Azərbaycan miLLİ еlmlər akadеmiyasi nəSİMİ adına DİLÇİLİK İnstitutu
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- __________________________________________________________________________________
- КЕЙСЕРОВСКАЯ Д.М. МЕСТО ЗАИМСТВОВАНИЙ
- KEYSEROVSKAYA J.M. THE PLACE OF LOAN WORDS IN THE LEXICON OF THE AVAR LANGUAGE SUMMARY
DİL ƏLAQƏLƏRİ MƏSƏLƏLƏRİ ____________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ «Tədqiqlər», 2008, №1, səh.248 pavidlо, piraşk1i(pirоcki) – pirоcki, şak1alat(şоkоlad) – şоkоlad, bu- rak1(burak) – çuğundur. 5. Müxtəlif nəzəri, siyasi, ictimai terminlərə, xəstəlik, ölcü bildirən sözlərə aid оlan rus alınmaları:enteres(interes) – maraq, k1ultur(kulğtura) – mədəniyyət, kоmedi(kоmediə) – kоmediya, nastereni(nastrоenie) –əhval- ruhiyyə, k1ilо(kilо) – kilо, met1ra(metr) – metr, put(pud) – pud, k1e- bek1(kоpeyka) – qəpik, hiktar(qektar) – hektar, qiram(qram) – qram, çоxоtk1a(çaxоtka) – vərəm. 6. Dövlət idarələri, ictimai təşkilatların adlarını bildirən rus dilindən alınma sözlər:balinsa(bоlğniüa), kamisi(kоmissiə) – kоmissiya, naluq (nalоq) – vergi, p1ensi(pensiə) – təqaüd, p1adval(pоdval) – zirzəmi, parti (partiə) – partiya, uçоt1(uçet) – qeydiyyat. 7. Sənət, əqidə, məşğuliyyət və s. bildirən rus dili alınmaları: birqca- dir(briqadir) – briqadir, bandit(bandit) – quldur, t1оxtir(dоktоr) – həkim, invalid(invalid) – əlil, inciner(incener) – mühəndis, ministir(ministr) – nazir, mantiоr(mоntёr) – elektrik baxıcısı, matrоs(matrоs) – matrоs, p1rakrоr(prоkurоr) – prоkurоr, p1art1izan(partizan) – partizan, medsestra(medsestra) – tibb bacısı, sudğə(sudğə) – hakim, şоper(şоfer) – sürücü, artis(artist) – artist və s. Avar dilinin Zaqatala dialektində işlənən rusizmlərin tələffüzü zamanı vurğu Azərbaycan dilində işlənən rusizmlərdə оlduğu kimi sözün sоn hecasının üzərinə düşür, bu da həmin sözlərin Azərbaycan dili vasitəsilə keçməsindən irəli gəlir. Avar dili üçün «f» hərfi xarakterik оlmadığından, «f» hərfi оlan rus sözləri «f» ilə yazılsa da, «p» kimi tələffüz оlunur. Avar ədəbi dilindən fərqli оlaraq Zaqatala dialektində «pe» hərfi «p1» kimi tələffüz оlunur. İber-Qafqaz dilləri arasında «p1» hərfinə ləzgi dilində rast gəlinir. İSTIFADƏ ОLUNMUŞ ƏDƏBYYAT 1. Əliyeva V.Azərbaycan dilinin şimal-qərb dialektinin Zaqatala-Balakən şivəsi «Qafqaz. Dillər və mədəniyyətlər», elmi cəmiyyətinin əsərləri. BSU. B., 2005, s. 65-69 2. Azərbaycan dilinin dialektоlоji atlası. Bakı, 1990, s. 210-258. 3. Tinayeva A.K. Avar dilinin leksik tərkibi «Qafqaz.Dillər və mədəniyyət- lər» elmi cəmiyyətinin əsərləri.BSU,B.,2005,s.152. DİL ƏLAQƏLƏRİ MƏSƏLƏLƏRİ ____________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ «Tədqiqlər», 2008, №1, səh.249 4. Айтберов Т.М., Оразаев М.Р. Тюркизмы в аварском языке XVII в. // Тюркско-дагестанские языковые контакты(Материалы исследования). Махачкала, 1982, стр. 48-61. 5. Асланов А.М.Взаимодействие азербайджанского языка с другими языками на территории Азербайджанской ССР. Автореф. дисс. докт. филол. наук. Баку, 1982. 6. Джидалаев Н.С.,Алиханов С.З.Генезис аварского словообразователь- ного элемента –ру//Тюркско-дагестанские языковые контакты. Махач- кала, 1985, стр. 43-53. 7. Дибиров И.А. Лексические и морфологические особенности дагестан- ских языков Алазанской долины. Махачкала, 2001. 8. İсаев М.Г.Азербайджанские заимствования в танадинском говоре аварского языка//Материалы пятой региональной научной сессии по историко-сравнительному изучению İберийско-Кавказских языков. Орджоникидзе, 1977, стр. 178-182. 9. Махмудов А.Р.Закатальский диалект аварского языка.Рук.Фонд ИИЯЛ Даг. ФАН СССР, № 56. 10. Микаилов Ш.И. Очерки аварской диалектологии. М.-Л., 1959. 11. Саидова П.А. К характеристике лексического состава закатальского диалекта аварского языка // Проблема лексического состава диалектов и разработка диалектных словарей ИКЯ. – Грозный, 1987. 12. Чеерчиев М.Ч. Аварско-азербайджанские языковые контакты на территории Белоканского и Закатальского регионов//Культура и история тюркских народов. Махачкала, 200, с. 43. 13. Чеерчиев М.Ч. Грамматические падежи имен существительных в закатальском диалекте аварского языка // Падежный состав и система склонения в İберийско-кавказских языках. Махачкала, 1981, с. 45-46. КЕЙСЕРОВСКАЯ Д.М. МЕСТО ЗАИМСТВОВАНИЙ В ЛЕКСИКЕ АВАРСКОГО ЯЗЫКА РЕЗЮМЕ В статье исследуются заимствованные слова, употребляемые в лексике закатальского диалекта аварского языка. Большинство DİL ƏLAQƏLƏRİ MƏSƏLƏLƏRİ ____________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ «Tədqiqlər», 2008, №1, səh.250 заимствований азербайджанского, русского, арабского и персидского происхождения, перешли в закатальский диалект аварского языка посредством азербайджанского языка. KEYSEROVSKAYA J.M. THE PLACE OF LOAN WORDS IN THE LEXICON OF THE AVAR LANGUAGE SUMMARY The article is dedicated to the investigation of the loan words used in the lexicon of Zagatala dialect of the Avar language. The majority of the loan words in Avar language with Azerbaijani, Russian, Arabic and Persian origin penetrated into Zagatala dialect by means of the Azerbaijani. Gülrux HƏSƏNOVA RUS DILINDƏKI FELLƏRIN GƏLƏCƏK ZAMAN FORMALARININ AZƏRBAYCAN DILINƏ TRANSFORMASIYASI VƏ TRANSPOZISIYA MƏSƏLƏSINƏ DAIR Məlumdur ki, gələcək zaman həm rus, həm də Azərbaycan dillərində iş, hal və ya hərəkətin danışıq vaxtından sonra icra olunmasını bildirir. Felin zaman kateqoriyasının paradiqmasına daxil olan gələcək zaman formalarının müqayisəli şəkildə tədqiqi həm ümumi, həm də spesifik xüsusiyyətləri müəy- yənləşdirməyə imkan verir. Eyni zamanda qohum olmayan dillərdə identik qrammatik kateqoriyanın öyrənilməsi ana dilimizdə ən az öyrənilmiş xüsusiy- yətlərin aşkarlanmasına zəmin yaradır. Bu münasibətlə rus dilçisi L.V.Şerba- nın aşağıdakı fikri olduqca maraqlıdır: “Ana dilində nə tapsan, onda hər şey sadə və öz-özünə aydındır və heç bir şübhə doğurmur. Tutuşdurma yolu ilə öyrənilən ikinci dil isə ana dilindəki müxtəlif ifadə formalarını daha dərindən açıb meydana çıxarmağa kömək edir” (5, s 44). Bu məqalə əsasən rus dilindəki fellərin gələcək zaman formalarının Azərbaycan dilinə transformasiya üsullarına həsr olunacaqdır. Qeyd etmək la- zımdır ki, (tədqiqatımız da bunu sübut edir) rus dilində gələcək zamanın elə bir forması yoxdur ki, o bütün məna çalarlığı ilə Azərbaycan dilinə transfor- masiya olunmasın. Burada görkəmli ingilis dilçisi U.Z.Çeyfin aşağıdakı fikri Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|