41
o r
t
CF
CI
PBP
4) Daxili mənfəətlilik norması (Internal Rate of
Return)- bu, investisiyaların elə ödəmə stavkasıdır ki, bu
halda
0
NRV
Bu göstərici ehtiyatların cəlb olunmasının
dəyəri
meyarına
görə
maliyyələşdirmə
mənbəyinin
seçilməsində orientir rolunu oynayır. Əks halda investorun
maliyyələşdirmə haqqında qərar qəbul edilərkən investorun
potensial mənfəətliliyini xarakterizə edir.
0
)
1
(
1
t
t
N
t
IRR
CF
CI
NRV
12. İNNOVASİYA BİZNESİNİN TƏŞKİLİ
İnnovasiya biznesinin təşkili hər bir yenilikçi alim üçün
mütləq xüsusi status alınmasını, yəni özünün müəssisəsinin
rəsmi dövlət qeydiyyatından keçirilməsini nəzərdə tutur. Bu
müəssisə və ya təşkilat qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş
istənilən statusa malik ola bilər.
Təşkilatlar keyfiyyət və kəmiyyət göstəricilərinə görə
təsnifatlaşdırılırlar.
Keyfiyyət
göstəriciləri
təsərrüfat
hüququnun subyekti olan təşkilatın (müəssisənin) mülkiyyət
formasını, əmlak hüquqlarının nisbətini, idarəetmə strukturunu
və təsisçilərin məsuliyyətlərini əks etdirirlər. Əsas kəmiyyət
göstəriciləri isə işçilərin sayı və illik kapital dövriyyəsidir.
Əmlak əlamətləri sahibkarın əmlakının formasını və
sahibkarlıq fəaliyyəti subyektinin təsisçilərinin (iştirakçıların)
əmlak hüquqlarını əks etdirir.
Təşkilatı əlamətlər təsərrüfat fəaliyyətinin subyektinin
idarəetmə struktur-unda əks olunur.
42
Mülkiyyət sahibinin, iştirakçıların (təsisçilərin) müxtəlif
təşkilatı-hüquqi formalarda qarşılıqlı fəaliyyətinin xüsusiy-
yətləri onların müəssisənin cari işlərinə iştirak dərəcəsində
özünü göstərir. Müxtəlif təşkilatı-hüquqi formalarda məsuliy-
yətlər də eyni olmur.
Təşkilatların təsnifatı
Əsas keyfiyyət göstəricilərinə
görə
Əsas kəmiyyət göstəricilərinə
görə
Mülkiyyət
formasına görə
Dövlət
Bələdiyyə
Özəl
Fəaliyyətinin
məqsədinə
görə
Kommersiyalı
Qeyri-
kommersiyalı
Hüquqi
statusuna görə
Hüquqi şəxslər
Fərdi sahibkarlar
Təşkilatı-
hüquqi
forması üzrə
İllik dövlət kapitalına
görə
İşçilərin sayına görə
Xırda müəssisələr (99
nəfərə kimi)
Orta miqyaslı
müəssisələr (100-dən
499-a kimi)
İri müəssisələr
(500-dən artıq)
Şəkil 12.1. İnnovasiya təşkilatlarının təsnifat sxemi
43
Sahibkarlıq fəaliyyəti ilə hüquqi şəxslər, fərdi sahibkarlar
və eləcə də ayrı-ayrı fərdlər müqavilə əsasında məşğul ola
bilərlər.
Hüquqi şəxslər vətəndaşlar tərəfində müstəqil, və ya
digər hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən yaradılan təşkilatlardır.
Özünün, başqa təsərrüfatın və ya operat-iv idarəetmədə olan
ayrıca əmlaka malik təşkilat hüquqi şəxs hesab edilir. Hüquqi
şəxs öhdəliklərinə özünün əmlakı ilə cavab verir.
Vətəndaşlar, və ya müqavilə əsasında bir qrup şəxs
hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul
olurlar. Onlar öhdəliklərinə görə özlərinə məxsus bütün
əmlakları ilə cavab verirlər.
Sahibkarlıq fəaliyyəti mülkiyyətinə görə
kommersiya
və qeyri-kommersiya xarakterli ola bilər. Gəlir əldə etmək
məqsədi güdən fəaliyyət kommersiya xarakterli hesab olunur.
Əgər sahibkarlıq fəaliyyətində gəlir əldə etmək məqsəd deyilsə,
belə təşkilat qeyri-kommersiya təşkilatı hesab olunur.
Mülki məcəlləyə görə kommersiya təşkilatları müəyyən
təşkilatı-hüquqi formalarda yaradıla və fəaliyyət göstərə
bilərlər.
Müəssisə (şirkət, firma) adı altında və bir nəfərin
kommersiya müəssisəsi (fərdi sahibkarlar), və ya əsasında
kapitalların birləşdirilməsi, yaxud da dövlət mülkiyyəti duran
kommersiya təşkilatı nəzərdə tutulur.
Bir nəfərin müəssisəsi- həmin şəxsin və ya ailəsinin
mülkiyyəti hesab olunur və o, öhdəliklərinə görə müəssisənin
bütün kapitalı və özünün şəxsi əmlakı (əgər o müəssisənin
kapitalından ayrılmayıbsa) ilə cavab verir.
Kommersiya təşkilatlarının strukturu şəkil 12.2-də
göstərilmişdir.