Azərbaycan diLİ VƏ Nİtq məDƏNİYYƏTİ FƏNNİ ÜZRƏ kollokvium suallarinin cavablari
Sual 4. Qohum dillər. Türk dilləri ailəsində Azərbaycan dilinin yeri barədə
Yüklə 220,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bir kökdən törəyən dillərə qohum dillər deyilir.
- Dilimiz oğuz qrupuna daxildir, bu qrupa həmçinin Türkiyə türkcəsi, türkmən və qaqauz dilləri aid edilir.
- Azərbaycan dili müstəqil respublikamızın dövlət dilidir.
- Sual 5. Azərbaycan dilinin inkişafında ulu öndər Heydər Əliyevin rolu haqqında məlumat verin.
- «Инди биз дилимиздя сярбяст данышырыг вя щяр бир мцряккяб фикри ифадя етмяйя гадирик. Бу, бюйцк наилиййятдир. Бу, игтисади вя
- Mövzu 2 Sual 6 – cavab 5 Fonetika haqqında ümumi məlumat yazın
- Fonetikada öyrənilən səslər və hərflər dilin ən kiçik dil vahidləridir. Ümumilikdə fonetika danışıq səslərini öyrənir. Ahəng qanunu, heca, vurğu, səsartımı
- Ən fəal danışıq üzvü dildir.
- 1. Dilin üfüqi vəziyyətinə görə: 2.Dilin şaquli vəziyyətinə görə: 3.Tələffüz zamanı dodaqların aldığı vəziyyətə görə
3
yazın. Dünya dilləri yarandığı ilk dövrlərdə çox az sayda olmuşdur. Zaman keçdikcə bu dillər arasında bölünmə getmiş, bir dildən onlarla dil formalaşmış, formalaşan- ların da hər birindən sonralar yeni dillər əmələ gəlmişdir. Beləliklə, bu gün dünya- da 3500-dən çox dil vardır. Bir kökdən törəyən dillərə qohum dillər deyilir. Qohum dillərin hamısı birlikdə dil ailəsi adlanır. Azərbaycan dili türk dilləri ailəsinə mənsubdur. Türk dilləri ailəsi bir neçə qrupa bölünür: oğuz qrupu, qıpçaq qrupu, qarluq qrupu.
eramızın birinci minilliyində başa çatır. XVI əsrdən etibarən Azərbaycan dili milli dil kimi yetişmiş və oğuz qrupuna daxil olan digər dillərdən fərqli keyfiyyətlər qazanmışdır. Qazax, qırğız, tatar, başqırd, qumıq dilləri qıpçaq qrupunu təşkil edir. Qarluq qrupuna isə özbək, uyğur və salur dilləri daxildir. Azərbaycan dili Azərbaycan Respublikasında, Cənubi Azərbaycanda, eləcə də bir çox ölkələrdə yaşayan azərbaycanlıların ana dilidir. 50 milyondan çox azər- baycanlı bu dildə danışır. Azərbaycan dili müstəqil respublikamızın dövlət dilidir. Azərbaycan Respublikasının bütün dövlət orqanlarında yazılı və şıfahi əlaqə işləri Azərbaycan dilində aparılır. Dövlət idarələrində vəzifə tutan müxtəlif xalqların nümayəndələri öz işlərini məhz Azərbaycan dilində həyata keçirirlər. Dövlət dilinin vahidliyi demokratizmi ilə səciyyələnir. Ölkəmizdə yaşa-yan azsaylı xalqların, etnik qrupların nümayəndələrinin öz aralarında ana dilində ünsiyyət saxlamaq hüququ vardır.
haqqında məlumat verin. Эюркямли иcтимаи-сийаси хадим, ulu öndərimiz Щейдяр Ялийевин щяртяряфли йарадыcılıq фяалиййятиндя дилчилик мясяляляри, илк юнcя ана дили, дил вя мядяниййят, дил вя миллят, дил вя тарих, дил вя ядябиййат, дил гуруcулуьу кими юнямли сосиолингвистик мясяляляр дя хцсуси йер тутур. Бцтцн бюйцк сийаси хадимляр кими Щейдяр Ялийев дя юз халгынын, юз юлкясинин игтисадиййаты, мадди рифащ щалынын йахшылашмасы иля бярабяр, онун цмуммядяни тяряггисинин дя гайьысына галмыш, йашадыьы юлкянин, мянсуб юлдуьу халгын дцнйанын ян инкишаф етмиш юлкяляри вя халглары сявиййясиня йцксялмясиня cидди диггят йетирмишдир. Щяр бир миллятин инкишафында онун ян мцщцм варлыг вя йашам амили олан milli дилинин мцстясна ролу вардыр. Тясадцфи дейилдир ки, Щейдяр 4
Ялийевин дил доктринасында дил амили башга амиллярдян уcа тутулур. Азярбайcан Республикасынын йени Конститусийа лайищясини щазырлайан комиссийанын дювлят дили мясялясиня щяср олунмуш иcласларындан бириндя о дейир: «Инди биз дилимиздя сярбяст данышырыг вя щяр бир мцряккяб
Дили игтисади вя башга наилиййятлярин щамысындан цстцн наилиййят сайан ulu öndər Щейдяр Ялийев 1960-cы иллярин сонундан башлайараг юз зянэин тяcрцбяси, йцксяк интеллекти, милли мядяниййятимизя вя мянявиййатымыза дяриндян бяляд олмасы сайясиндя ардыcыл милли дил сийасяти ишляйиб щазырламыш вя бцтцн чятинликляря синя эяrяряк ону дюнмядян щяйата кечирмиш, Азярбайcан дилинин дювлят дили олмасы, халгымызын мяняви мювcудлуьунун ясас амилляриндян олан дилимизин инкишафы вя йцксялиши уьрунда ардыcыл мцбаризя апармышдыр. Ümummilli liderimiz Щейдяр Ялийевин ана дилиня гайьысы вя диггяти сонракы иллярдя дя давам етмишдир. 1978-cи илдя мцттяфиг республикаларын йени конститусийалары гябул етдийи заман онун эюстярдийи тяшкилати фяалиййят дя чох бюйцк олмушдур. Бялли олдуьу кими, о вахт республикаларда гябул олунмуш конститусийаларын щеч бириндя ана дили дювлят дили кими гейд олунмамышды. Загафгазийа республикаларындан башга диэяр республикалар цчцн беля проблем артыг mövcud дейилди. Azərbaycanda ися дювлят дили маддяси уьрунда гызьын мцбаризя эедирди. Ümummilli lider о эцнляри хатырлайараг дейирdi: «1977-78-cи иллярдя биз йени конститусийаны гябул едяркян бу мясяля, шцбщясиз ки, ясас мясялялярдян бири иди. Биз йени конститусийада Азярбайcанын дювлят дилинин Азярбайcан дили олмасы барядя маддя щазырладыг. Гейд етдийим кими, мян щямин конститусийаны щазырлайан комиссийанын сядри идим вя бу ишляря рящбярлик едирдим...” Mövzu 2 Sual 6 – cavab 5
Yazılı və şifahi nitq müəyyən vahidlərdən ibarətdir: Səslər, hərflər, sözlər, cümlələr və s. Fonetikada öyrənilən səslər və hərflər dilin ən kiçik dil vahidləridir.
Danışıq zamanı tələffüz etdiyimiz səslər danışıq səsləri adlanır. Danışıq səslərinin yaranmasında dodaqlar, dil və səs telləri daha fəal iştirak edir. Bundan başqa ağ ciyər, nəfəs borusu, qırtlaq, ağız boşluğu, dişlər, burun boşluğu, alt çənə kimi üzvlər də danışıq səslərinin yaranmasında iştirak edir. Ən fəal danışıq üzvü dildir. Danışıq səsləri şifahi nitqin vahidləridir. Yazılı nitqdə isə bu, hərflərdə öz əksini tapır. Səslər hərflərdən müəyyən cəhətlərə görə fərqlənir: Səslər tələffüz olunur və eşidilir. Hərflər yazılır və oxunur(görünür). Sual 7 – cavab Sait və samit səslərin təsnifatı haqqında məlumat verin. Azərbaycan dilində 9 sait səs var: [a], [ı], [o], [u], [e], [ə], [i], [ö], [ü]. Dodaqların və dilin müəyyən vəziyyətlərə düşməsi ilə əlaqədar saitlərin müxtəlif növləri yaranır. Dilimizdə saitlər üç qrupa bölünür və bu baxımdan hər saitin də üç əlaməti özünü göstərir:
iştirakına görə samit səslər iki növə bölünür: kar, cingiltili l)Kar samitlərin yaranmasmda səs telləri iştirak etmir və ona görə də təkcə küydən ibarət olur. 2)Cingiltili samitlərin yaranmasmda səs telləri iştirak etdiyi üçün küylə yanaşı, avaz da olur. Yaranma və səslənmə ardıcıllığına görə kar və cingiltili samitlər bir-biri ilə qarşılıq təşkil edir. Sual 8 – cavab Ahəng qanunu nəyə deyilir. Yüklə 220,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|