Azərbaycan mġLLĠ elmlər akademġyasi a. A. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
87 Yelizavettal, Yekaterinenfeld, Marienfeld Aleksandersqilf və Yelenendorf (həm də Annenfeld) pastorları ildə 700 rubl məvacib alsalar da, əlavə olaraq kolonist icması tərəfindən mənzil, torpaq sahəsi, odun, buğda, quru ot və şərabla təmin olunurdular. Rəsmi dövlət orqanlarını narahat edən məsələlərdən biri də «koloniyalarda kilsələrin necə tikilməsi və onların lazımi sayda pastorlarla təmin olunması idi». 265 Məsələ onda idi ki, bir çox koloniyalarda kolonistlər daxili sərbəstliyi saxlamaq məqsədilə kilsə tikintisində dövlətin köməyindən imtina edir və kilsənin kolonist icmasının hesabına inşa edilməsinə üstünlük verirdilər. Buna görə Tiflis hərbi qubernatoru üçün çox vacib idi ki, «pastorlar və koloniya starşinaları kilsə tikintisinə icazə versinlər». 266 Artıq 1829-cu ildə koloniyalarda kirxaların tikintisi məsələsi gündəmə gətirildi və inşa ediləcək kirxaların planının smetasının tərtib olunması məqsədilə memar Demidov Tiflisə dəvət olundu. Gürcüstanda məskunlaşan kolonistləri idarə Kontorunun Gürcüstan mülki Qubernatoruna 23 avqust 1829-cu il tarixdə göndərdiyi raportda «tezliklə memar Demidovdan alınan tikinti planlarının Gürcüstan mülki Qubernatoruna təqdim olunacağı» göstərilir 267 . Koloniyalarda kilsələrin, dua evlərinin və pastoratların inşası üçün 1830-cu ildə xəzinədən 27,839 rubl 55 qəpik vəsait ayrılmışdı. Bu vəsait hesabına 1830-cu illərdə Yelizavettal, Yekaterinenfeld Marienfeld, Yelenendorf və Tiflis koloniyalarında kilsələr və pastoratlar tikildi. Zaltetin fəaliyyəti alman koloniyalarına müəyyən stabillik gətirsə də, 1830-cu ildə onun ölümündən sonra yenə kolonist cəmiyyətlərini konfessional ixtilaflar bürüdü. Bunun səbəbi çar hökumət dairələri tərəfindən koloniyalara pastorların təyin olunması oldu 268 . Qeyd edək ki, rəsmi təyin olunan pastorlar Bazel missionerlər cəmiyyətinin yetirmələri idi və onlar separatizmə düşmən münasibət bəsləyirdilər. Rus taxt-tacına and içən missioner — pastorlar kilsə kafedralarından separatizm təlimini məsxərəyə qoyur, ictimai yerlərdə separatçıları təhqir edirdilər. 269 Nəticədə, separatizm Gürcüstanın alman koloniyalarında nəinki zəiflədi, əksinə, 1826—1830-cu illər ərzində lüteranlığı qəbul edən separatçılar yenidən köhnə dini təlimə qayıtdılar. Separatizm hərəkatına başçılıq etmək məqsədilə «onlar öz sıralarından üç starşina seçdilər: qoca yaşlı Kauter «Ata — Allah», gənc Orillenborser «Allahın oğlu» və üçüncü şəxs Leybsle familiyalı qoca bir qadın «müqəddəs Ruh» adlandırılırdı 270 . Kilsəni «şərəfsizlər yığınağı» adlandıran separatçılar uşaqların xaç suyuna salınmasına, etiqad zamanı orğan çalınmasına, yetkinlik yaşına çatmayan uşaqların konfirmasiyaya məruz qalmasına, rəsmi nikahların bağlanmasına qarşı çıxdılar». 271 Koloniyalara təyin edilmiş pastorların tələblərinə baxmayaraq, separatçılar lüteran kilsə qaydalarına əməl etmək niyyətində deyildilər və 1836-cı ildə, yəni separatçıların proqnozlarına görə qiyamət gününün baş verəcəyi il onların radikallığı daha qabarıq şəkildə özünü büruzə verdi. 88 Yaranmış mürəkkəb vəziyyət haqqında pastorlar Tiflisə - Komitəyə raport təqdim etdilər və kolonist icmalarından 20 nəfər nümayəndə izahat vermək üçün Tiflisə çağırıldılar 272 . Kolonistlərin Komitəyə verdikləri izahatdan görünür ki, onlar 1823-cü ilə qədər, yəni Bazel missionerlərinin Gürcüstandakı koloniyalarda məskunlaşdıqları dövrə qədər sülh və əmin-amanlıqla yaşamışlar. Separatçıların fikrincə, koloniyaların daxili həyatına pozuculuq gətirən amillərdən ən başlıcası pastor—missionerlərin separatizmə qarşı fanatik dərəcədə dözülməzliyi və kilsə nizamnaməsində missioner—pastorlara həddən artıq geniş səlahiyyətlərin verilməsidir. Həqiqətən, 1829-cu il kilsə nizamnaməsinə görə pastor kolonistin ailə və şəxsi həyatının bütün məsələlərinə müdaxilə etmək hüququna malik idi. 273 Bazel missionerlərinin mübarizə apardığı başqa bir sekta Yelizavettal koloniyasında yaranmışdı və bu sekta pepplean sektası adlanırdı. Sektanın adı onun dini lideri Adam Pepplenin adından götürülmüşdü. Sekta hələ koloniya yarandığı vaxtdan mövcud idi və ona kolonist Stefan Şmidt başçılıq edirdi. 1826-cı ildə əxlaqsızlığa görə S.Şmidt koloniyadan qovulur və hökumət dairələrinin təzyiqləri nəticəsində sekta öz fəaliyyətini dayandırmalı olur. 1832-ci ildən A.Pepplenin təşəbbüsü ilə sekta yenidən bərpa olunur. Qeyd edək ki, A.Pepplenin fəaliyyətində şəxsi motivasiyalar da böyük rol oynamışdı. Belə ki, əvvəl kilsə starşinası və kənd müəllimi vəzifələrini yerinə yetirən A.Pepple ober—pastor Zaltetin ən yaxın silahdaşlarından biri kimi, separatizmə qarşı fəal mübarizə aparsa da, 1832-ci ildən, yəni koloniyalara pastor — missionerlərin təyin edilməsindən və koloniyada tutduğu bütün vəzifələrdən məhrum edildikdən sonra o, kilsədən üz döndərdi və lüteran kilsə doqmalarına qarşı açıq çıxışlara başladı. Pepplean sektasının əsasını qoyan adam Pepple fəaliyyətinə görə Yelizavettal kolonist icmasından xaric edilmiş və koloniyanı tərk etməyə məcbur olmuşdu ki, bununla bağlı 1885-ci ildə Yelizavettal kolonist icması Gürcüstandakı alman koloniyalarının nəzarətçisi Forostovskiyə öz etirazlarını bildirmişdi. 274 Arxiv sənədlərindən göründüyü kimi, Yelizavettalda Beppleanizmin yayılması, nəinki kolonist icmasında, «hətta ayrı-ayrı ailələrdə münaqişələrə, çəkişmələrə» səbəb oldu. 275 Komissiya missioner — pastorların separatistlər və peppleyanistlər haqqında şikayətlərini təhlil etdikdən sonra separatistlərin və peppleyanistlərin kolonist cəmiyyətindən uzaqlaşdırılması haqqında qərar qəbul etdi 276 və bu qərarın qəbulu aşağıdakı səbəblərdən irəli gəlirdi: 1) «alman koloniyalarında sakitliyin və ümumi qayda-qanunun yenidən bərpa edilməsi üçün»; 2) lüteran-yevangelistlərin separatizmə cəlb olunmasının qarşısını almaq üçün; 3) koloniyalarda separatizmin daha da güclənməsinin qarşısını almaq, separatistlərin klassik separatizmə qaytarılması üçün; Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|