39
Yerli nümunələr içərisində st.-dan 2-3 məhsuldarlıq elementinə görə üstün olan formalar
aşağıdakılar olmuşlar: K-9 (Cəlilabad), K-58 (Biləsuvar), K-35 (Ağstafa), K-44 (Qusar) və K-
23-04 (Əkinçilik institutu).
İntroduksiya olunmuş noxud (Cicer arietinum L.) nümunələrindən əsas
təsərrüfat əhəmiyyətli əlamət göstəricilərinə görə seçilmiş formalar
Cədvəl 2.
Ə
ki
n N
-si
K
ol
le
ks
iya
N
-si
N
üm
unə
ni
n a
dı
M
ənş
əyi
Bi
tki
ni
n
hündürl
üyü, s
m
I və
II də
rə
cə
li
buda
ql
arı
n s
ay
ı,
əd
1 pa
xl
anı
n
hündürl
üyü, s
m
1 bi
tki
də
p
axl
a
sa
yı
, ə
d.
Pa
xl
anı
n öl
çül
ər
i,
eni
uz
unu, s
m
100 t
oxum
un
küt
lə
si
, qr
Bi
r bi
tki
də
ki
m
əhs
ul
da
rl
ıq, qr
Bi
ol
oj
i
m
əhs
ul
da
rl
ıq, qr
St
57
Nərmin
Əkinçil
ik
İnstitut
u
60
2-1
34
42
1,4-2,6
40,2
15,6
474
1
5
Flip 08-57
ETƏİ
50
2-1
25
21
1,3-2,2
38,8
6,4
708
3
14
Flip 06-38
ETƏİ
45
2-1
20
16
1,2-2,4
32,0
7,5
505
15
79
Flip 07-
115
ETƏİ
50
2-2
28
27
1,4-2,5
36,2
7,5
495
16
81
Flip 05-22
ETƏİ
56
2-1
25
38
1,5-2,3
47,8
11,0
631
20
100
Flip 07-74
ETƏİ
60
2-1
33
20
1,4-2,3
38,4
6,7
681
24
115
Flip 07-39
ETƏİ
50
2-1
31
26
1,2-2,4
35,7
7,8
738
32
133
Flip 05-44
ETƏİ
70
2-0
23
50
1,5-2,5
42,5
15,5
696
33
135
Flip 08-13
ETƏİ
64
2-1
29
34
1,4-2,7
29,2
6,1
867
36
140
Flip 08-44
ETƏİ
60
2-2
28
27
1,5-3,0
33,1
6,4
539
47
175
Flip 05-
253
ETƏİ
54
2-1
34
48
1,3-2,6
44,8
21,1
658
50
179
Flip 08-14
ETƏİ
46
2-1
30
47
1,4-2,5
43,1
14,0
496
51
180
Flip07-90
ETƏİ
45
2-1
30
19
1,4-2,5
31,6
8,8
495
52
190
Flip05-
162
ETƏİ
50
3-1
23
21
1,3-2,3
44,9
8,0
572
55
214
Flip 07-18
ETƏİ
46
2-3
28
24
1,4-2,6
48,4
9,0
822
60
222
Flip06-76
ETƏİ
53
2-1
26
26
1,3-2,4
46,1
7,4
624
62
227
Flip07-78
ETƏİ
57
2-1
22
23
1,4-2,8
42,3
7,2
627
63
247
Flip05-65
ETƏİ
55
3-1
24
60
1,4-2,7
38,5
28,0
901
64
254
Flip04-20
ETƏİ
52
2-1
22
23
1,4-2,7
46,7
9,7
538
66
285
Flip05-74
ETƏİ
41
2-1
23
18
1,3-2,5
46,7
4,1
525
70
310
Flip05-43
ETƏİ
53
2-2
25
38
1,2-2,4
44,6
12,8
489
71
319
Flip00-19
ETƏİ
53
2-1
24
27
1,5-2,5
40,5
8,9
486
Cədvəl 2-də gösrərilmişdir ki, İCARDA mənşəli formalardan Flip 08-57 (708,0 qr), Flip
05-22 (631,0qr), Flip 07-74 (681,0qr), Flip 07-39 (738,0qr), Flip 05-44 (698,0qr), Flip 08-13
(867,0qr), Flip 05-153 (658,0qr), Flip 05-162 (822,0qr), Flip 06-76 (624,0qr), Flip 07-78
(627,0qr), Flip 05-65 (901,0qr) kimi nümunələr ümumi məhsuldarlığa görə st.Nərmin (474qr)
sortundan üstün olmuşlar. Cədvəldən göründüyü kimi İСARDA mənşəli nümunələr içərisində
bəzi təsərrüfat göstəricilərinə görə bizim yerli formalardan üstün olan sort nümunələr vardır.
40
Nümunələr kəmiyyət əlamətləri ilə yanaşı keyfiyyət əlamətlərinin öyrənilməsi üçün
müvafiq laboratoriyalara verilmişdir.
Ümumiyyətlə bu seçilmiş formalarda əsas məhsuldarlıq elementləri ilə bərabər
biokimyəvi göstəricilərdən zülal və triptofanın %-i və həmçinin də quraqlığa və duzluluğa qarşı
davamlılıq yüksək olmuşdur. Həmin nümunələr xəstəlik və zərərvericilərə qarşı da davamlı
formalar kimi qiymətləndirilmişlər.
Əsas diqqəti keyfiyyətə və məhsuldarlıga yönəltməklə müxtəlif stres amillərə davamlı
tolerant sort və formalar yaradaraq fermer təsərrüfatlarında tədbiqi və iqtisadi səmərəliliyi
artırmaq ən önəmli vəzifələrdəndir.
Məhsuldar genotiplər üzərində fərdi və kütləvi seçmə aparılaraq yaxşılaşdırılır və
çoxaldılır. Belə tədqiqatlar nəticəsində qiymətli gen mənbələri aşkar edilə bilər ki, onlardan
müxtəlif kombinasiyalarda donor kimi istifadə etməklə davamlı, yüksək məhsuldarlıga malik
sort və formalar əldə oluna bilər. Belə nümunələr təkrar əkilərək üzərində kompleks tədqiqatlar
davam etdiriləcək, öyrənilərək konstant formalar alınacaqdır. Belə kompleks şəkildə seçilən
nümunələr çoxaltma və sortalma prosesində istifadə məqsədilə seleksiyaçılara təklif oluna bilər.
Bu baxımdan genofondun hərtərəfli öyrənilməsi ümumi-nəzəri əhəmiyyət kəsb etməklə yasnaşı,
həmçinin də təcrübi məsələlərin həllinə imkan verir.
ƏDƏBİYYAT
1. Əliyev C.Ə., Əkpərov Z.İ., Məmmədov A.T. Bioloji müxtəliflik // Bakı-“Elm”-2008.
2. Yusifov M. Bitkiçilik. Dərslik. Bakı., Qanun nəşriyyatı., 2011, s.95-140.
3. Mustafayev İ.D. və başqaları. Azərbaycan SSR-də dənli və dənli-paxlalı bitkilərin
yetişdirilməsinə dair tövsiyələr. Bakı, Azərnəşr, 1964. s.45.
4. Бадина Г.В. Возделывание бобовых культур и погода. Гидрометеоиздат. Ленинград,
1974, с.240.
5. Шихалиева К.Б. Роль зернобобовых культур в обеспечении продовольственной
программы потребителей в Азербайджане. Genetik Ehtiyatlar İnstitunun elmi əsərləri.
İ- cild, Bakı, Elm- 2009, s.246-252.
К.Б. Шихалиева, Л.А. Амиров
ИССЛЕДОВАНИЕ ГЕНОФОНДА НУТА РАЗЛИЧНОГО ПРОИСХОЖДЕНИЯ В
УСЛОВИЯХ АПШЕРОНА
Институт Генетических Ресурсов НАНА
Сортообразцы нута собранные из различных регионов республики и
интродуцированные из ИКАРДА были посеяны на Апшеронской экспериментальной базе
и оценены по биоморфологическим и хозяйственно-ценным признакам. Были отобраны
наиболее перспективные формы нута для использования в селекционных программах.
Ключевые слова: генофонд, нут, отбор, продуктивность, сорт, форма,
разнообразие
K.B. Shikhaliyeva, L.A. Amirov
INVESTIGATION OF DIFFERENT ORIGIN CHICK PEA GENOFUND
IN CONDITIONS OF APSHERON
Dostları ilə paylaş: |