Ona görə də exp
(
*
e
'
j
dt
\
\
i Vl
(O
< У
Buradan çıxır ki,
M (r
k) > exp
V
dt
\
,
V/ \ O
)
m
('i,)
J
Əgər
<
r < i)
olarsa, onda maksimum prinsipindən
çıxır ki,
M
(rM) <
M
(r) <
M
(/-), və ona görə də alarıq:
M (r) >
e p'k M
(r0) > exp
Beləliklə, teorem isbat olundu.
'
r
N
Г £&
İ
W\
u )
V
C
У
1.
9
Ədəbiyyat:
E.M.Ландис. Уравнения второго порядка эллиптического и
параболического типа, М. Наука, 1971, 287 с.
Агаев Э.В. О поведении решения, полулинейного эллип
тического уравнения второго порядка в неограниченной
области, Вестник МГУ, Мех. -мат., 1991, №4, с. 16-17.
A Z A D N O V R U Z O V
S A H İ B Ə L İ Y E V
N a x ç ı v a n D ö v l ə t U n iversiteti
RİYAZt ANALİZDƏN PRAKTİK MƏŞĞƏLƏLƏR
ÜÇÜN ÇALIŞMALARIN SEÇİLMƏSİ
PRİNSİPİ VƏ ONUN DİDAKTİK ƏHƏMİYYƏTİ
Ali məktəb təlimi
sistemində riyaziyyatdan praktik
məşğələlərin müxtəlif formaları tətbiq olunur.Pedaqoji instiıut
və universitetlərin bakalavr təhsil sistemində riyazi analiz
kursu
üzrə
praktik
məşğələlərin
düzgün
təşkili
və
keçirilməsi-həmin fənnin dərindən öyrənilməsi üçün mühüm
əhəmiyyət kəsb edir. Ayrı-ayrı riyazi fənlərə aid praktik
məşğələ dedikdə «müəllimin rəhbərliyi altında elmi-nəzəri
608
biliklərin dərinləşdirilməsinə,tədris planındakı bu və ya digər
fənlərə aid müəyyən iş metlodlarinin mənim-sənilməsinə
yönəlmiş məşğələ növü nəzərdə tııtulur»( 1, s.230)
Riyaziyyat
fakültəsində
riyazi
analizdən
praktik
məşğələlərdə məsələ və misalların həll edilməsi,qrafıklərin
qurulması və s. işlər yerinə yetirilir. Belə məşğələlərdə əsas
məqsəd aşağıdakılardan ibarətdir:
-nəzəri materialın dərindən mənimsənilməsi,
-nəzəri biliklərin
praktikada, məsələ
və
misalların
həllində tətbiq edilməsi,
-təlimin tərbiyəvi və ümumi inkişafetdirici məqsədinin
həyata keçirilməsi.
Riyazi analizdən mühazirə aparan müəllimin həm də
praktik məşğələni aparması da.ha çox səmərə verir. Çünki
mühazirə məşğələsində elə məsələlər ola bilər ki, onların
daha geniş işıqlandırılması praktik məşğələdə əlverişli olur.
Nəzəri biliklərin təkrar edilməsi, hansı misalların həllində
onların tətbiq edilməsi
mühazirədə toxunulmayan, lakin
tələbələr üçün zəruri olan biliklə-rin, təkliflərin
bilavasitə
praktik məşğələdə aşkar edilməsi-müəllimin səmərəli fəaliy
yətinin müxtəlif cəhətlərini təşkil edir. Belə olan hallarda
mühazirə
və
praktik
məşğələlər
bir-birini tamamlayır.
Müəllim mühazirəyə hazırlaşarkən, praktik məşğələnin də
həmin mövzuya dair «payını» müəyyən edir,tələbələrin müs
təqil işi üçün materialların perespektiv planını müəyyən
edir.
ф
Ali məktəb təcrübəsi göstərir ki,tələbələri təlim fəaliy
yətinə cəlb etmək,onlara öyrənmə yollarını öyrətmək üçün
«müəllim-tələbə» münasibətində
fərdi yanaşma
priyomu
mühüm rol oynayır. Bu şərtlə ki, praktik məşğələ aparan
müəllimin pedaqoji və elmi hazırlığı yüksək olmalıdır. Çox
vaxt ali
məktəblərdə
riyaziyyatdan
praktik
məşğələlər,
pedaqoji təcrübəsi olmayan, metodiki hazırlığı(və bəzən elmi
hazırlığı) zəif olan cavan müəllimlərə həvalə edilir. Nəticədə
tələbələrin nəzəri hazırlığı, praktik bacarıq və vərdişləri
aşağı səviyyədə olur.
609
Daha bir cəhəti qeyd
etmək
lazımdır: mühazirə və
praktik məşğələ aparan müəllimlər təqvim planlarını tərtib
edərkən, bir sıra məsələlərin həllində, mövzuların seçilməsin
də, praktik məşğələ mövzularının müəyyənləş-dirilməsində
razılığa gəlməlidirlər.
Riyazi analizdən praktik məşğələlərin özünəməxsus
xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq, problem xarakterli məsələlərə,
həlli nəticəsində yeni biliklər aşkar olunan məsələlərə xüsusi
diqqət yetirilməli və müstəqil
işlərin məzmununda bunu
nəzərə almaq lazımdır.
Biz təcrübəmizdə müəyyənləşdirimişik ki, riyazi analiz
dən praktik məşğələlərin strukturu aşağıdakı kimi olduqda,
təlimin səmərəsi yüksək olur:
1. Təşkilatı mərhələ-bu zaman tələbə fəaliyyət planı ilə
tanış olur.
2. Müstəqil işin (ev tapşırığı) nəticəsini yoxlanması,
nəzəri materialın təkrarı.
3. Məsələ və misalların həlli(parktik mərhələ)
4. Yekun mərhələ-tələbələrin fəaliyyətinin differensial-
laşdırılması, ev tapşırığının verilməsi.
Riyaziyyat
fakültəsində
riyazi
analizdən
praktik
məşğələlər həcminə görə mühazirə məşğələsindən çoxdur.
Bu, o məqsədlə
edilmişdir
ki, mühazirə
məşğələsində
mövzunun mahiyyəti, məzmunu, zəruri ədəbiyyat haqqında
ümumi xarakterli fəaliyyət planı verilir. Prkatik məşğələdə
isə ayn-ayrı məsələlər konkret halda araşdırılır,dar mənada
tədqiqat aparılır. Çünki, riyazi analizdən hər bir çalışma bir
neçə didaktik funksiyaya cavab verir.
Praktik məşğələlərin qarşısında
aşağıdakı
tələbləri
qoymaq olar:
1)
məşğələnin mövzusu tədris proqramına uyğun olmaq
la ,mühazirə məşğələsini müşayət etməlidir;
2
) praktik məşğələ-tələbələri fərdi yaradıcılığa,müstəqil
fəaliyyətə sövq etməlidir;
610