Azərbaycan mġLLĠ elmlər akademġyasi hüseyn cavġDĠn ev muzeyġ
Yüklə 2,29 Mb.
|
191
Ağır illər bir-birinin ardınca ötüb keçir. Afət 33 yaşında, Alagöz isə 18 yaşında ikən Özdəmir ailəsi ilə başqa bir şəhərə köçür. Əsil faciə, ailənin dağılması da buradan başlanır. Qərib ailə burada çirkin bir mühitə rast gəlir. Ziyalılar arasında ―Müsyö fırıldaq‖ adlanan, “az maaşla çox zəngin olan‖ rüşvətxor, savadsız Xandəmir adlı başqa bir əyyaşla Özdəmir dostlaşır. Xandəmirin vasitəsi ilə bir neçə alçaq, şərəfsiz adam — ―sayğısız odun parçaları‖ olan zabit Qorxmaz və Kaplan, zahirdə özünü çox təmiz, ağıllı, ziyalı göstərən, əslində isə ―mədəni bir canavar‖ və ―mahir qadın düşkünü‖ olan 35 yaşlı doktor Qaratay Özdəmirin bədbəxt ailəsinə yol tapırlar. Doktor Qaratay gözəl, füsunkar Afəti ələ almağa çalışır, özünü ona mərhəmətli, xeyirxah, alicənab, fəda- kar bir aşiq kimi göstərib, gənc qadını cəhənnəm əzabından, Özdəmirin təhqirlərindən qurtaracağına söz verir. Qaratayın kim olduğunu bilməyən Afət ona inanıb, könül verir və ömründə birinci dəfə sevir. İndi bu ailənin dağılması üçün lazım olan səbəblərin hamısı hazırdır. Lakin
bu faciədə
Afətin özünəməxsus təbiəti, mənəviyyatı, ailə-əxlaq məsələlərinə olan baxışı daha təxribatçı rol oynayır. Daha doğrusu, qadın düşkünü Qaratayın həqiqi aşiq maskası ilə araya çıxması, onsuz da binövrəsi çürük olan bu ailənin dağılması üçün ancaq ilk qüvvətli təkan olur. Afət 33 yaşına qədər sevgi, məhəbbət hissindən və ailə səadətindən məhrum olduğundan, sevmək, sevilmək həsrəti onun varlığında ən qüvvətli, yeganə ehtirasa çevrilir. Afət: ―Dünyadakı otları, çiçəkləri, quşları, kələbəkləri, insanları və heyvanları həp birər-birər gözdən keçirsən, sevgidən məhrum heç bir məxluqat, heç bir zihəyata rast gəlməzsən. Hətta günəşlər, aylar, ulduzlar arasında belə sıxı bir rabitə, sarsılmaz bir cazibə qanunu var‖ 1 —deyə düşünür. Odur 1 ―Afət‖, ―Maarif və mədəniyyət‖ məcmuəsi, 1926, № 2-3 (üçüncü pərdə). 192
ki, geniş dünyada özünün sevgidən məhrum bir məxluq olduğunu görməsi Afətə çox ağır gəlir. Onda dünyadan narazı, insandan küskün bir hal yaranır. Xüsusilə son dərəcə gözəl, sevimli, füsunkar olduğu halda, bədbəxt olması, təmiz, səmimi bir eşq ilə qarşılanmaması Afəti son dərəcə kinli, qəzəbli və xudbin edir. Qızlığında kübar ailədə tərbiyə alması, sonradan da və müşahidələri artdıqca içərisində yaşadığı mühitin saxtalığını, buradakı kişilərin yalançılığını, vəfasızlığını, eşqdən
və gözəllikdən dəm vuran aristokrat ―ərlərin‖ mənəvi boşluğunu, rəzil əxlaqını görüb dərk etməsi Afətdəki kini, xudbinliyi daha da qüvvətləndirir, hətta onu bir qədər də vəhşiləşdirir, intiqam hissi ilə çırpınan demonik bir varlığa çevirir. Odur ki, Afət sövqi-təbii ilə ömrün- də ilk dəfə ürəkdən sevdiyi, könül verdiyi Qarataya da inanmır. Afət ona eşq elan edən Qarataya deyir: ―Mən bütün mənliyimi, bütün həyatımı, səadətimi sənin yo- lunda fəda etməyə hazıram. Hətta sənin uğrunda cina- yətdən belə çəkinməm. Ancaq aldanmaq istəməm. Aldan- dığımı duyarkən məhv oluram. Həm də pək kinliyəm, anlayırmısan? Məni aldatmaq istəyənləri əsla əfv etməm! İki gözüm olsa, intiqam alarım, intiqam! Əvət, mən pək kinliyəm. Məni təhqir edənlər əzrailin qucağına atılmış olur‖
1 . Bununla belə Afət əyyaş ərinin ağır təhqirlərindən xilas olmaq üçün, ürəyi qızmaya-qızmaya Qarataya pənah gətirməli, ona sığınmalı olur. Afətin Qaratayı sevdiyini hiss edən Özdəmir öz arvadına qarşı daha amansız olur. O, Afəti başqalarının yanında ―çamurluqda gəzən bir ördək‖, ―azğın və hərcayi bir ördək‖ adlandırır. Öz izzəti-nəfsinin tapdalandığını, camaat arasında ağır təhqir edildiyini görən Afət üçün yaşamaq çox çətin olur. O, özünü zəhərləmək üçün Qarataydan zəhər istəyir: ―Aman,
193
mənə mərhəmət... Mərhəmət eylə də, məni qurtar. Of, bir çarə, bir əlac, bir zəhər, bir atəş bul ki, kəndimi məhv edəyim də, bu qaba, çirkin səsi bir daha eşitməyəyim!‖ 1
İblis təbiətli, hiyləgər Qaratay gənc qadının bu çıxılmaz vəziyyətindən və ona olan məhəbbətindən isti- fadə edərək onu cinayətə sövq edir. Afəti məcbur edir ki, onunla birləşmək istəyirsə, ərini zəhərləyib öldürsün. Afət müti bir qul kimi bu əmri yerinə yetirir. Eşidənlər sərxoş mühərririn ürək xəstəliyindən öldüyünü zənn edirlər. Çox çəkmir ki, Qaratay da Afətdən soyuyur, Xandəmirin gənc qızı 22 yaşlı Altunsaçı tora salır. Bu xəyanət Afət üçün əyyaş ərinin vəhşi münasibətlərindən sonra ikinci ağır zərbə olur. Bir tərəfdən Afət işlədiyi cinayətdən peşman olub ruhi əzablar çəkir, ikinci tərəfdən Qaratay tərəfindən aldadılması, qısqanclıq hissi onu tamamilə haldan çıxarır. Afət nəinki onu əhatə edən mühitə, insanlara, hətta özünə də nifrət edir: ―Ah, mən neçin bu xain mühitə atıldım, neçin yaradıldım?.. Neçin qatil oldum, neçin aldandım?‖ 2 — deyə inləyir. Afətdəki xudbinlik, kinlilik, intiqam hissi getdikcə qüvvətlənir. Sevgi ehtirası bu dəfə insana nifrət, intiqam ehtirasına çevrilir. İndi Afət həm özünü məhv etmək, həm də Qarataydan intiqam almaq arzusu ilə yaşayır. İndi Afət ona eşq elan edən, süni nəvaziş göstərən, onun qarşısında diz çöküb dil tökən, bütün yalançı kişilərin ―başını bir qılıncla vurmağa hazır olan‖ iblis təbiətli, ürəyində yalnız kin, nifrət hissini daşıyan və hər kəs üçün qorxulu olan bir afətə çevrilir: ―Mən hər qanunun xilafına yaradılmış bir məxluqum. Mənim hər sevincimdə bir fəlakət, hər fəlakətimdə bir bəxtiyarlıq var. Mən... sevgimi cəllad kimi boğazlarım. Əvət, mən ağlarkən gü- lərim, gülərkən ağlarım‖ 3 . 1 Yenə orada, 1925; № 3 (birinci pərdə). 2 ―Afət‖, ―Maarif və mədəniyyət‖ məcmuəsi, 1926, № 2-3 (üçuncü pərdə). 3 Yenə orada , 1926, № 2-3 (üçüncü pərdə). Yüklə 2,29 Mb. Dostları ilə paylaş:
|