Azərbaycan Respublikası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi Aqrar Elm Mərkəzi
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
12 biləcək buğda sortlarının seçilməsi və ekoloji sınaqlarının keçirilməsi qarşıda duran əsas vəzifələrdən biri kimi qoyulmuşdur. Əkinçilik institutunun təcrubə bazalarında uzun illər morfofizioloji əlamətlərə görə fərqlənən buğda genofondu əsasında seleksiya işlərinin həm nəzəri, həm də praktiki əsaslarının əlaqələndirilməsi, stress amillərə davamlı genotiplərin yaradılması üçün fizioloji proseslərin molekulyar mexanizminin aydınlaşdırılması, hüceyrə-toxuma seleksiyasının birgə tədqiqi və bunların nəticəsində əldə olunan nailiyyətlərin təsərrüfatlara tətbiqi məsələsinə qədər bütün proseslərin akademikin özünün rəhbərliyi ilə kompleks şəkildə aparılması CİMMYT və İCARDA-nın aparıcı mütəxəssislərində xoş təsüratlar yaratmışdır. Akademik C.Əliyevi tanınmış elm korifeyləri, Nobel mükafatı almış alimlərlə bir sırada qymuşlar. Akademik C.Əliyevi hələ gənc yaşlarında tanıyan Azərbaycanda dəfələrlə olan Rusiya Elmlər Akademiyasının akademiki İ.A.Tarçevski institutda aparılan elmi-tədqiqat işləri ilə tanışlığından sonra bildirmişdir ki, yaşıl bitkilərdə fotosintez prosesinin müxtəlif istiqamətlərini hələ də 30 il bundan əvvəl birgə öyrənməyə başlasaq da, bu gün əldə edilən uğurlar bu tədqiqatların Azərbaycanda nəinki dərinləşdiyinin, dünya elmi səviyyəsinə yüksəldiyini, həm də nəzəri tədqiqatların kənd təsərrüfatında bilavasitə tətbiq olunmasının, bunun nəticəsində əhalinin güzaranını yaxşılaşdığının şahidi olduğunu vurğulamışdır. Ağır ekoloji vəziyyət, o cümlədən kənd təsərüfatı bitkilərində toplanan radioaktiv parçalanma məhsulları olan radionuklidlərlə torpağın çirklənməsi ilə əlaqədar 1970-ci ildən uzunömürlü nuklidlərin torpaq-bitki örtüyündə paylanma qanunauyğunluqlarının öyrənilməsi C.Əliyevin daha bir tədqiqat istiqamətini müəyyən etdi. Bu elemenitlərin torpaq-bitki sistemində miqrasiya siklinin analizi əsasında Azərbaycanın torpaq-bitki örtüyündə sitronsium-90 və sezium-137-nin dövranının ümumi biogeokimyəvi xəritəsi verilmiş, bitkilərin mümkün çirklənmə proqnozları müəyyən olunmuş və bu hallarda kənd təsərrüfatında həyata keçirilməsi zəruri olan praktiki təkliflər işlənib hazırlanmış, başqa sözlə,radiasiya təhlükəsizliyi tədbirlərinin əsaslandırılması üçün istifadə olunan bütün işlər görülmüşdür. Akademik C.Əliyev və onun rəhbərlik etdiyi kollektiv Beynəlxalq konqress, konfrans və simpoziumlarda elmi məruzələrlə fəal iştirak etmişlər və əldə olunan qiymətli nəticələr dünyanın nüfuzlu beynəlxalq dövri nəşrlərində çap olunmuşdur. Akademik C.Əliyevin əldə etdiyi elmi nailiyyətlər müəllifi olduğu, respublikada və xaricdə nəşr olunan 500-dən artıq elmi əsərdə, 25 monoqrafiya və kitablarda öz əksini tapmışdır. Dünyanın bir çox ölkələrinin beynəlxalq təşkilatları, mütəxəssisləri və ölkədə çalışan tanınmış elm xadimləri əldə olunan nailiyyətlərlə tanış olduqdan sonra etiraf etmişlər ki, Azərbaycanda akademik Cəlal Əliyevin rəhbərliyi ilə bu gün buğda tədqiqatları üzrə dünyada güclü bir seleksiya mərkəzi yaranmışdır. Nəzəri tədqiqatlara əsaslanan, daima təkmilləşən və dünya elmi ilə müntəzəm olaraq inteqrasiyada olan bu mərkəz daima dinamik inkişaf yolundadır. Yaradılmış elmi baza, zəngin taxıl genofondu, elmi əsaslanldırılmış selekisya proqramı bu mərkəzin əsas hərəkətverici qüvvəsidir. Akademik C.Əliyevin əldə etdiyi elmi nəticələrin və nailiyyətlərin fermer təsərrüfatlarında geniş yer tutması Müsabiqəli Qrantlar Proqramının həyata keçirilməsində də mühüm rol oynamışdır. Bu proqram akademik C.Əliyevin gərgin zəhməti və əvəzsiz xidmətləri nəticəsində «Kənd Təsərrüfatının İnkişafı və Kreditləşdirilməsi» (KTİKL) layihəsinin tərkibinə daxil edilmiş və 2000-ci ilin oratlarından Azərbaycanda həyata keçirilməyə başlanılmışdır. Bununla da ilk dəfə bu proqram vasitəsilə Azərbaycan aqrar elminə sərmayə qoyulur. Bu proqram vasitəsilə elmi-tədqiqatların bilavasitə fermerlərin iştirakı ilə aparılmasına imkan verilməsi ilə bərabər tədqiqat müəssisələrinin maddi-texniki və kadr potensialı gücləndirilir, fermerlər isə yeni mütərəqqi texnologiyalardan istifadə etməklə həm gəlirlərini artırmış, həm də yüksək və səmərəli məhsul yetişdirmək vərdişlərini qazanmışlar. Bu proqramdan əldə edilmiş nəticələrə əsaslanaraq akademik C.Ə.Əliyevin rəhbərliyi ilə Kənd Təsərrüfatları Tədqiqatları Şurası tərəfindən Milli Kənd Təsərrüfatı Sisteminin İslahatı Strategiyası işlənib hazırlanmışdır. Bu strategiya yüksək hökumət səviyyəsində Dünya Bankının nümayəndələrinin də iştirakı ilə müzakirə edilmiş və əsas fəaliyyət sənədi kimi qəbul olunmuşdur. Bu baxımdan ilk addımda, ölkə üçün prioritet hesab olunan və əksər bölgələrdə müqayisəli üstünlüyü olan buğda, arpa, qarğıdalı və dənli-paxlalı bitkilər sahəsində fəaliyyət göstərməklə, Elmi Tədqiqat Əkinçilik İnstitutunun və onun Tərtər Bölgə Təcrübə Stansiyasının pilot model kimi götürülməsi və tam modernləşdirilməsi təxirəsalınmaz vəzifə olaraq seçildi. 13 Artıq bununla bağlı məsələlər 2 KTİKL çərçivəsində öz müsbət həllini tapmış və hal-hazırda da bu istiqamətdə işlər davam etdirilməkdədir. Akademik C.Əliyevin elmi fəaliyyətini dərindən öyrənən Rusiya, Ukrayna, Belorus kənd Təsərrüfatı Elmləri Akademiyaları 1995-1996-cı illərdə onu bu akademiyaların xarici üzvü seçmişlər. Ona təqdim olunan diplomlar alimin işinə verilən yüksək qiymət və ehtiramın bariz nümunəsidir. C.Əliyev bir sıra beynəlxalq və milli cəmiyyətlərin, o cümlədən Bitkilərin Molekulyar Biologiyası üzrə Beynəlxalq Cəmiyyətin (1994), Amerika Bitki Bioloqları Cəmiyyətinin (1994), Fotosintez Tədqiqatları üzrə Beynəlxalq Cəmiyyətin (1995), Yaponiya Bitki Fizioloqları Cəmiyyətinin (1997), Hüceyrə Stresi üzrə Beynəlxalq Cəmiyyətin (1998) üzvüdür. Eyni zamanda YUNESKO yanında «Bioetika, elmi bilikilərin və texnologiyaların etikası» Milli Komitəsinin (1999) və Azəçrbaycan Biokimyaçılar və Molekulyar Bioloqlar Cəmiyyətinin (1999) sədridir. Professor C.Əliyev həmçinin 1994-cü ildən etibərən Azərbaycanda «Biologiya Elminin Yeni Sahələrinin İnkişafı» Fondunun (BEYSİF) prezidenti, Bitki Genetik Ehtiyatları üzrə Rəhbər Komitənin sədri və Genetik Ehtiyatlar üzrə Milli Proqramın rəhbəri (1996), Yeni Bitki Sortlarının Mühafizəsi üzrə Beynəlxalq Birliyin səlahiyyətli nümayəndəsidir (2004). 1995-ci ildən bu günə qədər Milli Məclisin deputatı olan akademik C.Əliyev parlamentdə təhsillə, elmlə və kənd təsərrüfatı ilə bağlı məsələlərin müzakirələrində fəal iştirak etmiş və həmişə də öz prinsipiallığı ilə fərqlənmişdir. Akademik Cəlal Əliyev elm qarşısında böyük xidmətlərinə görə 2 dəfə «Qırmızı əmək bayrağı» (1978, 1986), Müstəqil Azərbaycan Respublikasının ən ali mükafatı- «İstiqlal» (1998) və Gürcüstan Respublikasının «Şərəf» (2003) ordenləri ilə təltif olunmuşdur. Dünya şöhrətli alimin yaratdığı 23 buğda sortu, seleksiya məktəbi, zəngin buğda genofondu, yazdığı qiymətli əsərlər Azərbaycan xalqının Milli sərvətidir. Xalqımız bilməlidir ki, onun çörəyə ehtiyacının respublika daxilində ödənilməsi üçün daim əzimlə çalışan akademik C.Əliyevin məktəbi vardır. Əkinçilik İnstitutunun və eləcə də Aqrar Elm Mərkəzinin və onun strukturuna daxil olan digər elmi tədqiqat institutlarının kollektivləri ömrünün 85-ci baharına qədəm qoymuş akademik Cəlal Əliyevin elmi fəalimyyəti ilə fəxr edir. O, indiyə kimi elmin çətin, lakin şərəfli yollarında böyük dünya elminə nə töhfə veribsə, doğma ölkəmiz, xalqımız, millətimiz, insanların xoş güzaranı naminə etmişdir. Biz bu yorulmaz fizioloq-seleksiyaçı alimin Azərbaycan xalqı üçün bundan sonra da yaşayıb yaratmasından ötürü ona ulu tanrıdan uzun ömür və yeni-yeni yaradıcılıq uğurları arzulayırıq. Akademik C.Əliyevin buğdanın seleksiyası sayəsində əldə etdityi nailiyyətləri onun elmi fəaliyyətinin ancaq bir hissəsidir. Biz böyük şəxsi insani keyfiyyətlərə malik alimin bitki fiziologiyası, fotosintez, gen mühəndisliyi, hüceyrə seleksiyası və biologiya elminin digər sahələrində eldə etdiyi nailiyyətlərin gələcək nəsillərə irs qalacağına qəlbən inanırıq. Bu irsi yaşatmaq, onu qoruyub gələcək nəsillərə olduğu kimi çatdırmaq çağdaş seleksiya məktəbinin hər bir üzvünün, Azərbaycan xalqını müstəqil və qüdrətli bir dövlət kimi görmək istəyən hər bir vətən övladının müqəddəs borcu olmalıdır. Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Əkinçilik İnstitutunun kollektivi adından: Ə.C.Musayev, C.M.Təlai, M.Q.Əhmədov КОРИФЕИ МИРОВОЙ НАУКИ АКАДЕМИК ДЖАЛАЛ АЛИЕВ – 85 ЛЕТ УЧЕНЫЙ-ОБОГАЩАЮЩИЙ СОКРОВИЩА МИРОВОЙ БИОЛОГИЧЕСКОЙ НАУКИ Академику Национальной Академии Наук Азербайджана, руководителю отделов Физиологии растений и биотехнологии Института Земледелия МСХ и Фундаментальных проблем биологической Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|