Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi naxçivan böLMƏSİ
Yüklə 5,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
vermişdir. Eyni sözləri 1992-2000-ci illərdə fəaliyyət göstərən və qızıl hasil etməyən Qızıl şirkətinə də şamil etmək olar. Tərtib olunmuş xəritələrə əsaslanaraq Naxçıvan MR ərazisində iri həcmli 4 mis-molibden porfır, mis-kobalt, qızıl- polimetal (orta və kiçik həcmli) yataqlarının, yeraltı su mənbələrinin, neft yataqlarının aşkar edilməsi imkanları böyükdür. Bunun üçün yüksək ixtisaslı mütəxəssislərə ehtiyacla yanaşı, metodiki baxımdan, geoloji fəaliyyətin təşkili mühüm əhəmiyyət kəsb edir. • •
Oncə aparılmış neft axtarışının nəticələri şərh olunmuşdur. Naxçıvan mul dasmda qazılmış quyular bitumlu perm və karbon yaşlı əhəngdaşlarını açmamışlar. Bitum əhəngdaşları ilə təmasda olan neoqen və təbaşir yaşlı maqmatogen süxurlarda da müşahidə olunmuşdur. Neft yataqlarının axtarışında bitumun əsas kriteriya olması bəllidir. Bununla yanaşı neftin, filizin və həmçinin yeraltı suların toplanmasında litoloji və struktur faktorlar mühüm rol oynayırlar. Öncə Nax. MR ərazisində aparılmış geoloji- kəşfiyyat və axtarış fəaliyyətinin uğursuzluğunun əsas səbəbləri qeyd olunmuş faktorlara əhəmiyyət verilməməsi, tərtib olunmuş geoloji xəritələrin natura ilə uyğunlaşmaması, yataqların morfologiyasına, genezisinə lazımi diqqətin verilməməsi və mütəxəssislərin səriştəsizliyi olmuşdur. Qeyd etdik ki, Naxçıvan MR ərazisində geoloji quruluşları fərqli iki blok: Arazboyu və Dərələyəz-Zəngəzur mövcuddur. Bu blokları ayıran 2 və 5 saylı dərinlik qırılmalarının amplitudaları 1400 metrdir. Bu səbəbdən qırılma zonasında alt eosenin rifeqen əhəngdaşları, alt miosenin tufoqen çöküntülərilə təmasdadırlar. Bu baxımdan quyular Dərələyəz-Zəngəzur blokunda qazılsaydılar 1,5-4 km dərinlikdə bitumlu turun-altkonyak, perm və karbon yaşlı əhəngdahlarmı aşkarlamaq olardı. Təbaşir və neogen yaşlı maqmatogen süxurlarda bitumun təzahürü Abşeronda və Naxçıvan MR ərazisində neoqendə təzahür etməsinə dəlalət edir. Bu səbəbdən bitum, 533
həmçinin neft və qaz axtarışı bütün stratiqrafik bölgülərdə, qeyd olunmıış faktorlar əsasında ilk növbədə aparılmalıdır. Neft əmələ gəldiyi dövrdə paleozoy çöküntülərinin yer səthinə çıxışları olduğundan, neft-qaz axtarışı Qarabağlar- Qıvraq xəttindən şərqdə aparılmalıdır. Bu halda üstünlük Dərələyəz-Zəngəzuı* blokuna verilməlidir. Neft axtarışı üzrə təkliflər aşağıdakılardır: 1. Hər iki qeyd olunmuş bloklarda bi tum və perspektivli strukur axtarışları davam etdirməklə, tərtib olunmuş xəritələrə lazımi düzəliş də edilməlidir. 2. Bitumlu əhəngdaşlarından və maqrnatogen süxurlardan bitum hasil edib labaratoriya şəraitində öyrənilməlidir. 3. Tərtib olunmuş strariqrafık sütunda əks olunmuş lay dəstələrinin kollektorluq xüsusiyyətləri və bitumluğu öyrənilməlidir. 4. Bitumlu perm və karbon əhəngdaşlarını açıq öyrənmək məqsədilə 2 saylı quyu bərpa edilib, dərinliyi 2180 m dən 3000-3500 metrə qədər dərinləşdirilməlidir. Müsbət nəticə əldə etdikdən sonra, Qarabağlar-Qıvraq kəndləri arasında, 2 saylı quyudan 3 km qərbdə dərinliyi 4 km olan yeni quyu qazılmalıdır. 5. Bitumlu qatı ahkarlamaq məqsədilə I Naxçıvan saylı Nehrəm quyusu 5500 metrə qədər dərinləşdirilməlidir. Bu halda quyudan su da hasil etmək olar. 6. Dərələyəz-Zəngəzur blokunda iki sturuktur zoloq aşkar edilmişdir. Bu zolaqlar dərinlik qırılması sayəsində bölünmüş vahid zolağın hissələri olmaqla bərabər, geoloji quruluşları da eynidir. Qarabağlar-İlandağ istiqamətində yerləşən zolağın uzunluğu 53 km-dir. Zolaqda 7 qalxma 6 çökəkliklə əvəz edilir. Çıxıntıların uzunluğu 2-10 km-dir. yer səthində onların mərkəzində təbaşirin maastrixt çöküntüləri yerləşirlər. XII-XII və ХН1-ХШ saylı kəsilişlərdə perm-karbonun bitumlu əhəngdaşlarını kəsmək üçün qazılası quyularm, müvafiq olaraq, dərinliyi 1,5-2,5 km və 4 km olmalıdır. 534
7. ikinci zolaq Qızılca kəndindən-Aza kəndinə qədər ıızanır. Zolağın uzunluğu 30 km-dır. Bu zolaqda uzunluqları 2-5 km (yer səthində) olan 5 qalxma qeyd olunub, onlarında nüvəsində maastrixt çöküntüləri yerləşirlər. Bu sahədə
axtarış ( 1967-ci il) B.məmmədov öz hesabatında zolağın neft üçün perspektiv olmasını qeydi etmişdir. 1913-cü ildə çap olunmuş 1:1600000 miqyaslı Qafqazın faydalı qazıntıları xəritəsində Naxçıvan MR ərazisində, Abşeronda olduğu kimi, 2 neft yatağı göstərilmişdir. Qeyd etdiyimiz Bitumlu sturukturlar Nehrəm kəndindən Təbrizə qədər uzanır. Bu zonada da perm əhəngdaşları bitumludur. Kilit kəndi ərazisində Dokembiri yaşl süxurlarda:- 10%-li kvars, 55% əhəngdaşı və 35%-li bitumdan ibarətdir. Dokembiri yaşlı bitumlu əhəngdaşları İran qaradağmda da geniş yayılmışdır. Əməkdaşlıq • •
menejeri fevralın 15-də mənə zəng vuraraq bildirmişdi ki, qeyd etdiyim İran ərazisində 1 quyu qazılmış və neft aşkar olunmuşdur. O ərazidə su çıxışlarının neft iysi verməsini bildirdim. M A L İ K Ə J D Ə R İ B R A H İ M O V N a x ç ıv a n D ö v lə t U n iv e rsite ti DAR11DAĞ MİNERAL SUYUNUN ÜRƏK-DAMAR XƏSTƏLİKLƏRİNDƏ MÜALİCƏYİ ƏHƏMİYYƏTİ Darıdağ mərgümüşlü mineral suyun tərkibindəki mərgümüş və qələvinin əlverişli sürətdə birləşməsi hesabına, bütün dünyada qiymətli fıziki-kimyəvi xassəyə malik olan sular qrupuna aiddir. Akademik A.Qarayevin təbirincə desək, təbiət DMMS-nun komponent tərkibini elə dəqiq hesablama ilə tərtib etmişdir ki, bunun adi halda hazırlanması bəlkə də mümkün olmazdı. 535 Yüklə 5,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|