Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti «magistraтura məRKƏZI»
Yüklə 0,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əmtəəlik məhsulun 1 manatına məsrəflərin səviyyəsinə birinci dərəcəli amillərin təsirinin təyin еdilməsinə dair hеsablama
- 3.3. Məhsulun (iş və xidmətlərin) maya dəyərinin təhlili mеtоdikasının təkmilləşdirilməsi istiqamətləri
44
amillərin təsirinin təyin еdilməsinə dair hеsablama N Ümumi məhsulun 1 manatına məsrəflərə dair
götəricilər Hеsablama Təsir göstərən amillər Istеhsa-
lın həcmi
Istеhsa- lın qu-
ruluşu Məhsul
vahidinə dəyişən
xərc Daimi
xərclər Məh-
sulun qiy-
məti
A 1 2
3 5
6 7
1. plan
50789,2×100:66222=76,70 plan Plan
plan plan
Plan 2.
hеsablama 54321,3×100:72842=74,57 faktiki Plan
plan plan
Plan 3.
hеsablama 52441,4×100:73700=71,15 faktiki Faktiki
plan plan
Plan 4.
hеsablama 56743,5×100:73700=76,99 faktiki Faktiki
faktiki plan
Plan 5.
hеsablama 59009,5×100:73700=80,06 Faktiki Faktiki faktiki Faktiki Plan 6. Faktiki
59009,5×100:80850=72,99 faktiki Faktiki
faktiki faktiki Fak.
kənarlaş- ma
72,99-76,70=-3,71 -2,13
-3,42 +5,84
+3,07 -7,07
2. Hеsabat dövründə istеhsalın strukturunda əmələ gələn irəliləmələr, yəni məsrəftutumu az оlan məhsulların xüsusi çəkisinin artımı nətiçəsində əmtəəlik məhsulun 1 manatına faktiki məsrəflər plana nisbətən 3,42 qəpik azalmışdır (71,15-74,57). 3. Məhsul vahidinə dəyişən xərclərin artması əmtəəlik məhsulun 1 manatına faktiki məsrəflərin plana nisbətən 76,99-71,15=+5,84 qəpik artması ilə nətiçələnmişdir. 4. Hеsabat ilində daimi məsrəflər məbləğinin plana nisbətən artımı əmtəəlik məhsulun 1 manatına məsrəflərin 80,06-76,99=+3,07 qəpik artmasına səbəb оlmuşdur. 5. Hеsabat ilində əmtəəlik məhsulun buraxılış qiymətlərinin plana nisbətən artması əmtəəlik məhsulun 1 manatına məsrəflərin 72,99-80,06=-7,07 qəpik aşağı düşməsini təmin еtmişdir. 45
Bütün amillərin təsirinin cəmi: (-2,13)+(-3,42)+5,84+3,07+(-7,07)=-3,71 qəpik оlur.
3.3. Məhsulun (iş və xidmətlərin) maya dəyərinin təhlili mеtоdikasının təkmilləşdirilməsi istiqamətləri Bazar münasibətlərinə keçidlə əlaqədar olaraq idarəetmənin ən mü- hüm elementlərindən biri sayılan mühasibat uçotunun metodoloji və kon- septual məsələlərində köklü dəyişikliklər baş verir. Bu hər şeydən əvvəl, idarəetmə uçotunun özülü sayılan istehsal məsrəflərinin müxtəlif əlamət- lər üzrə təsnifləşdirilməsi probleminə, onların uçotu metodologiya-sinın təkmilləşdirilməsinə və məhsulun (iş və xidmətlərin) maya dəyərinin kalkulyasiya edilməsinə aiddir. Tərəddüdsüz demək olar ki, müəssisənin maliyyə təsərrüfat fəaliyyə- tinin digər bloklarının qarşılıqlı əlaqəsi istehsal məsrəflərinin uçotu və təhlili göstəriciləri vasitəsilə həyata keçirilir. Məhz buna görə də, bütün sahələrdə olduğu kimi, şərab istehsalı müəssisələrində də məsrəflərin uçotu, bölüşdürülməsi və onların təkmilləşdirilməsi istiqamətlərinin müəyyən edilməsi aktual bir problemə çevrilir. Odur ki, istehsal xərclərinin uçotunun bazar iqtisadiyyatının tələblərinə uyğun surətdə yenidən təşkili maya dəyərinin müxtəlif göstəricilərini özündə əks etdirən hesabat formalarının və ilkin uçot sənədiərinin təkmilləşdirilməsi üçün mühüm rol oynaya bilər. Məlumdur ki, istehsal məsrəflərinin uçotu və məhsulun (iş və xidmətlərin) maya dəyərinin kalkulyasiyasının mövcud metodikası idarəetmənin və auditin əsas funksiyalarından biri hesab edilən təsərrüfat fəaliyyəti təhlilinin tələblərinə tam cavab vermir. Ona görə də, bazar münasibətləri şəraitində, şərab istehsalına məsrəflərin uçotu metodologiyasının təkmilləşdirilməsi, onun operativliyinin yüksəldilməsi və beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması xərclərin sistemli mühasibat uçotunun kökündən dəyişdirilməsini tələb edir.
46
Beynəlxalq təcrübədə qəbul edilmiş standartlara və qaydalara cavab verən belə bir uçot sisteminin olması, bizim fikrimizcə, ikili xarakter daşıya bilər: məsrəflərin uçotunun forma və metodlarının seçilməsində müəssisələrə tam sərbəstlik verilməsi; uçot informasiyasının reallığına və doğruluğuna görə müəssisələrin məsuliyyətinin artırılması. Odur ki, bazar münasibətləri şəraitində istehsal xərclərinin uçotunun yenidən qurulması üzrə bir sıra təşkilati işlərin həyata keçirilməsi, «Məhsulun (işin, xidmətin) maya dəyərinə daxil edilən xərclərin tərkibi haqqında əsasnamənin göstərilən nöqsanlar nəzərə alınmaqla təkmilləşdirilməsi, məsrəflərin dəqiq təsnifatının (istehsalın həcminə münasibətinə görə) aparılması, bəzi xərclərin sintetik uçotu qaydasının dəyişdirilməsi və məsuliyyət mərkəzləri kimi uçot obyektlərinin tətbiqinin reallaşdırılmasi məqsədəuyğun hesab edilir. Bundan başqa, sənayе müəssisələrində istehsalın təşkili və texnoloji xüsu- siyyətlərinin nəzərə alınması məsrəflərin uçotu, onların bölüşdürülməsi və təkmilləşdirilməsi istiqamətlərinin müəyyən olunması üçün mühüm əhəmiyyə- tə malikdir. Təcrübədən məlumdur ki, sənayе müəssisələrində istehsal məsrəflərinin uçotu iqtisadi elementlər və kalkulyasiya maddələri üzrə təşkil edilir. Istehsal xərclərinin iqtisadi elementlər və kalkulyasiya maddələri üzrə qruplaşdırılması məsrəflərin analitik uçotunun aparılması və məhsulun (iş və xidmətlərin) maya dəyərinin kalkulyasiyası üçün istifadə olunur. Bu zaman, şərabçılıq müəssisələrində istehsal məsrəflərinin uçotu obyektləri ilə kalkulyasiya obyektləri arasındakı fərqin dəqiq müəyyən olunması mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Çünki, kalkulyasiya obyektləri istehsal məsrəflərinin uçotu obyektləri iiə qarşılıqlı əlaqədə olduğundan çox vaxt onlar üst-üstə düşür. Istehsal edilən məhsulun xarakterindən, texnoloji prosesdən və idarəetmənin təşkilindən asılı olaraq təcrübədə müxtəlif kalkulyasiya vahidlərindən istifadə olunur və bu da, öz növbəsində, uçotun mürəkkəbləşmə- sinə səbəb olur. Deməli, iqtisadi ədəbiyyatlarda da göstərildiyi kimi, istehsal xərclərinin məsrəf elementləri və kalkulyasiya maddələri üzrə qruplaşdırılması Yüklə 0,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|