınlarının da ruslar tərəfindən əsir alınıb və hətta namuslarına təcavüz edilmə məsələsi Şahzadənin ağlından keçirdi. Səltənət ailəsinə mənsub olan bu insanlar düşmən üçün çox önəmli girov və əsir olaraq nəzərə gəlirdi. Çünkü düşmən bu əsirləri geri vermək üçün böyük imtiyazlar ala bilərdi. Digər tərəfdən, Təbrizin işğalı Abbas Mirzənin sonu kimi bir şey idi. Sadəcə, bu şəhərdə mövcud olan Şahzadənin var- dövləti, ordu qərargahları talanmayacaqdı, Azərbaycan ordusunda da təmiri mümkün olmayan ruh düşgünlüyü yaranacaq, ordu savaş qabiliyyətini daimi olaraq itirəcəkdi. Şahzadəni şaşırdan Təbrizin müqavimətsiz təslim olması idi. Təbriz uzun zaman idi kaosa sürünməkdə idi. Şahzadə daima səfərlərdə olurdu. Digər tərəfdən, Şah, Azərbaycanı öz kontrolunda saxlaması və Şahzadəyə olan şübhələrini bərtərəf etməsi üçün Asəf-əd Dövləni Təbrizə nəzarət etməyə göndərmişdi. O isə öz eyş-işrəti ilə məşğul idi və əhalinin nifrətini qazanmışdı. Əhali Asəf-əd Dövlənin başçılığı altında şəhərin müdafiəsinə qalxmaq istəməmişdi. Təbrizin işğalı zamanı Şahzadəni sevən bir çox insan şəhərdən kənarda idi. Böyük oğullarından biri Xoyda, digəri də Ərdəbildə idi. Digərləri də müxtəlif qərargahlarda idilər. Yalnız böyük xoca Ələsgər Xan Şahzadənin nümayəndəsi olduğunu iddia edirdi. Ələsgər Xan, Şahzadə Xanımın (Abbas Mirzənin Qacar soyundan olan xanımı) himayəsi ilə hər kəsdən çox rüşvət alsaydı, onu iş başına gətirirdi. Təbrizin ruhani rəhbəri Mirzə Yusif yenicə ölmüşdü. Onun var-dövlət düşgünü olan oğlu gənc ruhani Mir Fəttah əhalinin fikrini azdırmaq üçün çox uyğun faktor idi. Mir Fəttah fətva vermişdi ki, artıq müqəddəs İslam-Kafir savaşı bitmişdir, Tanrı rusların yardımçısı olmuşdur. Tanrının iradəsinə tabe olub ruslara itaət etməliyik. Beləliklə, Təbriz heç bir dirəniş göstərmədən təslim olmuşdu. Ancaq düşmən Təbrizə qədər necə gəlmişdi ki, kimsə bilməmiş və yol boyunca heç bir 44 Əhvalat və dəst xətthaye Abbas Mirzə Naib-üs Səltəne (Abbas Mirzənin tərcümə-i halı və əlyazmaları). 95 qarşıdurma olmamışdı? Bu mövzu özü ayrıca bir tarixdir. Aylar öncədən Təbrizin işğalı üçün Paskeviç hər tür hazırlığı etmişdi. Casusları vasitəsi ilə Təbrizin savunma imkanlarını öyrənmiş, iqtisadi həyatı haqda bilgi əldə etmişdi. Bu üzdən də Abbas Mirzə Təbrizdə olan hərbi imkanları daşımadan bu şəhər işğal edilməli idi. Digər tərəfdən, Təbriz, Abbas Mirzənin həm çox güvəndiyi, həm çox sevdiyi şəhər olmanın yanı sıra, Şahzadə burada bir çox reformlar gerçəkləşdirmişdi. Bu şəhərin işğalı ilə eyni zamanda Abbas Mirzənin heysiyyətinə böyük zərbə endirir, gələcəkdə onun şah olma şansını əlindən ala bilərdilər. Çünkü Abbas Mirzənin Fətəli Şahın ölümündən sonra tac-taxt sahibi olması Rusiyanın mənafeyinə qarşı idi. Bütün ölkəni Avropa ilə ittifaqa götürmə gücü olan və bu vəsilə ilə də güclü və modern bir məmləkət yarada biləcək bir şəxsin şah olması Rusiyanın bölgədəki çıxarlarını təhdid edirdi. Bu üzdən də Şahzadənin başkəndi işğal edilməli idi. Abbas Mirzə, Abaran savaşında zəfər qazanmasına rəğmən geri çəkilməsi Rusiyanı Şahzadənin qaynaqlarının tükənməsi konusunda şübhələndirmişdi. Bu şübhəni dəqiqləşdirmək üçün araşdırmalar aparılmış və haqlı olduqları ortaya çıxmışdı. Bu nədənlə də Paskeviç böyük bir cəsarətlə dirək Təbrizə doğru irəliləməyə başlamışdı. Paskeviç özü Culfa yolu ilə Təbrizə tərəf hərəkətə başladı. General Aristov isə bir sütun ordusuyla Naxçıvandan Təbrizə doğru hərəkətlənib və Mərənd yolu ilə Şahzadənin başkəndinə doğru hərəkətə davam etdi. Cahangir Mirzənin yazdığına görə Nəzərəli Xanın edamından sonra Mərənd xanları Şahzadəyə qarşı düşmənlik duyğusu bəsləməyə başlamışdılar. Bu xanlar intiqam üçün fürsət axtarırdılar. Ona görə də bu xanlar Naxçıvanda General Aristova varıb və Təbrizin kaotik durumunu anlatmış, Təbriz baş ruhanisi Mir Fəttahın mövqeyini ona bildirmişlər. Generala demişdilər: “Təbrizdə az əhali var. Təbriz əhalisi sizin gəlişinizdən yanadır. Mir Fəttah da belə düşünür. Əgər siz Abbasabad qalasında min nəfər qoyub və üç min nəfərlik orduyla Mərənd istiqamətindən Təbrizə hücum etsəniz, şəhəri təslim ala bilərsiniz. Siz Təbrizə yaxınlaşdığınızda əhali üsyan edib və sizə yardımçı olacaq.” 45 Sonra da rus ordusunun hansı yollarla Təbrizə gəlməsi üçün bələdçilik də etmişlər. General Aristov 3.000 piyadə, 1.000 qazaq və on topla Təbrizə yola düşmüşdü. Rus ordusu Təbrizin altı ağaclığında olan Sofyana çatdığında şəhərin əhalisində təslimiyyət duyğusu yaranmağa başlamışdı. Çünkü Şahzadənin başkəndinin burnunun ucunda olan rus ordusu heç bir dirənişə rastlanmadan buraya qədər gəlmişsə, Təbrizə də girəcəkdir demək idi. Asəf-əd Dövlə və Ələsgər Xan dəqiq bilgi öyrənmək üçün Sofyana tərəf bir neçə süvari göndərdilər. Düşmənin Təbrizin dörd ağaclığında olduğu öyrənildi. Şahzadəyə sadiq olan barmaq sayı adamlar həmən Təbrizin iyirmi ağaclığındakı qərargahda olan Abbas Mirzəyə xəbər verməkdən yanaydılar. Bəziləri də fərardan yanaydılar. Ruhani rəhbərin təsiri altında olan çoğunluq isə Mir Fəttahın 45 Cahangir Mİrzə, “Yeni tarix”. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|