Azərbaycan respublikasi təHSİl naz
Yüklə 0,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
55
təmzimləmə alətləri yaratmaq. Azərbaycanda fond bazarının formalaşması bir sıra problemlərlə üzləşmişdir ki, bu bazarın inkişafı və mövcudlugu üçün maneələr və problemlər aradan qaldırılmalıdır. Azərbaycanda qiymətli kağızlar bazarının inkişafının əsas problemləri kimi aşağıdakıları qeyd edə bilərik: -Bazara mənfi təsir göstərən xarici amillərin aradan qaldırılması, istehsal sahələrinin dirçəldilməsi, sosial sabitliyin bərqərar olunması və s.; -Fond bazarının məqsədli yenidən istiqamətləndirilməsi ilk növbədə dövlətin maliyyə ehtiyatlarının qiymətli kağızlar bazarı vasitəsilə ödənilməsinin azaldılması və iri səhm paketlərinin Azərbaycanda istehsalın dirçəldilməsi və inkişafı məqsədlərinə sərbəst pul resurslarının yönləndirilməsi üçün yenidən bölüşdürülməsi; -Qanunvericiliyin yaxşılaşdırılması və ona riayət olunmasına nəzarət; -Fond bazarında dövlətin rolunun artırılması, bunun üçün: qiymətli kağızlar bazarının inkişafı və onun cari tənzimlənməsi, fond bazarı modelinin seçilməsi, eyni zamanda qiymətli kağızlar buraxılışı hesabına təsərrüfatın və büdcənin maliyyələşdirilməsi mənbələrinin payını müəyyənləşdirmək məqsədilə uzunmüddətli fəaliyyət konsepsiyası və siyasəti işlənib hazırlanmalı, qiymətli kağızlar bazarını formalaşdırmaq məqsədilə dövlət və özəl sektorun resurslarını birləşdirə biləcək qiymətli kağızlar və fond bazarı üzrə güclü Komissiya yaradılmalıdır və s.; -Investorların qorunması problemi. Bunu üçün dövlət və ya qismən dövlət qoruma sistemi formalaşdırmalıdır. Emitentlərin maraqları qorumaq məqsədilə və qiymətli kağızların hərəkətinin qeydiyyatı üçün depozitar və klirinq, eyni zamanda vasitəçi şəbəkələrinin yaradılması. -Məlumatların açıqlığı prinsipinin reallaşması: bu qiymətli kağız emitentlərinin fəaliyyəti haqqında nəşrlərin genişləndirilməsi, emitent-kompaniyaların qəbul olunmuş reytinq qiymətləndirməsinin tətbiq olunması, ixtisaslaşmış nəşrlərin investisiya obyekti kimi ayrı-ayrı sahələri xarakterizə edən şəbəkəsinin inkişaf etdirilməsi, qiymətli kağızlar bazarını qiymətləndirmək üçün ümumi qəbul olunmuş göstəricilər sisteminin yaradılması və s. -Qiymətli kağızlar bazarını inkişaf etdirmək məqsədilə xarici təcrübə köməyinin cəlb
56
edilməsi, bu sahədə təhsil sisteminin inkişaf etdirilməsi. Bu gün Azərbaycanda qiymətli kağızlar bazarının inkişafını ləngidən əsas problemlərdən biri də sahibkarlıq fəaliyyəti subyektlərinin aşağı səviyyəli investisiya aktivliyinin yaranmasıdır. Bu bir neçə səbəbdən meydana gəlib. Birincisi, ilk növbədə Azərbaycan iqtisadiyyatında mövcud problemlərlə və özəl sektorun aşağı investisiya imkanları ilə bağlıdır. İkincisi, aşağı investisiya aktivliyinin problemi ödəməmələrinin dərinləşməsi ilə daha da genişlənir. Üçüncüsü, bank sistemində mövcud problemlər, real sektor istirakçılarının kredit resurslarından lazımi səviyyədə faydalana bilməməsi ilə əlaqədardır. İnvestisiya məqsədilə maliyyə resurslarının əsas hissəsi QKB-da əsasən də korporativ qiymətli kağızlar sektorunda formalaşır. Bu gün Azərbaycanda isə qiymətli kağızlar bazarının çox hissəsi dövlət qisamüddətli istiqrazların payına düşür və bu isə öz növbəsində maliyyə vasitələrinin lazımi səviyyədə və düzgün yerləşdirilməsini ləngidir. Ölkəmizin fond bazarındakı digər həll olunması tələb olunan problemlər aşağıdakılardır: -Qəbul olunan Beynəlxalq standartlara uyğun tərtib olunmama; -Maddi bazarın , ticarət texnologiyalarının, requlyativ və məlumatlanma infrastrukturlarının inkişaf etməməsi; -Dövlət tənzimlənmə sisteminin parçalanması, bir çox tənzimləmə funksiyalarının ayrı-ayrı idarəetmə orqanlarında təkrarlanması, vahid tənzimləmə konsepsiyasının hazırlanması; -Ümumilikdə fond bazarı ilə bağlı olan bütün risklərin yüksək səviyyədə olması; -İnvestisiya probleminin mövcud olması; -Spekulyativ dövriyyənin aradan qaldırılması; -Qisamüddətli dövlət istiqrazlarının bazar strukturunda üstün mövqeyə malik olması və s.
Lakin, bütün bu problemlərin mövcudluğuna baxmayaraq ölkəmiz üçün yeni olan bu bazar strukturu gələcəkdə daha yüksək templərlə inkişaf edəcəyinə əmin ola bilərik. Kapital bazarı iqtisadiyyatın o qədər çoxtərəfli sektorudur ki, bu seqmentdə
57
prosesləri birmənalı qiymətləndirmək mümkün deyil. 2014-cü ildə bəzi birja məhsulları, o cümlədən enerji daşıyıcıları üzrə qiymətin azalması şəklində xarici faktorların təsiri mövcud olub. Həmçinin xüsusi ilə Azərbaycanın yerləşdiyi regionda bir sıra milli valyutaların devalvasiyası amili olub. Qlobal iqtisadiyyatda geosiyasi dəyişiklik amili bazara çox ciddi təsir göstərib və bütün bunlar qaçılmaz olaraq Azərbaycan iqtisadiyyatında əksini tapıb. Lakin ümumilikdə ölkə iqtisadiyyatı və Azərbaycanın kapital bazarlarında proseslər xarici təhdidlərə çox ciddi dayanıqlıq göstərmişdir. Hesab edirəm ki, ötən il ərzində ölkənin kapital bazarında olduqca ciddi, həm kəmiyyət həm də keyfiyyət nəticələri əldə olunub. Qeyd etmək lazımdır ki, 2011-ci ildə Qiymətli Kağızlar Bazarının İnkişafı üzrə Dövlət Proqramı qəbul edildikdən sonra son bir neçə il ərzində dövlət və QKDK kapital bazarının bütün əsas aspektlərində islahatların aparılması üzrə ardıcıl tədbirlər həyata keçirilir və nəticə olaraq, 2014-cü ildə artıq kifayət qədər ciddi keyfiyyət dəyişikliklərinə malik olunmuşdur. Birincisi, ötən il derivativ maliyyə alətləri üzrə ticarət platforması fəaliyyətə başladı. Hüquqi əsaslanma, əməliyyat platforması, potensialın möhkəmləndirilməsi təsdiq edildi və iyulun 21-də sistem işə salındı. Nəticədə yarım il ərzində mal-xammal derivativlər və xarici valyutada derivativlər üzrə əməliyyatların həcmi 4,3 milyard manata çatıb ki, bu da qiymətli kağızlar bazarında əqdlərin ümumi həcminin üçdə birini təşkil edir. İkincisi, ötən il nəhayət ki, təkrar bazarda likvidliyin təminatı və birja ticarətində rəqabətli qiymət müəyyənləşdirmə mexanizmlərini işə salınmışdır. Bu, o deməkdir ki, ötən il ərzində iri oyunçular, iri maliyyə şirkətləri bazar qiymətləri üzrə konkret bazar kağızlarını almaq və satmaq öhdəliklərini üzərlərinə götürərkən, Azərbaycan Qiymətli kağızlar bazarı marketmeykerlik institutunu yaratmışdır. 2014-cü il ərzində likvidliklə təmin edilən maliyyə institutlarının sayı 13-ə çatıb və bu, təkrar bazarda və sonra isə ilkin bazarda, xüsusi ilə də korporativ kağızlar bazarında bu kağızların likvidliyinin və onlara tələbatın artmasına yardım etdi. Yekunda bazarın bu seqmentində əməliyyatlar 2,2 dəfə artdı. Üçüncü böyük keyfiyyət dəyişikliyi onunla əlaqədardır ki, Azərbaycanda kapital bazarı institutlarının mövcud olduğu 15 il ərzində struktur dəyişiklikləri ona
Yüklə 0,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|