Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasinin akademiK Ə. HÜseynov adma

Ly0 - layihənin həyat dövrü və fazalan;

• 
  Fc - nəzarət və realizəetmə faktorlan;
  
• 
  Wa - layihənin redmet sahəsinə və mühitinə aid olan işlərin atributlan;
  
• 
  Ec- layihənin elementlərinin kodlar sistemi;
  
• 
  D - layihələrin idarə edilməsin prosesində istifadə olunan sənədəlr sistemi;
  
• 
  Pd- layihənin məhsullan;
  
• 
  Pc- layihə təşkilatındakı proseslər;
  
• 
  Rl- layihə iştirakçılannm rolu;
  

® Pr- ehtiyatlar.

Nəticədə, formalaşmış layihələrin idarə edilməsi metodologiyası belədir:

A/ = < A:W, y >

Təklif olunan metodologiya modeli aşağıdakı xassələri ilə səciyyələnir:

" layihələrin idarə edilməsində işçi modellərin tam təsvir edilməsi;

• 
  layihənin mühitinə və predmet sahəsinə əsasən modellərin formalaşması üzrə çevik sistem;
  
• 
  layihələrin idarə edilməsində informasiya texnologi- yalannin tətbiq edilməsi.
  

Layihələrin işlənməsi və idarə edilməsi metodologiyasını tətbiq etməklə layihə təşkilatının tam dekompozisiya sxemini müəyyənləşdirmiş oluruq. Teşkilatlann inkişafında əsasən iki strateji alətdən istifadə olunur: proseslərin, xidmətlərin və məhsullann reinjinirinqi; keyfiyyətin idarə edilməsi sistemi.

Təcrübə göstərir ki, layihələrin idarə edilməsində reinji- nirinqin daha səmərəli aləti «bençnıarkinq^dxx. Bu alətin köməyilə layihənin realizə edilməsi dövründə məhsullara və proseslərə aid olan dünyanın ən yaxşı qərarlarını bu layihədə totbiq etməkdir. Bu səbəbdən bençmarkinq layihələrin idarə edilməsində strateji komponent kimi götürülür. Nəticədə me- todologiyanm konfiqurasiya modeli aşağıdakı kimi təsvir edilir:

Km — < L , F , Fc, Wa, Ec, D, In(Pd), In(Pc), Rl, Pr >

Burada, In(Pd), In(Pc) - məhsullann və proseslərin reinjinirinqi layihəsidir.

Layihənin idarə edilməsində keyfiyyət sistemi ikinci strateji komponent sayılır. Bu sistem məhsulun rəqabətədö- zümlüyünü və bazarda stabilliyini təmin edir. Belə halda metodologiyanın konfiqurasiya modeli aşağıdakı kimi təsvir ediləcəkdir:

Km =

Burada, Q(Pd), Q(Pc) - layihənin məhsulunun və istehsalat proseslərinin keyfi)^ətini səmərələşdirən və formalaşdıran layihələr.

Metodologiya layihənin inkişaf modelini fonnalaşdı- nr və

bu modelin özəyini A cəbri təşkil edir:

A=< lif, ü>

burada, Q - layihənin modellərinin cəbri siqnaturasıdır. Cəbrin siqnaturası özündə ənənəvi üsullan birləşdirir,

məsələn, toplama +, çıxma -, birləşmə u, kəsişmə n və s.

241

Bundan başqa layihənin maketinin Ç, strukturunun a, süzgəcinin 9 və sənədlərinin <]) formalaşması əməliyyatlan yerinə yetirilir, Bu əməliyyatlan müasir informasiya texnologiyalan əsasında və Sure Trak və P3E Plan kimi proqram təminatlarından istifadə etməklə həyata keçirmək olar.

Layihələrin idarə edilməsi və istehsalın inkişafında krea- tiv texnologiyalar və qərar qəbuletmə metodlan əsas strategi yer tuturlar. Layihənin diaqnostika və realizəetmə prosesində bu texnologiyalardan istifadə etməklə təşkilatın real vəziyyətini və dünya təcrübəsini nəzərə alaraq istehsalm inkişafı üzrə səmərəli strateji qərarlar modeli yaratmaq olar. Kreativ texnologiyalar aşağıdakı hallarda istifadə olunur: idarəetmə funksiyalarım və strukturlanm təkmilləşdirmək üçün kompleks diaqnostika zamanı; malij^e-iqtisadi siyasətinin təkmilləşdirilməsi və bunun əsasında istehsalın səmərəliliyinin artı- nlması zamanı; məhsullann və ya xidmətlərin rəqabətədö- zümlülüyü və əmək məhsuldarlığınm artınlması zamanı.

İdarəetmə metodlanna və kreativ texnologiyalara

aşağıdakılar aiddir:

• 
  açıq məkan texnologiyası (Open space);
  
• 
  əqli hücum texnologiyası (Brainstorm);
  
• 
  ən yaxşı təcrübələrdən istifadə etmək (Banchmar- king);
  
• 
  ekspertlərin qarşılıqlı əlaqələri texnologiyası (Delphi Panel);
  
• 
  biznes prosesinin reinjinirinqi (BPR-Business Process Reengineering);
  
• 
  keyfiyyətin idarəetmə sistemi (TQM-Total Quality Management);
  
• 
  dəyirmi masa (Round Table);
  
  • 
    məhsulun bütün həyat dövründə xərclərin qiymətləndirilməsi (LCC-Life Cycle Costing);
    
  • 
    layihələrin idarə edilməsi (PM-Project Management);
    

Kreativlik - təşkilatlarda menecerlərin dəstəklədiyi zəif sahələrdə yeni fikirlərin və qərarlarm generasiyası və onlann tətbiq edilməsi deməkdir. Bundan başqa istehsalm inkişafmm kreativliyi aşağıdakı faktorlarla təmin edilir:

• 
  mühendis-texniki heyətin kompetensiyası;
  
• 
  məhsulun rəqabətədözümlüyünü təmin etmək məqsədilə reinjinirinq işlərini yerinə yetirilməsi;
  
• 
  reinjinirinq prosesinin məhsulu əsasında inkişaf layihəsinin menecerlər tərəfindən hazırlanması;
  
• 
  məhsulun bazara çıxarılması üçün menecment və marketinq stratejiyasının hazırlanması;
  
• 
  inkişaf prosesinin strateji komponenti olan keyfiyyət sisteminin həyata keçirilməsi.
  

Hal hazırda əksər müəssisələrdə kreativlik dərəcəsi qərb ölkələrinin müəssisələrindeki kreativlik dərəcəsindən çox aşağıdır. Dərəcənin aşağı olması Benchmarking prinsipindən və yerli intellektual potensiallardan istifadə olunmaması ilə bağlıdır.

• 
  ;:w
  

'’'%

i, ;;

Mfm'f^:İ.