Azərbaycan diLİ VƏ tariXİ
Yüklə 3,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
91 məğ lubiyyəti və onların sərkərdəsi Kiçik Zakarənin (əs-Səğir) həlakı ilə başa çatır 1 . Hic ri 602 (18.08.1205-07.08.1206)-ci ildə gürcü qoşunları yenidən Azərbaycanın qərb vilayətlərinə keçir və bir sıra yerləri talan etdikdən sonra Xilata soxulurlar. Qoşun və könüllü dəstələri gürcülərə qarşı çıxır və döyüşdə gürcü qoşunları darmadağın ed ilir 2 . Gü rcülərin A zərbaycana tez-tez basqın etməsindən, atabəy Əbu Bəkrin sərxoşluqdan başı ayılmadığ ı üçün dövlətin təhlükəsizliy inə fikir verməd iyindən və qoşunun qayğısına qalmadığından istifadə edən Marağa hakimi Əlaəddin Kö rpə Arslan və İrbil hakimi Müzəffərəddin Göy-Böri birlikdə Azərbaycan ərazisinə soxulurlar. Müzəffərəddin Göy -Bö ri öz qoşunu ilə Marağaya yanaşır və Körpə Arslanla birlikdə Əbu Bəkrin yerləşdiyi Təbriz üzərinə yüyürürlər. Qorxuya düşmüş Əbu Bəkr yardım üçün Aydoğmuşun yanına çapar göndərir. Öz süzereni ilə heç də hesablaşmayan Aydoğmuş Alamut ismailliləri ü zərinə yürüşünü təxirə salaraq, qoşunu ilə Əbu Bəkrin kö məyinə gəlir. Təbrizə yaxınlaşdıqdan sonra Aydoğmuş İrbil hakiminə belə bir məkrub göndərir: " Biz eşitmişik ki, sən elm adamlarına və xeyirxah lara hamilik edir və onlara mərhəmət göstərirsən. Ona görə də b iz səni mehriban və mö min adam hesab edirdik. Lakin biz indi bunun tam əksini görürük. Sən islam ölkəsinə soxulur və müsəlman larla vuruşursan, onların mülkünü qarət edir və nifaq törədirsən. Əgər sən doğrudan da beləsənsə, sənin ağlın yoxdur. Bir kəndin sahibi olduğun halda, bizim üzərimizə, Həmədan darvazalarından tutmuş Xilat və İrbilə qədər torpaqların hakimlərinin ü zərinə hücum çəkirsən? Tutalım ki, sən onu [Əbu Bəkri] qaçmağa məcbur edəcəksən, bəs sənə məlu m deyilmidir ki, onun məmlü kləri var, mən də onlardan biriyəm? Əgər o (Əbu Bəkr), hər kənddən bir dəstə və ya hər şəhərdən on nəfər çağırsaydı, onun qoşunu səninkindən bir neçə dəfə artıq olardı! Sənə məsləhətim budur ki, öz şəhərinə qayıdasan! Bunu sənə yalnız rəh mim gəldiyi üçün deyirəm!" 3 Məktubu göndərdikdən sonra Aydoğmuş qoşunu ilə Müzəffərəddin Göy- Böri ü zərinə yürüş edir. Aydoğmuşun yaxınlaşdığını bilən Göy -Böri qoşununu geri çəkir. Marağa hakimi Körpə Arslan Müzəffərəddini saxlamaq istəyir: "[Əbu Bəkrin] bürün əmirləri mənə yazırlar ki, mən [atabəyə] qarşı çıxış etsəm, onların hamısı mənim tərəfımə keçəcəkdir". Lakin İrbilin hakimi daha ehtiyath və ağıllı hərəkət edir, Aydoğmuşun təqibindən qorxa raq, çətin keç idlərdən adlayıb öz malikanəsinə qayıdır. 1 Yenə orada; Bar Ebrey, II, səh.487-488. 2 İbn əl-Əsir IX, səh.283; Tacidarların tarixi və mədhi, səh.80 -81. 3 İbn əl-Əsir, IX, səh.282; həmçinin bax: Əhməd T ulaymat, səh.158-159 və Defremeri, səh.142- 144; Ə.Ə.Əlizadə (səh.87) hadisələr düzgün təhlil edilmir. 92 Aydoğmuş və Əbu Bəkrin qoşunları Marağanı mühasirəyə alır. Mühasirə uzun çəkmir, rəqib lər sülh müqaviləsi bağlay ır, Marağa hakiminin qalalarından birinin Əbu Bəkrə və Əbu Bəkrin də Uşnu və Urmiya şəhərlərin i verməsi şərti ilə sazişə girirlər 1 . Aydoğmuşun Azərbaycanda olmasından istifadə edərək, 10 min Xarəzm süvarisi öz arvad-uşaqları ilə birlikdə onun ərazisinə soxu lur. Xarəzmilər Zəncanın ətrafına qədər gəlib çıxırlar. Lakin burada Aydoğmuş onları haqlay ır və darmadağ m edir. Xarəzmilərin ço xu öldürülür, qalanları əsir düşür. Onların ailələri əsir alınır, əşyaları (mal-dövləti) isə Aydoğmuşun əsgərləri tərəfındən talan edilir 2 . Bu qələbədən sonra İraq ərazisində Aydoğmuşun hakimiyyəti möhkəmlən ir. O, xəlifədən təmtəraqlı ləqəb alır: "Böyük Xaqan, ən böyük padşah, dövlətin və dinin Günəşi, islamın və müsəlmanların dayağı, Şərqin və Qərbin hökmdarlar hökmdarı Aydoğmuş, Allah onun cəlalın ı hifz etsin" 3 . Hic ri 607 (25.06.1210-14.06.121 l)-c i ildə gürcü qoşunları A zərbaycan ərazisinə ən böyük yürüşlərdən birin i həyata keçirir. Əvvəlcə onlar Naxçıvana basqın edir, onu tuta bilməyib Culfaya tərəf ü z tutur və Dərədüz dərəsi ilə Mərəndə yanaşırlar. Mərənd əhli b ir can lıya şəhərdən qaçıb, yaxın şəhərlərdə gizlən ir. Mərəndə daxil olan gürcülər heç rast gəlmir 4 . Mərəndi qarət etdikdən sonra onlar Təbrizi mühasirəyə alırlar. Şəhərin hakimi, atabəy Cahan Pəhləvanın arvadı Zahidə xatın şəhər rəisləri ilə məsləhətləşdikdən sonra, şəhəri qarətdən xilas etmək qərarına gəlir və gürcülərə pul, zinət və mal verməklə əhalini qarətdən qurtarır. Fidyənin dəyəri o qədər idi ki, gürcülərin "hamısı, böyük və k içiy i dövlətlənir". Gü rcü qoşunları Təbrizin "nahiyələrini (rasatik) qarət edib o qədər adam əsir apardılar ki, onun sayını Allahdan başqa heç kəs bilmir. Onlar ölkənin bütün mal- qarasını özlərilə apardılar" 5 . Gü rcü qoşunlarının bir hissəsi Təbrizdən Miyanəyə tərəf yürüş edir. Şəhərin hakimi taleyin i sınamaq istəməyərə k təbrizlilər kimi hərəkət edir və gürcülərə "qızıl, gü müş və qiymətli daş -qaş fıdyə verir. Hər cür var-dövlət əldə etdikdən sonra gürcülər sakitcə Miyanəni tərk ed irlər" 6 . Gürcülər çıxıb gedən kimi miyanəlilə r şəhərdə qalan gürcü qoşunu dəstəsinin üstünə hücum çəkib onları qırırlar. Gürcü qoşunlarının sərkərdəsi Zakare M xarqrd zeli M iyanəyə cəza dəstəsi göndərir, onlar məliki və uşaqlarını ö ldürür; onların dəriləri soyulur və minarədən asılır. Eyn i zamanda şəhər qarət edilir və yandırılır" 7 . 1 İbn əl-Əsir, IX, səh.283. 2 Yenə orada. 3 Əl-Carbazağani, səh.5. 4 İbn Batiş (İbn Xəllikan, I, səh.490) gürcülərin Mərəndə yürüşünü 606-cı il tarixi ilə qeyd edir. 5 Əl-Hüseyni, vər.l07a; Tacidarların tarixi və mədhi, səh.84 -85; Крикос Гандзакецеи, стр,.96 6 T acidarların tarixi və mədhi, səh.85. 7 Yenə orada. Yüklə 3,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|