Azərbaycan respublikasi təHSİl naz
Yüklə 0,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
33
vəzifələri qiymətli kağızlar bazarında klassik bazar anlayışına uyğun dövlət siyasətinin formalaşdırılmasını tələb edirdi. 1998-ci il dekabrın 30-da Prezident tərəfindən “Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsinin yaradılması haqqında” Fərmanın imzalanması ilə qiymətli kağızlar bazarının inkişafının növbəti mərhələsi başlandı. İlk gündən yüksək statusa malik Komitənin təsis edilməsi ilə ölkədə mütəşəkkil fond bazarlarının inkişafı və tənzimlənməsi sahəsində əlaqələndirilmiş vahid strategiyanın həyata keçirilməsinə başlandı. Bu əsasda qiymətli kağızlar bazarı üzrə normativ hüquqi baza təkmilləşdirildi və bazarın fəaliyyəti və tənzimlənməsinə dair ikinci nəsil qanunvericilik bazası formalaşdırıldı. İlk növbədə, Mülki Məcəlləyə müvafiq əlavə və dəyişiklər edildi və müəyyən edilmiş hüquqi çərçivənin tətbiqi məqsədilə 70-dən çox qanunaltı normativ sənədlər qəbul edildi. Yeni nəsil qanunvericilik əsasında ölkədə mütəşəkkil qiymətli kağızlar bazarının baza institutları, ticarət və post-ticarət institutları və maliyyə vasitəçiləri formalaşdırıldı. 1999-cu ilin sentyabrında Azərbaycan qiymətli kağızlar bazarı infrastrukturunun əsas institutlarından biri olan Milli Depozit Mərkəzi yenidən təşkil edilərək qiymətli kağızların saxlancı və depozitar xidmətlərini göstərməyə başladı. Aparıcı maliyyə institutlarının təsisçiliyi və tam özəl sərmayə əsasında 2000-ci ildə Bakı Fond Birjasının yaradılması ilə müasir fond bazarı vasitəçiləri - broker və diler institutları formalaşmağa başladı. Qısa müddət ərzində öz institusional potensialını gücləndirən və yetərli kapitallaşma səviyyəsini təmin edən Bakı Fond Birjası qiymətli kağızlar bazarında ticarət təşkilatçısı funksiyasını aktiv həyata keçirməyə başladı. Beləliklə, özəlləşdirmə infrastrukturu institutlarının klassik fond bazarı təsisatlarına transformasiyası prosesinin tamamlanması fond bazarında tələb və təklifin formalaşdırılması, maliyyə alətlərinin bazara çıxarılması və ticarətinin təşkil edilməsinə əlverişli zəmin hazırladı. 2003-cu ildən etibarən cənab Prezident İlham Əliyevin bilavasitə rəhbərliyi ilə ölkə iqtisadiyyatının şaxələndirilməsi, regional inkişaf, özəl sektorun dəstəklənməsi və əhalinin məşğulluq səviyyəsinin yüksəldilməsi sahəsində həyata keçirilən uğurlu iqtisadi islahatlar ölkə ÜDM-nin davamlı və rekord səviyyələrdə artımı ilə 34
nəticələndi. 2004-cü ildə Mülki Məcəlləyə müvafiq əlavə və dəyişikliklərin edilməsi ilə kapital bazarlarının fəaliyyətini tənzimləyən qanunvericilik bazası əhəmiyyətli dərəcədə təkmilləşdirildi. Yeni hüquqi mühit bazarın əməliyyat və institusional arxitekturasında da köklü islahatlara zəmin yaratdı. Bazarın əməliyyat infrastrukturu sadələşdirildi, yeni maliyyə vasitəçiliyi təsisatları broker və dilerlər formalaşdırıldı. 2004-cü ildən etibarən yerli və xarici valyutada korporativ istiqrazların və Mərkəzi Bankın notlarının fond birjasında kütləvi ticarətinə başlandı. Kapital bazarlarındakı pozitiv institusional proseslər və bu proseslərin ölkənin dinamik inkişafı və dayanıqlı makroiqtisadi mövqeyi ilə dəstəklənməsi xarici investorların da diqqətini çəkirdi. 2006-cı ildən etibarən xarici investorlar Azərbaycan maliyyə alətlərinə sərmayələr yatırmağa başladılar. 2009-cu ildən etibarən qiymətli kağızlar bazarının ticarət və postticarət sistemlərinin inteqrasiya edilməsi və ticarətin avtomatlaşdırılması proseslərinə başlandı.Maliyyə vasitəçilərinin əhatə dairəsi genişləndirildi və onlara ticarət sisteminə məsafədən çıxış imkanları təqdim edildi. Bazara müddəti və gəlirliyinə görə müxtəlif alətlər çıxarıldı, mövcud maliyyə alətlərinin ticarət həcmi əhəmiyyətli dərəcədə artdı. Bakı Fond Birjasında listinq və ticarət mexanizmləri təkmilləşdirildi və artıq 2009-cu ildə iki şirkət ən yüksək səviyyəli ticarət kateqoriyasına — listinqə daxil edildi. İpoteka istiqrazlarının Bakı Fond Birjasında ticarətinə start verilməsi ilə ipoteka kreditləşməsinin kapital bazarları vasitəsilə yenidən maliyyələşməsinə başlandı. 2010-cu ildə “İnvestisiya fondları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununun qüvvəyə minməsi ilə bazarda institusional investorların fəaliyyəti və tənzimlənməsi üçün hüquqi və əməliyyat mühiti formalaşdırıldı. Bütövlükdə bu proseslər nəticəsində 2003-2012-ci illər ərzində qiymətli kağızlar bazarında ticarətin həcmi orta hesabla illik 130 faiz artaraq qeyri-neft ÜDM- nə nisbətdə 2 faizdən 33 faizə yüksəldi. Bakı Fond Birjasında ticarətin həcmi 90 dəfə, Milli Depozit Mərkəzində saxlanılan qiymətli kağızların həcmi 10 dəfədən çox artdı. Azərbaycan iqtisadiyyatının son illərdəki dinamik inkişafı kapital bazarları üçün yeni missiya və məqsədlər formalaşdırır. Azərbaycan Prezidenti cənab İlham 35
Əliyev tərəfindən müstəqilliyimizin 3-cü onilliyində ölkə iqtisadiyyatının ikiqat artımı və rifah səviyyəsinin inkişaf etmiş ölkə standartlarına çatdırılması hökumətin əsas iqtisadi prioriteti kimi müəyyən edilmişdir. Son 20 il ərzində həyata keçirilmiş uğurlu iqtisadi siyasət bunun üçün dayanıqlı baza formalaşdırmışdır. Sosial-iqtisadi həyatın bütün sahələrində əhəmiyyətli kəmiyyət və keyfiyyət dəyişiklikləri baş vermiş, əhalinin rifah səviyyəsi orta gəlirli iqtisadiyyatların səviyyəsinə yüksəlmişdir. Ölkədə insan kapitalı davamlı olaraq inkişaf etmiş, rəqabət qabiliyyətliliyi yüksəlmiş, sosial rifahın təmin olunmasında qeyri-neft sektorunun rolu xeyli dərəcədə artmışdır. Azərbaycan iqtisadiyyatının son 20 ildəki inkişaf dinamikasına baxsaq, onun iki aktiv sərmayə dalğası ilə müşayiət olunduğunu görərik. 1994-2003-cü illərdə neft sektoruna yatırılan birbaşa xarici investisiyalar və 2003-2012-ci illərdə iri dövlət investisiyaları iqtisadiyyata zəruri kapitalizasiyanı təmin edirdi. Növbəti onillikdə ÜDM-in ikiqat artımı və 120 milyard dollarlıq iqtisadiyyatın formalaşdırılması 3-cü dalğa intensiv kapitallaşmanı — qeyri-neft sektoruna özəl investisiyaların illik həcminin 3,5-4 dəfə artırılmasını tələb edir. Bu isə dinamik institusional inkişaf, çevik biznes mühitinin təmin olunması, insan kapitalının yeni inkişaf səviyyəsinə çatdırılması ilə yanaşı, maliyyə sektorunun şaxələndirilməsi və dərinləşdirilməsini də tələb edir. Məqsəd növbəti onillik ərzində maliyyə vəsaitlərinin çevik və əlverişli şərtlərlə əldə olunduğu, investorlara və bu xidmətlərin digər istehlakçılarına daha yaxın olan maliyyə sisteminin formalaşdırılmasıdır. Bununla yanaşı, sistem risklərinin adekvat tənzimlənməsi, investorların hüquqlarının qorunması və bütövlükdə maliyyə sektorunun sabitliyi məsələləri də xüsusi diqqət mərkəzində saxlanılmalıdır. Kapital bazarlarında dövlət siyasətinin əsasını da məhz bu prinsiplər təşkil edəcəkdir. Məlum olduğu kimi, 2011-ci ilin may ayında möhtərəm Prezidentimiz tərəfindən “2011-2020-ci illərdə Azərbaycanda qiymətli kağızlar bazarının inkişafı” Dövlət Proqramı təsdiq olunmuşdur. Bu prinsiplərə əsaslanan inkişaf strategiyası və onun taktiki addımları Dövlət Proqramında müəyyən edilmişdir. Yeni iqtisadi doktrinanın əsas prinsiplərindən olan qeyri-neft sektorunun inkişafının stimullaşdırılması Azərbaycan qiymətli kağızlar bazarının da keyfiyyətcə Yüklə 0,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|