Azərbaycan mühacirət nəsri
65
ları diqqətəlayiqdir: «Müttəfiq daşnak-bolşevik çetələri
hər türlü insani hiss və duyğuların xaricində olaraq və
ani surətdə Bakının türk məhəllələrinə hücum etdilər.
Martın 31-dən başlayaraq bir kaç gün qarşılarına çıxan
türkü qılıncdan keçirdilər. Erkək, qadın, çocuq, ixtiyar,
fəqir, zəngin, kapitalist, proletar, münəvvər, cahil, firqə,
sinif və s. fərqi aramadan və tanımadan Şaumyan Bakı
türkünün qanını günlərcə su gibi akıtdı. Eyni zamanda,
Bakıdakı milli binalarımıza, milli mətbuat idarəxanaları-
na, «İsmailiyyə» gibi böyük milli təşkilatların bulundu-
ğu möhtəşəm evlərə, camilərə belə od vurulub, tamami-
lə yakıldılar. Qatillər və canilər bununla da iktifa etmə-
yərək, qətliamdan sonra ev-ev dolaşaraq yağma və tala-
na başladılar» (83, s. 145). Azərbaycan türklərinin rus
istilası dövründə «türlü-türlü dəhşət və vəhşətləri yaşa-
maq məcburiyyətində qaldığını» vurğulayan H. Münşi-
nin qənaətincə, «31 mart cinayəti o vaxta qədər Azər-
baycanın ruslardan gördüyü cinayətlərin bir çoxunu şə-
niyət və barbarlığı etibarilə gerçəkdən kölgədə burakı-
yordu» (83, s. 145).
Azərbaycanlıların soyqırımı ilə bağlı hadisələrin ge-
niş epik lövhələrlə canlandırılması baxımından Məhəm-
məd Altunbayın
«Hürriyyətə uçan türk» adlı xatirələri
diqqətəlayiqdir. M. Altunbay 1911-ci ildə Gəncədə ana-
dan olmuşdur. O, XX əsrin əvvəllərində Gəncəbasarda
Dərvişoğlu Qaçaq İbrahim kimi məşhur olan şəxsin oğ-
ludur. M. Altunbayın xatirələrində yazdığına görə, rus
çarizminin müstəmləkə zülmünə boyun əyməyən atası
özü kimi bir dəstə igidi ətrafına toplayaraq meşələrdə,
dağlarda məskən salmış, uzun illər istilaçıların üstün