Azərbaycan mġLLĠ elmlər akademġyasi a. A. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
89 4) koloniyaların idarə edilməsini yüngülləşdirmək üçün belə ki, «kolonistlər vahid bir konfessiyanı qəbul etsələr, onların idarə edilməsi hökumət üçün daha rahat olardı». Separatçıların koloniyalardan uzaqlaşdırılması məqsədilə Komissiya aşağıdakı tədbirlərin həyata keçirilməsini qərara aldı: 1) onların yerdə qalan kolonistlərlə əlaqələrini kəsmək; 2) separatçılara qarşı qəbul edilən tədbirlərin həyata keçməsi zamanı onların əmlakına ziyan vurmamaq; 3) kilsəyə qayıtmaq istəyən separatçıları öz yaşayış yerlərində saxlamaq; 4) kilsə nizamnaməsindən dini etiqad və dini mərasimlərə aid maddələri saxlamaqla, qalanları xaric etmək; 5) mistik və zərərli kitabları separatistlərdən müsadirə etmək, pastorların və hakimiyyət orqanlarının icazəsi olmadan dua etmə yığıncağı keçirməmək, yalnız kilsədə və evdə dua etmək; 6) separatistlər arasında 1832-ci il Nizamnaməsini tətbiq etmək, separatçıları peppleyanistlərdən ayırmaq, A.Pepple və həyat yoldaşını xaricə sürgün etmək. Qafqazın Baş idarə rəisi Komissiyanın qərarları ilə razılaşmadı: onun fikrincə, məsələnin həlli üçün daha optimal variant koloniyalardakı Bazel missionerlərinin «ostzey» quberniyalarından dəvət olunmuş pastorlarla əvəz olunması idi. Baş idarə rəisi hesab edirdi ki, separatçılara və peppleyanistlərə qarşı təqiblərin güclənməsi, əksinə, «onların sayının artmasına gətirib çıxaracaqdır». 277 Beləliklə, separatistlər və peppleyanistlər öz koloniyalarında qaldılar: yalnız bir nəfər separatist hökumət və kilsə orqanlarına fəal müqavimət göstərdiyinə görə həbs edildi. Bu hadisədən sonra separatçılar belə nəticəyə gəldilər ki, onları təqib edirlər və bu «Məsihin öz xalqını xilas edəcəyi vaxtın gəlib çatdığını göstərən əlamətdir». 278 Separatistlərin böyük əksəriyyəti təsərrüfatla məşğul olmaqdan əl çəkərək tərki-dünya əhvali-ruhiyyəsinə qapıldılar. Qiyamət gününün yaxınlaşdığını bəyan edən «separatçılar öz əmlaklarını ətrafdakılara paylayır, koloniyadan koloniyaya köçərək səfil həyat sürür, uşaqlarını məktəbə yollamayaraq onlarla ev şəraitində məşğul olur, vergi ödəməkdən və sair mükəlləfiyyətləri yerinə yetirməkdən boyun qaçırırdılar». 279 Yuxarıda göstərilən hadisələr 1836-cı ildə, yəni separatizm təliminə görə dünyanın sonunun yetişdiyi ildə baş vermişdi. 1836-cı ildən sonra separatistlərin emosiyaları səngidi və onlar yenidən normal təsərrüfat həyatına qayıtdılar. 1836-cı ildə İsa Məsihin «gəlişinin» baş tutmaması «İsxod hərəkatı» tərəfdarlarının bir qisminin yevangelist-lüteran kilsəsinə üz tutması ilə nəticələndi 280 . Elə o vaxt Cənubi Qafqaz separatçılarının bir qismi Pyatiqorsk və Mozdok — Kizlyar qəzalarına köçdülər 281 . Separatçılar arasında dini əsasda fikir müxtəlifliyinin artması məişət səviyyəsində münaqişələrə səbəb olurdu. 90 Qeyd edək ki, missionerlərlə separatçılar arasındakı konfliktlərlə yanaşı, bəzən missionerlərlə kolonist rəhbərlərlə də münaqişələr yaranırdı. Arxiv mənbələrindən görürük ki, 1839-cu ilin yanvarında Yelizavettal və Yekaterinenfeld kolonist məhkəmələrinə dini şəxslər tərəfindən şikayətnamələr daxil olmuşdu. 282 Bu şikayətnamələrdə Gürcüstandakı alman koloniyalarının Nəzarətçisinin missionerlərlə hörmətsiz davranışı, missionerləri «bu adamlar» adlandırması faktları göstərilir. 283 Çar hökuməti pastorların maddi durumunun yaxşılaşdırılması məsələsini daim diqqətdə saxlayırdı, çünki onların fəaliyyətinin səmərəliliyi və uzunmüddətliliyi çox vaxt gündəlik məişət həyatının necə təşkilindən asılı olurdu. 1837-ci ilin mayında Çarın fərmanı ilə «Gürcüstan separatçılarının alman koloniyalarında Yelizavettalda, Yelenendorfda, Yekaterinenfelddə, Marinenfelddə pastorlar təyin edildi və xəzinədən onlara 1000 rubl məvacib ayrıldı». Assiqnasiyalarla məvacibin miqdarı 350 gümüş rubl təyin edilmişdi. 284 Gürcüstan-İmeretiya Mülki qubernatoru 24 dekabr 1840-cı il tarixdə «Gürcüstandakı alman koloniyalarının pastorlarının təminatının yaxşılaşdırılması haqqında» 475 saylı qərar qəbul etdi. 285 Bu qərara görə Zaqafqaziyada bahaçılığı və aldıqları məvacibin yetərincə olmadığını nəzərə alaraq «Gürcüstandakı alman koloniyalarının pastorlarına kolonist cəmiyyətlərindən bəzi mənfəət» alınmasına icazə verilirdi. 286 Pastorların müəyyən dərəcədə koloniyaların hesabına təminatına kolonistlər müsbət yanaşırdılar, çünki onların fikrincə, pastorlar maddi cəhətdən nə qədər hökumətdən az asılı olsalar, bir o qədər dini məsələlərdə kolonist icması sərbəst hərəkət edə bilərdi. Hökumət orqanları koloniyaların konfessional cəhətdən monolitliyinə nail olmaq məqsədilə Kolonist sinodunun kilsə nizamnaməsini dəyişdirmək təklifinə yenidən qayıtdı və bu təklif bəyənildi. Artıq 1839-cu ilin yanvarında Rusiya Daxili İşlər Nazirliyi Gürcüstandakı alman koloniyalarını idarə etmək üçün kilsə idarəsinin yaradılması haqqında məsələ qaldırmışdı. 287 Bunun reallaşdırılması üçün ilk növbədə Cənubi Qafqaz alman koloniyalarındakı kilsənin fəaliyyətini 1832-ci il Ümumrusiya yevangelist-lüteran kilsəsinin Nizamnaməsi əsasında qurmaq, 1829- cu il xüsusi kilsə Nizamnaməsindəki bəzi dini azadlıqları saxlamaq şərtilə bütün dini həyatın yevangelist-lüteran kilsəsinin doqmaları əsasında qurulması əhəmiyyət kəsb edirdi. Sənədlərdən göründüyü kimi, rəsmi dövlət orqanları bu addımın atılmasının kolonistlər arasında anlaşılmazlığa gətirəcəyindən ehtiyatlanır, «Nəzarətçilərin, vasitəçilərin köməyi ilə koloniyalarda müşahidə aparılmasının zəruriliyini vurğulayırdılar» 288 . Artıq bir çox müddəaları zamanın tələbinə cavab verməyən 1829-cu il lüteran kilsə Nizamnaməsi 1841-ci ildə yenisi ilə əvəz edildi. 289 Bu Nizamnamə məzmun etibarilə 1832-ci il Rusiya yevangelist-lüteran kilsə Nizamnaməsindən əsaslı şəkildə fərqlənməsə də bəzi xüsusiyyətlərə malik Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|