37
Aləm özü nəmdir o əta bəhrindən.
Bizlər nəçiyik qüdrətini vəsf eləyək?
İndi Sənə layiq nə deyim, ya Rəbb, mən?
55
Şah sarayını (bargah) bəzəyən seçkin (estefa) və
qənaətbəxş istiqamətin (erteza) mürşidləri olan müqəddəs
peyğəmbərin (nəbəvi) peyğəmbəranə cah-cəlalı, [həzrət Əlinin]
tərifəlayiq (mənaqeb və eftexar) fəaliyyəti, həmçinin pak imamların
tərifi Allahın sifətlərini əks etdirir. Elə buna görə də, mən özümü
savad kəsb etməməkdə bəhrəsiz görməmək, heyrət və nadanlıq
səhrasında sərgərdan etməməkdən ötrü çətinlikdən çəkinməməyin
gərəkli, məqsədə uyğun və biədəblilikdən xali olduğunu düşündüm.
Bu [kitabdakı] məqalələri (məqalat) yazmaqdan məqsəd budur ki,
mən, yəni [Allah] qullarının kiçiyi olan və Münşi kimi tanınan
İsgəndər* cavanlıq nəşəsinə daldığım vaxtlarda ağlı gödək
dünyapərəst adamların təhriki ilə, öz xislətimə Liyğun gələn dəbdə
olan elmləri (olume-motədavele) öyrənməkdən əl çəkib siyaq
elminə** (dəqiq mühasibat elmi - Ş.F.) həvəs göstərdim, bir müddət
bu natamam peşə (şöğle-natəmam) ilə məşğul oldum, naqis
etiqadımla özümü kamal rütbəsinə çatdırdım. [Bir müddət] dəyərli
vaxtımı dövlət adamlarına [xidmətdə] sərf etdikdən sonra uzaqgörən
ağlım məni qəflət yuxusunun xumarlığından (sokr) oyatdı və öz-
özümə dedim: "Qurşandığın bu kiçik (xəsis) iş səni fəzilət və
kamaldan yüz mərtəbə uzağa atdı. Sən ki, mənalar dalğaları ilə dolu
olan dənizdə üzgüçülük etmisən, heç rəvadırmı ki, mərəkə axtaran
şəxslərin yoluyla gedib surətpərəstliyə aldanasan?" Ətraflı düşünüb
bildim ki, vaxtım boş-boşuna keçmiş, mənim vücudum
peşimançılıqla dolmuşdur. [Amma], qabiliyyət və istedada malik və
inşa elminə (məktub və başqa sənədlərin fəsahət və bəlağətlə
yazılması - Ş.F.) bələd olmuş bəzi izzətli adamların feyzli
söhbətlərindən işıqlandım, həmin adamlarla həmsöhbət olduğum
vaxtlarda onların nəzm və nəsrdə zərnigar qələmlə bəyan səhifəsinə
yazdıqları faydalı və şirin sözləri dinlədikdə, mənim yoxsul
55
Beytlərin farscası:
Anca ke kəmal kebriyaye-to bovod,
Aləm nəmi əz bəhre-ətaye-to bovəd.
Ma-ra çe hədd həmd o sənaye-to bovəd?
Həm həmd-o sənaye to səzaye-to bovəd.
38
(doryuze) ilhamım həmin şəxslərin tərifəlayiq fikirlərinə
rəğbətləndi:
Misra
Ürəyimdə o həvəs canlandı
56
Ətəyimi əvvəlki işimdən üzərək, ürək tarlasına [yeni]
həvəsin toxumunu səpdim, şövq əli ilə o əziz adamların ətəklərindən
yapışdım. Beləliklə də, mən hümayun ləqəbləri "bəşər övladının
(xeyrül-bəşər) ən xeyirlisi olan həzrət Məhəmmədin - ona və nəslinə
salam olsun
57
- astanasının torpağı", "on iki umamın haqlı
məzhəbinin rəvac verəni (mərəvvəc) möminlər əmiri həzrət
Heydərin - ona və onun pak övladlarına Allahın salamı olsun -
sədaqətli qulamı"
58
kimi dürr səpən (dornesar) sözlərdən ibarət olan
və bununla da hər iki dünyanın bəzəyi olan, pak əhli-beytə xidmət
edən və bunu özü üçün iftixar sayan, özünü mələklər yuvası Nəcəf
bölgəsindəki (şəhərindəki - Ş.F.) [İmam Əli] astanasının iti bilən, iki
nisbətdən - [yəni] əzəmət və fayda (movhəbət) [baxımından] dünya
başçıları (sərvərane-aləm) və başqa sabiq padşahlarla müqayisədə
[böyük] sərvərlik rütbəsinə malik olan, mübaliğəsiz deyə bilərik ki,
Allahın kölgəsi olmaq nuru (zilbllahi) hümayun alnında (nasiye)
parlayan və ədalət günəşi hamının üstündə işıq saçan uca məqamlı
padşah, səfəvilərin ən çox fərqlənəni (səfvətnehad), musəvi və
hüseyni nəsilli, Heydər nəsəbli*, ölkələr tutan xaqanın (Şah Abbasın
- Ş.F.) sarayında xidmətə götürüldüm. Bu varaqlarının yazılmasının
əsas məqsədi o sultanlar sultanının mübarək əhvalatlarının əks
etdirilməsidir.
Şer
Dinli bir şahdır ədalətəsas,
Xəbfe-sedqe-Mortəza-Abbas.**
56
Misranın farscası:
An həvəs dər deləm pədid aməd
57
İfadənin ərəbcəsi: "xeyru-l-bəşəri salla-1-lahu aleyhi və alihi".
58
İfadənin ərəbcəsi: "Həzrətu əmiru-1-momininə Heydər səlamu-1-lahi əleyhi və
ovladihi-əl-əthəri murucu məzhəbi həqqi əimməti isna əşər əleyhim salavatu-1-lahi
əl-məliku-1-əkbəru həzrətu əmir-ul-mömininə Heydər səlamu-1-lahi əleyhi və ovladi-
l-əthəri".
39
Sayəsində nə kədər, ah olsun,
Aləmə bir əbədi şah olsun
59
Beləliklə, mən xilafət nişanlı sarayın münşilər silkinə qəbul
olundum. Bu böyük vəzifədə (moşgəleyi-əzim) gecə-gündüz
çalışdım və bu ləyaqətli işə bağlandım. Cidd-cəhd (himmət) istəyən,
fəhm və istedad (fetrət) tələb edən bu işi öyrənmək hələ mənə
müyəssər olmurdu, amma xəcil kamal və böyük çalışqanlıqla onu
öyrənmyə giriftar oldum.
Lakin, bu böyük vəzifədə (məşğoleye-əzim) hər gecə-
gündüz davam edən məşğuliyyətim mənim istəyimə (hemmət),
dərrakəmə (fəhm) və istedadımın ləyaqətlə davam etməsinə mane
oldu. İşin gedişində fürsət tapan kimi seyr və xəbərlə dolu kitabların
mütaliəsi ilə məşğul olub, həmin şərafətli peşədən bəhrələnməyimi
arzuladım:
Beyt:
Hər zərrəsində hava olan bir ürəyim var,
Dilənçi paltarı tək ürəyimdə yamaqlar.
60
Sözün qısası, bütün xidmətim (molazimət) müddətində
Cəm məqamlı o padşahın (Şah Abbasın - Ş.F.) sələfləri haqqında
yazılan kitablardan və onun özünün bəyənilən hərəkətlərindən öz
gözlərimlə müşahidə etdiklərimi ağıl tərəzisinin gözünə qoydum,
fəzilətli alimlər və bəlağətli tarixçilər tərəfindən bizim əvvəlki
sultanlarımızın yaxşı xüsusiyyətlərindən və vaqiələrindən bəhs edən
və maraqlı ibarə və istiarələrlə* zəngin olan neçə-neçə kitabı cidd-
cəhdlə oxudum, öyrəndim ki, yüksək qədir-qiymətli cahangirlərin
heç biri ona (Şah Abbasa - Ş.F.) bərabər olmamışlar. Düşündüm ki,
59
Beytin farscası:
Şahi bi din-o dade-ədlosas,
Xələfe-sedqe-Mortəza-Əbbas
Ke əz-u ruzgar xorrəm bad,
Ta əbəd padşahe-aləm bad.
60
Beytin farscası:
Darəm deli ke darəd hər zərreəş həvayi,
Çon xerqeyi-gədayan hər pareyi ze cayi
Dostları ilə paylaş: |