Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu

Dədə Qorqud ● 2015/I                                                                                                                                                                     65 
 
 
10.  Kitabi-Dədə  Qorqud  (Müqəddimə,  tərtib  və  transkripsiya  F.Zeynalov  və 
S.Əlizadənindir). Bakı, Yazıçı, 1988, 265 s. 
11. Cəfərli M. Dastan və mif. Bakı, Elm, 2001, 188 s. 
12.  Qurani-Kərim  (Tərcümə  edənlər:  Bünyadov  Z.,  Məmmədəliyev  V.).  Bakı, 
Azərnəşr, 1992, 711 s. 
13. Azərbaycan  məhəbbət dastanları (Tərtib erənlər: Təhmasib M.H., Fərzəliyev 
T., Abbasov İ., Seyidov N.). Bakı, Elm, 1979, 504 s. 
14.  Babək  A.  Azərbaycan  folklorunda  su  ilə  bağlı  inamlar.  Bakı,  Nurlan,  2011, 
212 s. 
15.  Koroğlu  dastanı  (Tərtib  edənlər:  Abbaslı  İ.,  Abdulla  B.).  Bakı,  Lidernəşr, 
2005, 552 s. 
16.  Abbasov  E.  Koroğlu:  Poetik  sistemi  və  strukturu  (Paris  nüsxəsi  əsasında). 
Bakı, Nurlan, 2008, 140 s. 
17. Azərbaycan dastanları.V cilddə, II cild (Tərtib edənlər Axundov Ə., Təhma-
sib M.H.) Bakı, Çıraq, 2005, 440 s. 
18. Əlizadə R. Azərbaycan folklorunda təbiət kultları. Bakı, Nurlan, 2008, 176 s. 
19. Dədə Qorqud kitabı. Ensiklopedik lüğət (Nəşrə hazırlayan Hacıyev T.) Bakı, 
Öndər nəşr., 2004, 368 s. 
20. Tanrıverdi Ə. “Dədə Qorqud kitabı”nda dağ kultu” Bakı, Elm və Təhsil nəşr, 
2013, 120 s. 
21. Mелетинский Е.М. Предки Прометея (культурный герой в мифе и эпосе) 
// Вестник истории мировой културы, 1958, май-июнь, № 3 (9) с.114-132. 
22.  Rəsulzadə  M.Ə.  Qurtuluş”  məcmuəsi,  1  oktyabr  1915,  №1//Hüseynov  Ş. 
525-ci qəzet, 24 dekabr, 2011.  
23. Adilov M. Qanadlı sözlər. Bakı, Yazıçı, 1988, 440 s.
 
 
 
 
Çapa tövsiyə edən: Fil.ü.e.d., prof. Kamran Əliyev
 
 
 
 

---

Dədə Qorqud ● 2015/I                                                                                                                                                                     66 
 
 
Aygün QASIMOVA 
AMEA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun 
kiçik elmi işçisi 
e-mail: [e-mail]  
 
POETİK EL MÜDRİKLİYİNİ ŞƏRTLƏNDİRƏN AMİLLƏR 
Xülasə 
Bütün  yaradıcılığı ilə  folklora  bağlı  şairlərdən  biri  də  H.Arifdir.  Əsərləri  gənclərə  təmiz 
sevgi,  ailəyə  bağlılıq  duyğuları  aşılayır.  H.Arif  təkcə  formanı  yaşatmır,  həm  də  milli  poetik 
fəlsəfi  ənənələrin  davamçısı  kimi  çıxış  edir.  O,  öz  poetik  gücünü  xalq  yaradıcılığından,  aşıq 
sənətindən, sirli-sehrli hikmətindən alıb. Şairin yaradıcılığında müdrik, el qədrini bilən, hamı tə-
rəfindən ziyalı kimi tanınan insanlara geniş yer verilir. Müdriklik H.Arifin istər gündəlik həyatı, 
istərsə də bədii irsinə xas olan başlıca keyfiyyətdir. 
Açar sözlər: H. Arif, poeziya, obraz, folkor, el müdrikliyi 
 
POETİC FOLK WISDOM FACTORS 
Summary 
 
H.Arif is a poet who is very close to folklore with his whole creativity. His works tan to 
youths  such  senses  as  true  love  and  being  close  to  the  family.  H.Arif  does  not  only  create  the 
form, he  also  participates  as the  continuer  of  national  poetic  philosophic  traditions.  He  gained 
his  poetical  power  from  folk  art,  ashug  art,  and  from  their  magical  wisdoms.  In  the  poet’s 
creativity  has  given  special  place  to  intelligences,  to  humans  that  are  known  as  valuing  their 
motherland  and  educated  men.  The  wisdom  is  the  main  quality  in  his  life  and  in  his  artistic 
heritage.  
Key words: Huseyn Arif, poetry, character, folklore, motherland wisdom. 
 
ФАКТОРЫ ПОЭТИЧЕСКОЙ НАРОДНОЙ МУДРОСТЬИ 
Резюме 
Гусейн Ариф является поэтом, который всем своим творчеством связан с фолькло-
ром.  Его  произведения  прививают  молодежи  чувства  истинной  любви  и  семейной  вер-
ности.  Г.Ариф  не  только  остается  приверженным  форме  своего  творчества,  но  и  высту-
пает  как  последовательный  продолжатель  традиций  национальной  поэтической  филосо-
фии. Он получает свою поэтическую силу от народного творчества, искусства ашугов, их 
волшебной  мудрости.  В  творчестве  поэта  большое  внимание  уделяется  мудрым, 
любящим родину истинным интеллигентам. Мудрость, присущая Г.Арифу в жизни, четко 
прослеживается и в его художественных произведениях. 
Ключевые слова: Гусейн Ариф, поэзия, образы, фольклор, народная мудрость  
 
 
İşin  məqsədi:  Hüseyn  Arif  yaradıcılığını  milli  qaynaqlara  bağlılıq  istiqa-
mətində öyrənməkdən ibarətdir. 
 
Hüseyn Arif milli poeziyaya ədəbi ənənədən, xalq yaradıcılığından, xüsu-
sən Aşıq poeziyasından gəlir. Şeir və poemalarının  bədii təsvir  və  ifadə  vasitə-
lərində,  obrazlar  sistemində  xalq  ruhunun  poetik  ifadəsi  özünü  açıq-aydın  hiss 
etdirir. Bəzən belə fikirləşirik ki, Hüseyn Arifin yazdıqları onun özününkü deyil, 

---

Dədə Qorqud ● 2015/I                                                                                                                                                                     67 
 
 
xalq yaradıcılığıdır, şair isə ancaq ifaçıdır. Görünür, o, bizimlə milli-mənəvi də-
yərlərimiz  arasında,  bu  günlə  keçmişimiz  arasında  sadəcə  vasitəçi  olur.  Yeni 
dövrün ozanı olan Hüseyn  Arif şifahi ədəbiyyatla yanaşı,  yazılı poeziyamızı da 
əvvəlcə öz fenomenal hafizəsində, sonra isə şair mənində ehtiva edir. 
Müasir  dövrdə  xalqımızın  bədii  təfəkkürü  və  hətta  mentaliteti  daha  ancaq 
Qorqudlu, Koroğlulu, Ələsgərli dünya ilə deyil, həm də Füzulili, Vaqifli, Vurğun-
lu bir dünya ilə müəyyən olur. Hüseyn Arif burada da vəhdət missiyasını üzərinə 
götürür,  şifahi  və  yazılı  ədəbiyyatımızı  vahid  kontekstə,  bununla  həm  də  çağdaş 
dərdlərimiz və sevinclərimiz kontekstinə salır: “Sazdan pərvazlanan Hüseyn Arif, 
həmişə  ana  torpağın  nəğməsini  oxuyub,  xalq  ürəyinin  ən  incə  tellərinə  toxunub, 
bədii  irsi  onunla  həmahəng  səslənib.  Sadəlik  və  səmimilik  Hüseyn  Arif  şeirinin 
şah  damarıdır.  Buna  görə  də  o,  nədən  yazır  yazsın,  necə  yazır  yazsın,  hansı 
vəzndə,  hansı  formada  yazır  yazsın,  dəxli  yoxdur,  ürəkdən  yazır,  şeirlərində  də 
saxta pafosa, süni deyimlərə rast gəlmək mümkün deyil. Çünki o, həmişə gördük-
lərini və duyduqlarını yazıb. “Şeir deyilmi”, “Oğluma” “Dilqəm”, “Saz”, “Meşə-
bəyi” kimi əsərləri şairin şəxsi müşahidələrindən qaynaqlanıb” (6, 76). 
Şairin  bədii  axtarışında  xüsusən  poemaları  diqqəti  özünə  çəkdi.  "Məhəb-
bət”  poemasında  gözəl  poetik  təsvirlə  gənclərə  təmiz  sevgi,  ailəyə  bağlılıq 
duyğuları aşıladı. "Yolda" poeması  isə onun poeziyasında ayrıca  mərhələ oldu. 
Bu  əsər  Səməd  Vurğunun  ömür  yolundan  bəhs  edir.  Əsərdə  Vurğun  surəti  əv-
vəlcə Vaqif poeziyasının böyük davamçısı kimi maraqlı təsvir edilir. O, öz məş-
hur  səhvinin  ənənəsini  vüsətli  idrakı  ilə  zirvəyə  ucaltmış  bir  sənətkardır.  Azər-
baycan torpağına, sadə zəhmət adamına, doğma vətən taleyinə hər zaman mənən 
bağlıdır. Səməd Vurğuna bəslənən dərin el məhəbbətinin çeşidli təzahürləri po-
emada  canlı  əksini  tapır.  Xalqımızın  yaddaşına  onun  həmişəlik  nəqş  edilməsi 
həqiqəti vurğulanır:  
El üçün yaşayıb yazan sənətkar  
Elin bircə gün də çıxmaz yadından (3, 45). 
Əsərdə Vurğun şeirinin, şəxsiyyətinin yüksəliş yolları, eyni zamanda əsas-
sız  tənqidlə  üzləşməsi  göstərilir.  Onun  "Aygün"  poemasına  qarşı  böhtan  dolu 
hücumdan danışılır: 
Elə zənn etməyin yer üzündə siz  
Hamardır şairin keçdiyi yollar.  
Sakit görünsə də çox zaman dəniz,  
Orda çovğun da var, fırtına da var... (4, 98). 
Səməd Vurğuna qarşı hücumların əsas hiyləli niyyəti şeirdə milli ənənənin 
inkarına  yönəlmişdi.  Bu  hiyləli  niyyət  təkcə  "Aygün"ün  tənqidi  ilə  bitmirdi. 
Şeirinə  xalq  həyatından,  ruhundan  gələn  təbii  sadəlik  bəzən  qərəzli  tənqiddə 
açıqca  kiçildilirdi.  "Muğan"  poemasında  bu  xüsusda  Vurğunun  öz  sözləri  var: 
"Kosmopolit  tənqidçilər  ömrü  boyu  dandı  məni",  –  deyə  açdığı  söhbət  çoxu-

---