Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Lənkəran Dövlət Universiteti

89 
 
26  Mənf olmayan tam ədədlər çoxluğunda bölmə əməli və onun xassələri 
27  Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda toplama əməlinin nəzəri çoxluq anlayışı əsasında tərifi 
və xassələri. 
28  Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda çıxma əməlinin nəzəri çoxluq anlayışı əsasında tərifi və 
xassələri. 
29  Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda vurma əməlinin nəzəri çoxluq anlayışı əsasında tərifi və 
xassələri. 
30  Mənfi olmayan tam ədədlər çoxluğunda bölmə əməlinin nəzəri çoxluq anlayışı əsasında tərifi və 
xassələri. 
 
Çalışmalar 
məsələ və misal həlli-0-5 bal 
1. 
a) 
А
 və 
В
 ixtiyari iki sonlu çoxluqdur və 



B
A
-dir. Əgər 
 
 
B
n
A
n



2
3
, 


11


B
A
n
 və 


4


B
A
n
 olarsa, 
А
 çoxluğunun elementlərinin sayını tapın. 
b) 


Y
Y
X
Y
X




 ifadəsini sadələşdirin.. 
2. 
a) 


d
c
b
a
A
,
,
,

, 


4
,
,b
a
B

, 


c
C
,
2
,
4

, 


3
,
,b
a
D

, 
 
b
E
,
1

 çoxluqları verilmişdir. 
A
B

, 
A
C

, 
A
D

, 
B
E

 olduğunu bilərək 
a
, 
b
, 
c
, 
d
 elementlərinin ədədi 
qiymətini tapın. 
b) Həqiqilik cədvəli ilə bərabərliyin doğruluğunu isbat edin: 


Z
Y
X
Z
Y
X





 
3. 
.a) 










5
32
4
11
,
|
x
R
x
x
M
, 











7
12
2
,
|
x
R
x
x
Q
, 










11
9
0
,
|
x
R
x
x
S
 
çoxluqları verilmişdir. 1) 


Q
M
S

\
, 2) 
S
Q
M


 çoxluqlarını tapın. 
b) Mülahizənin həqiqilik qiymətləri cədvəlini tərtib edin: 
R
Q
P


 
4. 
a) İxtiyari 
А
, 
В
 və 
С
 çoxluqları üçün 

 
 

C
A
B
A
C
B
A



\
\

 bərabərliyinin 
doğruluğunu isbat edin. 
b) İmplikasiya və inkar əməlləri ilə ifadə edin: 
Q
P

 
5. 
a) İxtiyari 
А
, 
В
 və 
С
 çoxluqları üçün 

 
 

C
A
B
A
C
B
A






 bərabərliyinin 
doğruluğunu isbat edin. 
b) İki natural ədədin cəmi 352-dir. Onların kiçiyinə sağdan sıfır qoşsaq böyük ədəd alınar. Bu 
ədədləri tapın. 
6. 
a) 
       


5
,
3
,
1
,
1
,
7
,
4
,
0
,
3

A
 çoxluğunun hər bir elementinə həmin elementi təşkil edən çütün 
cəmi qarşı qoyulmuşdur. Bu şərti ödəyən 
B
 çoxluğunu qurun. 
A
 və 
B
 çoxluqları arasındakı 
uyğunluğu oxlar vasitəsilə göstərin. 
b) 
 
 
 
 
x
Q
x
P
x
Q
x
P



 predikatının doğruluq oblastını tapın və həndəsi təsvir edin. 
7. 
a) 


N
x
x
x
A




,
99
3
|
, 


N
x
x
x
B




,
25
7
|
 çoxluqlarının Dekart hasilindəki 
elementlərin sayını tapın. 

---

90 
 
b) 
 
 
 
x
P
x
Q
x
P


 predikatının doğruluq oblastını tapın və həndəsi təsvir edin. 
8. 
a) 
9
,
8
,
7
,
6
,
5
,
4
,
3
,
2
,
1
 rəqəmlərindən 1000-dən kiçik və rəqəmləri təkrarlanmayan neçə müxtəlif 
natural ədəd düzəltmək olar? 
b) 


D
C
B
A



 ifadəsini sadələşdirin 
9. 
a) 5 tələbə dəyirmi stol ətrafında neçə üsulla otura bilər? 
b) Xokkey turnirində 4 komanda iştirak edir və hər bir komanda yerdə qalan komandalarla 
yalnız bir oyun keçirirsə, turnirdə neçə oyun oynanılır? 
10. 
a) 
6
,
5
,
4
,
3
,
2
,
1
 rəqəmlərindən 
5
-ə bölünən və rəqəmləri təkrarlanmayan neçə altırəqəmli ədəd 
düzəltmək olar? 
b) 




B
A
B
A



 ifadəsini sadələşdirin 
11 
a) 
9
,
8
,
7
,
6
,
5
,
4
,
3
,
2
,
1
,
0
 rəqəmlərinin köməyilə rəqəmləri təkrarlanmayan neçə altırəqəmli ədəd 
düzəltmək olar? 
b) MOTƏ-in cəminin tərifindən istifadə edərək 
7
4
3


 əməlinin mənasını izah edin. 
12 
a) 


A
B
A


 ifadəsini sadələşdirin. 
b) MOTƏ-in cəminin tərifindən istifadə edərək əməlin mənasını izah edin: 3+6=9 
13 
a) 


30



C
B
A
n
, 


22


B
A
n
, 
 
10

C
n
 olduğu məlumdur.  




C
B
A
n
\

-i tapın. 
b) İfadənin qiymətini səmərəli üsulla hesablayın və istifadə olunan toplama qanununu izah 
edin: 
1609
191
678
393
1809




 
14 
a) 

 

A
B
A
B
A



\
 bərabərliyinin doğruluğunu isbat edin. 
b) 
2
3
5


 bərabərliyinin nəzəri-çoxluq anlayışına əsaslanan izahını verin. 
15 
a) 
A
, 
B
 və 
C
 universal 
U
 çoxluğunun alt çoxluqları olduqda 


B
A
A
B
A



\
 
eyniliyini isbat edin. 
b) Məsələnin toplıama əməlinin köməyi ilə həll olunduğunu aydınlaşdırın: Samirin 12 markası, 
Tofiqin isə bundan 3 markası çox idi. Tofiqin necə markası vardı? 
16 
a) 




A
B
B
A



 ifadəsini sadələşdirin 
b) Məsələnin çıxma əməlinin köməyi ilə həll olunduğunu aydınlaşdırın: Məktəbyanı sahədə 15 
şam ağacı, 15 küknar ağacı əkdilər. Nə qədər az küknar ağacı əkdilər? 
17 
a) 


e
d
q
v
b
a
A
,
,
,
,
,

, 
 
q
a
B
,

çoxluqları verilmişdir.

    
A
n
B
n
B
A
n


\
 
münasibətinin doğruluğunu isbat edin. 
b) 




c
b
a
c
b
a





 bərabərliyinin doğruluğunu isbat edin. 
18 
a) 


B
A \
, 



C
A
, 



C
B
, 
 
17

A
n
, 
 
23

B
n
, 
 
41

C
n
 olduqda 


C
B
A
n


-ni tapın. 
b) 



 



с
т
b
т
a
с
b
a







 münasibətindən istifadə edərək çıxma əməlini icra edin: 
1) 
29
132

, 2) 
48
142

 
19 
a) 


5
,
4
,
3
,
2
,
1

A
, 


0
,
1
,
2
,
3

B
 olduqda 


B
A
n

-ni tapın. 
b) İki ədədin cəmi 715-dir. Ədədlərdən biri 0-la qurtarır. Sıfırı pozduqda ikinci ədəd alınır. Bu 
ədədləri tapın. 
20 
a) 


7
5
,
3
;
|





x
R
x
x
A
, 


3
1
;
|





x
R
x
x
B
 və 


5
2
;
|




x
R
x
x
C
 
çoxluqları verilmişdir. 


C
A
B


 çoxluğunu tapın. 
b) İki ədədin cəmi 1358, fərqi isə 148-dir. Ədədləri tapın. 

---