Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasinin akademiK Ə. HÜseynov adma

Təriflər və terminlər	— ►
Layihələrin idarə edilməsinin səviyyəsi Layihələrin idarə edilməsinin funksional sə-
		Kənd, meşə və deniz təsərrüfatı, rabitə, tikinti, təhsil, maliyyə, biija, bank, hökumət, hüquq xidmətləri, istehsalat, dağ-mədən istehsalı, xidmət, istirahət, nəqliyyat, kommunal xidmətləri.
Növləri və əlavələr	— ►
Məhdudiy yətlər	— ►	Ümumi görünüş, hesabatlar, proqnozlaşdırma, strukturlaşdırma, qiymətləndirmə

Daxili əlaqələr


Xarici əlaqələr
Layihənin həyat

Texniki icra (nəticə, keyfiyyət); rəqabətçilik (keyfiyyət, vaxt, qiymət); tə2yiq (dəyər, vaxt); həyatqabiliyyəti (nəticə, dəyər, risk); səmərəlilik (personal, rabitə, təminat)
Maliyyə və iqtisadi, səhiyyə, hüquq xidmətləri, idarəetmə üzrə biliklər, ekologiya, ana təşkilat, siyasət, cəmiyyət, elm, texnika
^ Fazalar, dövrələr, mərhələlər, dərəcələr

		Planlaşdırma (ideya, tələbat, metodlar, yerləş-
Layihənin		dirmə, təşkiletmə, strukturlaşdırma, spesifika-
idarə edil-		siya); Operativ idarəetmə (rabitə, metodlar, mo-
məsi pro-	—	tivasiya, personal, təşkiletmə); İcraetmeye nəza-
sessləri		rət (nəzarət sistemi, informasiya sistemi, seçmə
		üsullan); Təhlil (öhdəliklərin yerinə yetirilməsi.
		qərarlar nəzəriyyəsi, nəticələrin qiymətləndiril-
		məsi, reqresiya təhlili).

Şəkil 2.1. Layihələrin idarə edilməsinin əsaslan: PMI modeli

3. Uğurlu layihə anlayışı

«Layihələrin idarə edilməsi kimə lazımdır?» sualma ətraflı cavab çox sadədir: «Layihənin uğur qazanmasında maraqlı olan bütün şəxslərə».

Bəs «layihənin uğuru» dedikdə nə başa düşülür? Layihənin idarə edilməsində əsas faktor nədən ibarətdir?

Təxminən 20 il öncə layihənin uğurla başa çatdmlması aşağıdakı məhdudiyyətlərlə xarakterizə olunurdu:

• layihənin davamlığı və onun başa çatdınima müddəti;

• layihənin dəyəri və büdcəsi;

• yerinə yetirilən işlərin və nəticə ilə bağlı irəli sürülən tələblərin keyfiyyəti.

Bu halda sifarişçi son nəticələri qəbul etməlidir.

Uğurun əldə edilməsi üçün bu şərtlər praktiki olaraq həyati əhəmiyyət kəsb edir. Bu layihələr bir qayda olaraq nadir səciyyə daşıyır və onlar nisbətən azlıq təşkil edir. Layihələrin əksəriyyəti layihə üçün «doğma» sayılan ana təşkilatın daxilində heyata keçirilir. Layihə isə bu təşkilatm daxilində baş verən dəyişikliklər, o cümlədən yeni məhsul istehsalı və yaxud təşkilatın Özünün yenidən təşkili işləri ilə əlaqəlidir.

Layihənin təşkilata münasibətdə uğur qazanmasmda irəli sürülən əlavə tələblər aşağıdakılardır:

• layihənin predmet sahəsində yol verilən dəyişikliklərin həcminin minimumlaşdırılması və ya sifarişçi, müştəri və podratçı arasında malın əldə edilməsi;

• təşkilatın cari işlərinə xələl gətirməmək;

• təşkilatın istehsal mədəniyyəti və dəyərləri dəyişdirməmək.

Ümumiyyətlə, layihənin predmet sahəsinin dəyişdirilməsi labüddür və böyük dəyişikliklər layihənin mahiyyətini

dəyişdirə biləcəyi, yaxud onun tamlığını pozacağı təhlükəsi meydana çıxa bilər. Buna görə də bu dəyişikliklər düzgün idarə edilməli, təhlükələr minimuma endirilməli, bütün tələblər həm layihə rəhbəri, həm də sifarişçi və istifadəçi tərəfindən qəbul edilməlidir.

Layihəyə rəhbərlik işi elə aparılmalıdır ki, təşkilatın cari işləri pozulmasın. Buna görə də, layihə rəhbəri öz işini «ana təşkilatın» siyasəti, qaydaları, təlimat və tələblərinə uyğun qurmalıdır.

Bir çox şirkət və təşkilatlar uzun müddət ərzində istehsal mədəniyyəti və qiymətləndirmə sistemi əldə etmişlər. Hər bir layihə rəhbəri layihənin təşkilində orijinal mədəniyyət sistemini və layihə üzərində iş zamanı orijinal dəyərləndimıə sistemini arzulayır. Ancaq yadda saxlamaq lazımdır ki, layihə təşkilatın həyatında yalnız bir epizoddur və bunu həmişə nəzərə almaq lazımdır.

Beləliklə, layihə təşkilatla sıx bağlıdırsa, onda onun uğuru təşkilatın uğuru ilə bağlıdır.

4.