lanmağa başlanmışdır (196,18,07.2003). Həmin ali məktəblərdən
biri də Gəncə Texnologiya Universiteti olmuşdur. Bu ali mək-
təbdə “Turizm və sosial-mədəni serviz xidməti” fakültəsi açılmış
və turizm sahəsində yüksək ixtisaslı kadrlar hazırlanması işi
davam etdirilmişdir. Bu təhsil ocağında qeyd olunan ixtisas üzrə
qəbul 1998-ci ildən başlanmış, 2002-ci ildə 11, 2003-cü ildə 31
tələbə bu ixtisas üzrə təhsilini müvəffəqiyyətlə başa vurmuşdur.
Hazırda universitetin Azərbaycan və rus bölmələrində turizm
ixtisası üzrə 133 bakalavr, 7 magistr hazırlamr (196, 6.06.2004).
Turizm sahəsində mütəxəssis hazırlığı Bakı Dövlət Universite-
tində və Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetində də apanlır.
Azərbaycan Respublikası müstəqillik əldə etdikdən sonra
dünyanın elmi mərkəzləri ilə əməkdaşlıq haqqında 25-dən çox
ikitərəfli müqavilə və niyyət protokolu imzalanmışdır (100,15.
XII.2005) ki, bunun da dünya standartlanna uyğun kadr poten-
sialının hazırlanmasında böyük əhəmiyyəti olmuşdur.
Qeyd etmək lazımdır ki, TRASEKA proqramma üzv olan bir
çox ölkələr Milli Ekspeditorlar Assosiasiyası təşkil edərək
Beynəlxalq FİATAtədris orqanlarına üzv olmuşdur (223,61).
“Tarixi İpək yolu”nun bərpası prosesində gömrük keçid
məntəqələrinin maddi-texniki bazasının təkmilləşdirilməsi, müasir
texniki vasitələrdən istifadə, gömrük işinin dünya standartları səviy-
yəsində qurulması Avropa Komissiyasınm diqqət mərkəzində
olmuşdur. Buna görə də Avropa Komissiyasınm tövsiyəsi və
Ümumdünya Gömrük Təşkilatının (ÜGT) maliyyə dəstəyi ilə
Azərbaycanla ÜGT arasmda razılaşmaya əsasən 2002-ci il yanvar
ayının 30-da Bakı şəhərində ÜGT-nin Regional Tədris mərkəzi-
nin açılmasına dair memorandum imzalanmış (47, 6.04.2002),
2003-cü il oktyabr ayının l-də Bakıda ÜGT-nin Regional tədris
mərkəzi açılmışdır (47, 1 .X.2003).
Azərbaycan dövlət müstəqilliyi əldə etdikdən sonra xarici
investisiyalann hesabma birgə-müştərək müəssisəbr açılmış, orada
işləyənbrin sayı ildən-ilə artmışdır. Тэксэ 1996-cı ildən sonrakı
5 il ərzində belə müəssisələrdə işbyənlərin sayı 6 dəfədən çox
artmışdır. 1996-cı və 2001-ci ilbrin bu istiqamətdəki göstərici-
lərinin müqayisəsi bunu daha aydın əks etdirir. Belə ki, əgər
1996-cı ildə xarici kapital əsasında yaradılmış müştərək müəssi-
sələrdə işləyənlərin sayı 5,6 min nəfər olmuşdursa, 2001-ci ildə
belə müəssisələrdə çalışanlarm sayı 31,5 min nəfərə çatmışdır
(33,77). Tam xarici investisiyalı müəssisələrin 192-si və ya
48.1 %-i Türkiyənin, 45-i və ya 11,3 %-i Iranın, 29-u və ya
7,3 %-i Birləşmiş Ərəb Əmiriiklərinin, 27-si və ya 6,8 %-i Rusi-
yanın, 21-i və ya 5,3%-i ABŞ-ın, 18-i və ya 2%-i Böyük
Britaniyanın, 9-u Almaniyanın, 8-i Ukraynanın payına düşmüş-
dür (33,77). Bu isə, təbii ki, ağır sosial problem olan işsizliyin
həll edilməsinə müsbət təsir göstərmişdir.
Təsadüfi deyil ki, işsizlik insanlann həyat səviyyəsi ilə bağlı
ağnlı sosial problem olduğundan Respublika Prezidenti Ilham
Əliyev 2003-cü ilin payızında seçkiqabağı görüşlərində yaxın
5 il ərzində 600 min iş yerinin açılmasının zəruri olduğunu qeyd
etmişdir (180, 25.02.2004). Bu istiqamətdə müvafiq hazırlıq
işləri görülmüş, təkcə seçkilərdən keçən 5 ay ərzində 18 min iş
yeri açılmışdır (180, 17.03.2004). Lakin bu hələ həmin istiqa-
mətdə görüləsi işlərin başlanğıcı olmuşdur. Belə ki, orta hesabla
hər il 120 min iş yeri açılması vəzifəsi qarşıya qoyulmuşdur. Bu
problemin həllində, sözsüz ki, ‘İpək yolu”nun bərpası prosesi, infra
struktur sahələrinin yenidən qurulması, yeni yollann salınması,
limanda yeni terminallann tikintisi, “İpək yolu” boyunca nəqliyyat-
serviz xidmətlərinin təşkili, ticarət və ictimai iaşə obyektlərinin
işə salınması, rabitə xidmətbrinin və çeşidlərinin artınlması, meh-
manxanaların, motellərin açılması mühüm rol oynamışdır.
Bütövlükdə 2003-cü ilin oktyabrından 2006-cı ilin iyulun əv-
vəlinə kimi 450 min yeni iş yeri açılmışdır ki, bunun da
173.1 mini daimi iş yeridir. Təkcə 2005-ci ildə 169 min yeni iş
yeri açılmışdır (100, 8.02.2006). Statistika Komitəsinin məlumatına
görə, 1993-2002-ci illər ərzində 3 minə yaxın sənaye müəssisələri
açılmış, 2003-cü ilin yanvann l -пэ onlann sayı 5202-уэ çat-
mışdır (34,449).
Bazar iqtisadiyyatının formalaşması da işsizlik probleminin
həllinə müsbət təsir göstərir. Belə ki, müstəqilliyin ayn-ayrı illə-
rində xarici müştərək müəssisələrin açılması insanlarm yeni iş
yerbri ilə təmin olunmasma, orta aylıq dolanacaq imkanlannın
ibəil artmasına səbəb olmuşdur. Belə ki, xarici müştərək müəs-
sisələrin sayı 1995-ci ildə 7027-yə, 1996-cı ildə 15421-уэ, 1997-ci
ildə 23947-yə, 2001-ci ildə isə 25240-a çatmışdır (33,99). Bu
müddətdə orta aylıq э т э к haqqmın da səviyyəsi artmışdır.
Rəqəmlərin dili ilə desək, bunu daha aydın görmək olar. Belə ki,
1995-ci ildə belə müəssisələrdə çalışanlann этэк haqqı 156,8 min
manat, 1996-cı ildə 277,3 min manat, 1997-ci ildə 722 min,
1998-ci ildə 772,6 min, 1999-cu ildə 1216,9 min manat, 2001-ci
ildə isə 1679,9 min manat olmuşdur (33,99).
Konkret olaraq nəqliyyat və rabitə sahəsində 1999-cu ildə
78 xarici və müştərək müəssisə fəaliyyət göstərmişdir. Bu müəs-
sisələrdə çalışanların sayı 2773 nəfər, görülən işlər və göstərilən
xidmətlərin ümumi dəyəri 360950 mln manat, işçilərin orta aylıq
э т э к haqqı 544,2 min manat olmuşdur (33,104). 2000-ci ildə
nəqliyyat və rabitə sahəsində 49 xarici və müştərək müəssisə
fəaliyyət göstərmiş, orada çalışanların sayı 4118 nəfər, görülən
işin həcmi 577705, 5 mln manat, işçilərin orta aylıq э т э к haqqı
593,1 min manat olmuşdur (33,105). 2001-ci ildə bu sahədə
66 xarici və müştərək müəssisə fəaliyyətdə olmuş, orada çalışan-
ların sayı 3667 nəfərə, görülən işin həcmi 707393,3 mln manata,
işçilərin orta aylıq э т э к haqqı isə 785,2 min manata çatmışdır
(33,106).
Bu rəqəmlərin təhlili aydın göstərir ki, müstəqilliyin müxtəlif
illərində həm ümumilikdə götürdükdə bütün sahələr üzrə xarici
müəssisələrin və orada işləyən yerli mütəxəssislərin sayı, göstə-
rilən xidmətlərin həcmi və işçilərin orta aylıq э т э к haqqı mün-
təzəm surətdə artmışdır. 1995-ci ildə iqtisadi fəal əhalinin sayı
3 641,3 min nəfər olmuşdursa, 2001-ci ildə bu göstərici 3763,4 min
nəfərə çatmışdır (33,69). İqtisadi fəal əhalinin ümumi sayında
əməklə məşğul olanlann sayı 1995-ci ildə 3613 min nəfərdən
2001-ci ildə 3 715 nəfərə çatmışdır (33,69).
Bəhs olunan dövrdə əhalinin ümumi saymm artması ilə əlaqə-
dar işsiz insanlann da sayında artım olmuşdur. Məşğulluq xidrnə-
tində rəsmi status alan işsizlərin sayı 1995-ci ildə 28314 nəfər,
2001-ci ildə 48446 nəfər olmuşdur (33,69). 1995-ci ildə bu işsiz-
lərin 11411 nəfəri kişi, 16903 nəfəri qadın olmuşdur (33, s.69).
2001-ci ildə rəsmi işsizlik statusu alan kişilərin sayı 21808 nəfər,
qadınların sayı 26638 nəfər olmuşdur (33,69). Müqayisələr
göstərir ki, rəsmi qeydə alınmış işsizlərin sayı bu dövr ərzində
Yüklə Dostları ilə paylaş: |