Azad Yazarlar Ocağının kitabxanası
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
90 Qalanın boşalmasına əmr vermiş və düşmənin hücumu və qalanı işğalı üçün uyğun zəmin yaratmış və sonra da etdiklərini düşmənə xəbər vermişdi. Ehsan Xanın bu xəyanətinə Kəngərli alayı da qatılmış və iş birliyi ilə xainlik etmişdilər. Abbasabad məğlubiyyəti Qacar-Rus savaşının xarakterində, gedişində böyük bir dönüşün olduğunu isbatladı. Bu sıralarda rus ordusunun qərargahına bir diplomatik mərkəz də əkləndi. Bu diplomatik mərkəzin başında Qriboyedov adında bir şəxs durmaqda idi. Qriboyedov şair və ədib birisi idi. Qriboyedovun Qafqaz hərbi üssündə diplomat seçilməsini buna bağlayırdılar ki, onun qadını Rusiyanın müttəfiqi olan gürcü əyanlarından birinin qızı imiş. Qriboyedov bir heyətlə Xoya gəlib və bu savaşın anlamsız olduğu haqda öz fikirlərini söyləmişdi. O, barış planını da özü ilə bərabər gətirmişdi və bu planı da Xoyda açıqladı. Bu plana görə Arazın quzeyindəki ərazilər ruslara buraxılmalı, Qacar dövləti savaş suçlusu olaraq yeddi yüz min tümən qızıl para ödəməli idi. Bu qədər məbləğin rus barış planında yer alması Fətəli Şahı çox rahatsız etmişdi, o, gedən ərazilərdən daha çox bu məbləğ konusunda əndişələnirdi. Şah, büdcəsinə bu qədər ziyanın gəlməsindən çox əsəbiləşmişdi. Lakin rədd cavabı vermədən əvvəl böyük şuranın təcili toplanmasını istədi. Rəqib şahzadələr və digər dövlət böyükləri yenə də bu fürsətdən yararlanaraq Şahı Abbas Mirzəyə qarşı qoymağa çalışdılar. Lakin bütün bunlara rəğmən Abbas Mirzəni də böyük şuraya çağırdılar. İrəvan hakimi Sərdar Hüseyn Xan da böyük şurada bulunmaqda idi. Sərdar Hüseyn Xan İrəvanın ruslara buraxılmasına qəti şəkildə etiraz edirdi. Sərdar Hüseyn Xan yaşlanmasına rəğmən İrəvanı savunacağında qərarlı idi. O, qardaşı Sərdar Həsən Sarı Aslanla bərabər İrəvanın gəlişməsinə əmək sərf etmişdi. İndi onu bu rahatlıqla ruslara buraxmaq istəmirdi. Lakin artıq Hüseyn Xan savaş və savunma texnikası baxımından çox geri qalmışdı. Güclü rus ordusunun qarşısında İrəvanı savuna biləcəkləri sanılmırdı. Sərdar Hüseyn Xan İrəvanı rus ordusu qarşısında savuna biləcəkləri haqda Şahı razı salmağı başarmış, Qriboyedova rədd cavabı verilməsini rica etmişdi. Bu toplantı müddətincə Abbas Mirzə səssiz qalmağı tərcih etdi. Onun solğun rəngi çox əzab çəkdiyini göstərirdi. Bilirdi ki, artıq atasının güvənini itirmişdir. Bilirdi ki, artıq Azərbaycan ordusunu təmin edəcək maddi gücü qalmamışdır və ordunun ibtidai ehtiyaclarını bərtərəf etməkdə belə zorluq çəkməkdə idi. Məğlubiyyətlər və özəlliklə Abbas Mirzənin daha çox Təbrizdən kənarda olması və Azərbaycanın mərkəzinə nəzarət edə bilməməsi Təbrizin büdcəsinin boşalmasına səbəb olmuşdur. Abbas Mirzə daima yollarda idi, savaşlarda və alaylara nəzarət hərəkətliliyində idi. Bu üzdən də ürətimə (istehsala) nəzarət edə bilmirdi. Artıq nizamsızlıq Azərbaycanı sarmış durumda idi. Özəlliklə Şahzadənin məğlubiyyətləri bu kaosu daha da artırırdı. Abbas Mirzə artıq hiss edirdi ki, Azərbaycan ordusu ilə böyük savaşlara qatılması mümkün olmayacaq. Həm büdcə yoxluğu, həm də Azərbaycandakı ruh düşkünlüyü 91 bu intizamsızlığı get-gedə artırırdı. Digər tərəfdən, Rusiya gündən-günə güclənir və işğalçılıq meyillərini artırırdı. Abbas Mirzə başından bəri başlanmasını istəmədiyi savaşın suçlusu kimi təqdim olunurdu. Abbas Mirzə Hüseyn Xanın söylədiklərinə qatılmırdı. O bilirdi ki, İrəvan rusların uzun müddətli mühasirəsi və hücumu qarşısında müqavimət göstərə bilməz. Ancaq İrəvanın Azərbaycandan ayrılıb ruslara verilməsini də öz savaşçı qüruruna sığdıra bilmirdi. Bu üzdən də içini böyük bir dərd sarmışdı. Bütün ruhu ilə bağlı olduğu Azərbaycanın parçalanmasını görürdü. Bu yurdun bütövləşməsi üçün nə qədər savaşsa və canını təhlükələrə atsa da müvəffəq ola bilməmişdi. Müvəffəq ola bilməyəcəyini də gördüyündə içini sarmış bu fəlakəti ancaq səssizlik içində daşıyırdı. Abbas Mirzə bilirdi ki, Rusiya Fətəli Şahın rədd cavabını eşitdiyində İrəvanın mühasirə işinə başlayacaqdır. Sadəcə, bu mühasirə Rusiyanın hazırlaşmasına görə bir az gecikə bilərdi, ancaq başlayacağı yüzdə yüz idi. Abbas Mirzə düşünürdü ki, özü də rusların imkanlarından bərxurdar olsaydı bütün Qafqazı Azərbaycana qatardı. Abbas Mirzə bundan sonra Rusiya ilə olacaq hər bir savaşın məğlubiyyətlə sonuclanacağına inanırdı. Çünkü bölgənin ən böyük savaş imkanına sahib olan Azərbaycan ordusu həm intizam, həm də mali imkan olaraq çökmüşdü. Şah Rusiyanın elçilərini rədd cavabı ilə yola saldı. Şah böyük bir qətiyyətsizliklə savaşdan yana olduğunu və ya savaş durumunun davam etməsini istəyirdi. Xəzərin sahilində yerləşən Səlyan adlı kiçik bir kəndin Cahangir Mirzə tərəfindən geri alınması böyük həyəcanla və abartılaraq təbliğ edilir, Abbasabad məğlubiyyətini ört-basdır eləmək üçün kullanılırdı. Səlyanı geri alan komutanlar ödülləndirilsələr də lakin hərbdən anlayan hər kəs bilirdi ki, Səlyan uzun müddət Azərbaycan ordusunun kontrolunda qala bilməz. Bu üzdən Cahangir Mirzə öz ordusu ilə bir yerdə ruslar tərəfindən əsir alınmasın deyə Abbas Mirzədən əmr gəldi ki, Ərdəbilə doğru geri çəkilsin. Səlyan Azərbaycan ordusundan tamamən boşaldıldı. Barış müzakirələri durdurulmuş, savaş təkrar başlamaq üzrə idi. Abbas Mirzə artıq Tehrandan heç bir maddi yardım ala bilmirdi. Hər şey cığırından çıxmışdı. Şahzadə əsgərlərinin qarnını zorla doyururdu. Düşündü ki, rusların ərzaq üssü olan Üçkilsəyə ani bir hücum edərsə ordusunun ehtiyacını oradan əldə edə bilər. Bir zamanlar Üçkilsədə Fətəli Şaha və Abbas Mirzəyə Napoleon Bonopartın qələbələrindən danışan və Abbas Mirzəyə ruslarla savaşmaq üçün Fransa ilə ittifaqı önərən erməni keşişi artıq rusların yanında yer almış və Azərbaycan ordusuna qarşı öz nifrətini ortaya qoymağa başlamışdı. Abbas Mirzə bu ən son əməliyyatını bir şans olaraq dənəmək istəyirdi. Bu üzdən də ən yaxşı və inanılır nəfərlərini, komutanlarını bu hücuma hazırladı. 5000 nəfər piyadə və 5000 nəfər də Avşar və Şahsevən ellərindən oluşan süvari təşkil etdi. İyirmi səkkiz top da bu hücumda kullanılacaqdı. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|