Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi a. A. Bakixanov adina tariX İnstitutu
Yüklə 4,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
40
mən əgər bu yüksək məqamlı padşahın qulamı olmaq şərəfinə layiq görülmüşəmsə, nə üçün kamal fənləri üzrə başqa istedad sahiblərindən üstün olmayım? Nə üçün dünyanı özündə əks etdirən güzgünün müqabilində dayanıb öz şer təbimin tutisini dilləndirməyim? Niyə xəyal səhifəsində misilsiz (bihemal) ali nəsilli şəhriyarın gözəl amallı əhvalatlarını gövhərlər səpən qələmlə öz bəyan səhifəmə yazmayım? Neçin müqəddəs aləmin və pak ünsiyyət sarayının ən yaxşısı və ən çox seviləni olan, cahanı bəzəyən və məclislərə (bəzm) yaraşıq verən söz şahidlərinin qulaq və boyunlarını şaha layiq dürlərlə bəzəməyim ki, əgər yüksək istedad sahibi olan adamlardan üstün olmasam da, bu səadətli əməyin uğur qazanmasından ötrü başqalarından üstün olmayım?
Bax əvvəlkilərin əsərlərinə Cahanda qalacaq sözdən başqa nə? Şahdan yazacağın bu kitab ki var, Nə üçün qalmasın səndən yadigar? 61
Bəzən uzaqgörən əqlin ədəb sahibi (yəni İsgəndər bəy Münsi - Ş.F.) hərdənbir bu arzunun hələ tifil olan rüxsarını şillələyib (təpançə) deyirdi: Sən hələlik elm dəbistanının* əbcədxanısan,** belə olan halda ruzigar alimləri ilə bu nə şəriklik cəfəngiyyatı və özbaşınalığıdır? Nə üçün bihudə yerə özünü istedad sahiblərinin danlağına gətirirsən? Hansı yüksək sözün mərtəbələri daha uca ola bilər ki, himməti qısa olan hər adamın əli onun izzət libasının ətəklərinə çata bilsin? Məna bəzəyən hansı bəlağət və fəsahət (soxənsəra) sahibinin [söz] təkyəgahı*** daha gözəl ola bilər ki, hər hansı bir nadan və ad-sansız adam oraya daxil ola bilsin?
Sözün bənzəri var təmiz cövhərə, Söz səmadan enib gəlmişdir yerə.
61 Beytin farscası: Bebin ta ze asare-pişiniyan, Çe baqi bovəd coz soxən dər cəhan? Çera vəsfe-an namvər şəhriyar Nəmanəd be qiti ze to yadigar?
41
İstəsə əsrarı edə aşikar Müqəddəs kəslərlə ülfət bağlayar. Əlçatmaz bir çölün ürkək ahusu Hər kəslə ünsiyyəl etməz doğrusu. Söz elə quşdur ki, uçuş zamanı Ondan yerə düşər tace-Kəyani. Hər kimin başına qonsa bu hüma İsgəndərdən üstün olar daima 62
Heyhat, heyhat! Bu həqir zərrə, yəni hərflərin və nöqtələrin təcəssümü olan [İsgəndər Münşi] məna aləminin günəşi ilə necə eyni səviyyədə dura bilər? Qədir-qiymətsiz səhradakı balaca saxsı parçasının (xəzəfrize) dərin ümmanın mirvariləri ilə bərabərlik iddiası ola bilərmi?
"De görüm, sən hara, bəs xam olan bu arzu hara? " 63
Haqlı sual olduğuna görə mən bu fikirdən çəkinirdim, hərdənbir də ümid gülşənimdə yuva quran qəlbimin şövqlü bülbülü min bir dillə belə nəğmə oxumaqda idi: Hərçənd ki, məhd etməkdə və qabiliyyət səhifəsinin yazılmasında sənin fikir qələmin kütdür, amma mədh etdiyin şəxsin dünyanı dolaşan ləyaqət [kəhəri], keyfiyyət və fəxarət covlangahında sürətlə addımlamaqdadır [sənin bu sahədə qələm itiləməyin] bəd bir xislət və himmətsizlikdir.
62 Şerin farscası: Zəhi qədre-soxən k-an covhəre-pak Ze ərş aməd be suye-aləme-xak. Ço xahəd xəlvəti ba kaşefe-raz Nəgərdəd coz be əhle-qods dəmsaz. Key in vəhşi ğəzale-dəşte olya Begirəd ons ba hər xakpeyma? Soxən morğıst k-əndər porfeşani Foru barəd əz-u tace-Kəyani. Kəsi-ra k-in homa bər sər neşinəd, Be bala dəste-Eskəndər neşinəd. 63 Misranın farscası: To koca-vo arizuye-xam kordən əz koca?" 42
Səni Allah yaratmış və təbin var sənin, Bil ki, minlərlə hünər var elm yurdunda 64
Sən niyə belə bəd xasiyyətə və sadəlövhlüyə razılıq verirsən və qələm seyrinin cilovunu əyri yola yönəldir və onu ümid yolu axtarışından çəkindirirsən? Sağlam düşüncəli adamlar tərəfindən hamıya məlum olan tarix kitablarının oxunmasının faydasını, xüsusilə yaxın vaxtlarda baş vermiş hadisələrə onların böyük rəğbətlərinin mövcudluğunu və söz ustadlarının bu sahədə imkanlarının çoxluğunu nəzərə aldıqda, [məlumdur ki,] daha gözləmək vaxtı deyildir. [Buna görə də,] son öz qədəmini himmətin istəyinə uyğun at və Allahın sənə uğur gətirməsini və Allah tərəfindən diləyinin qəbul olunmasını istə:
Sənə şah iqbalı versin qol-qanad. Elə hir xəzinə görünə sənə, Şahanə mirvari gələ əlinə. Cahanda dönəsən məşhur adama, Allahın lütjuylə yetəsən kama 65
Bu fikirlərlə günlərimi başa vurdum. Mən öz bəhanə axtaran təbiətim (məzac) və inadkar təbimlə çarpışmaqdaydım. Nəhayət uzaqgörən rəyim belə qərarlaşdı ki, padşahlıq taxt-tacını (deyhim) bəzəyən hökmdarın (Şah Abbasın - Ş.F.) qiymətli ömür rəmzlərini (romuzat) ibarə səlisliyi, münasib sözlər, habelə bəzəkli ifadə və mənalara qapılmadan yazım və yazılanları fikir və amal dəftərində qeyd edim ki, əgər ömür vəfa edərsə, aidiyyətli (təəlləq)
64 Beytin farscası: To-ra ke çide be balay həm bovəd dər təb Hezar cense-honər əz diyare-danayi. 65 Beytlərin farscası: Ze hemmət qədəm neh dər in şahrah Be niruye-bəxt-o be eqbale-şah. Ze gəncur-o gəncineye-ruzgar Be dəst ar in loloye-şahvar Ke, ta bər zəbanha rəvəd name-to, Bərayəd ze lotfe-Xoda kame-to. Yüklə 4,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|