Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi
Yüklə 2,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Abbas verib ümmət yolunda iki qolların qurban,
Qeyrətdə, şücaətdə belə gər ələmdara bağışla. Şahzadə Əliəkbər səs salıb indi cahana Qana boyanan əkbəri-sərdara bağışla. Qasim toyunu çün eylədi təxti-bədəvşən Qundağı qalan ol Əliəsgərə bağışla [2]. Xalq yaradıcılığında yas mərasimləri ağılar, bayatılar, oxşamalar deyilərək qeydə alınmışdır. Xüsusən ölən adam cavan olarsa, onun nakam taleyi anaları ağladır, bacıları gözüyaşlı qoyur, ataların belini bükür. Bütün bu dərdlər bayatılarda, ağılarda ifadə olunur. Eyni za- manda bu xalq yaradıcılığı nümunələri yazılı ədəbiyyata da sirayət etmişdir. “Şifahi xalq ədəbiyyatı yazıçılara rəngarəng, çoxmərtəbəli ideyalar, süjet, motiv, ictimai-siyasi, sosial fikirlər, xəlqilik kimi bə- şəri, humanist hisslər verir, eyni zamanda nəsrin qurulmasında əsas element kimi də çıxış edir. Bu bəhrələnmədə yaradıcı və geniş şəkildə xalq dilinin leksik tərkibinin zəngin qatlarından – folklor dilinin çox- mənalı ifadə və ibarələri, deyimləri, frazeoloji vahidləri, məcaz və bənzətmələri, mübaliğə, təşbeh təkrirləri, müraciət (xitab), təzad, 54 kinayə və onlarca digər xalq dili ünsürlərindən istifadə olunmuşdur [3, s. 141]. Göründüyü kimi, yas mərasimlərində xalq yaradıcılığının bu lakonik, dərin məzmunlu, təsirli və yaddaşa tez hopan nümunələrindən istifadə etməklə, aparıcı öz nitqinin təsirini məclisdəki insanların üzə- rində uzun müddət saxlamağa çalışır. Bunun da ən yaxşı nümunəsi ağılar hesab edilir. “Ağı bir janr olaraq bu və ya başqa şəkildə bütün dünya xalqlarının şifahi ənənəsində mövcuddur. Çünki janr universal xarakterlidir və bütün insanlara aid olan kədərli hadisələrlə bağlıdır. Bu mənada janrı ümumbəşəri janr adlandırmaq olar. Termin fərqindən asılı olmayaraq, bu janr əsasən ayrılıq və ölüm hadisələrinin sözlü mətnlə emosional ifadəsini nəzərdə tutur” [4, s. 3]. Yas mərasiminin təsiri, magik qüvvəsini artırmaq məqsədi ilə yazılı ədəbiyyatda müxtəlif formalardan istifadə edilibdir. Orta əsr- lərin şairləri daha çox qəsidələr yazaraq kədərin şiddətini artırmağa çalışmışlar. Xüsusilə Məhəmməd Füzuli, Seyid Əzim Şirvani kimi şairlər Kərbəla müsibətini təsvir edərək qəsidələri ilə Kərbəla şəhid- lərinə yas saxlamışlar. Qardaş türk ədəbiyyatında da biz yas məra- simlərində bu tipli mərsiyələrin oxunduğuna rast gəlirik. Manastırlı Behaddinin “Kayıb günler” əsərində oxuyuruq: Tar içinde zemin, sema yek-ser Sanki matemde ser-te-ser afak. Mihrü mahu sehaibü ahter Dud-i hasret saçar alel-ıtlak! Bu nedir; Kerbelamı, matemmi, Yoksa bir girüdar-ı alemmi? – diye feryadlar koparan Memduhun Tunus gurbetinde gunude ruh-i mecruhı şad olsun! Benim de bu gecem böyle bir Yes Gecesi, lisani halim: şu feryadlardır [5, s. 18]. Kərbəla müsibəti dedikdə, İmam Hz. Hüseyn və tərəfdarlarının haqq yolunda şəhadəti başa düşülür. “Kərbəla Allahın birliyinin tən- tənəsi, sədaqətin, ixlasın və imanın, etiqadın sınandığı yerdir. Kərbəla haqq ilə batilin ayrıldığı incə nöqtədir. Aşura Allah nurunun sönmə- yəcəyi gerçəyinin əyan olduğu gündür. Məhərrəmlik Hz. Hüseynin və 72 şəhidin zülm, ədalətsizlik, haram, bir sözlə, yezidlik qarşısında kə- silsə də əyilməyən başıdır” [6, s. 7]. Poeziyamızda bu gün də Kərbəla müsibəti ilə bağlı şeirlər ya- zılır. Kəmalə “Hüseyn aşiqiyəm mən” şeirində Hz. Hüseynə olan mə- 55 həbbətini “kaş o zaman olaydı, sənə qurban olaydım” ifadəsiylə bil- dirir. Heç şübhəsiz ki, şairə Hz. Hüseynin müasiri olsaydı, onun ya- nında yer alardı, haqq, ədalət yolunda, dini-islam yolunda şəhadəti qəbul edərdi: Yüklə 2,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|