Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan müƏLLİMLƏR İnstitutu
Yüklə 4,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tapşırıqlar Aşağıdakılarla bağlı şərh verin
101
mişdir. Sultana göndərilən bu hədiyyyə, xüsusi nüsxə olaraq qızıl suyu ilə yazılmış, almaz qaşlarla bəzədilmiş və qalın gümüş qutuda yerləşdirilərək Xeyriyyə Cəmiyyətinin üzvü müəllim və pedaqoq, görkəmli şair, ictimai xadim Abdulla Şaiqin qardaşı Axund Yusif Talıbzadə (Yusif Ziya adı ilə də məşhurdur) tərəfindən 1907-ci ilin 19 avqustunda Sultan Əbdül Həmidə təqdim edilmişdir. Böyük ədib və şairimiz Abdulla Şaiq böyük qardaşı Axund Yusif Talıbzadənin Türkiyə səfəri haqqında belə yazmışdır: “Bakı qazisi Mir Məhəmməd Kərim Mir Cəfərzadə Quranı Azərbaycan dilinə tərcümə edib məşhur sərvətdar Hacı Zeynalabdın Tağıyevin pulu ilə çap etdirmişdir. Hacı tərcümənin əlli nüsxəsini qızıl suyu ilə çap etdirib qiymətli cildə tutdurmuşdur. Bu nüsxələrdən birinin cildini qalın gümüşdən yapdırıb ortasına da “La ilahə illəllah, Mühəmmədən Rəsulillah” sözlərini yazdırmış və qardaşım Axund Yusif Talıbzadə vasitəsilə həmin nüsxəni Türkiyə Sultanına hədiyyə göndərmişdir”. Osmanlı arxivində mühafizə edilən yazılı bir sənədə əsasən Axund Yusif Talıbzadə - Xeyriyyə Cəmiyyətinin idarə işlərində vəzifə daşıdığını, ziyalı bir ailədən gəldiyini, Rus ali məktəbindən məzun olduğunu, müsəlman əhalisinin mənən və dinən xilafət məkanına daha qüvvətli bağlanması və onların aydınlanması üçün nəşr etdirdiyi günlük “Təzə həyat” qəzetində yazarlıq yapdığını saray nazirlərinə bildirdikdən sonra, Bakıda İslam Xeyriyyə Cəmiy- yətinin qurucusu və rəhbəri olan Hacı Zeynalabdin Tağıyevin təqib etməyə çalışdığı xətti hərəkəti saray üzvlərinə belə bildirmişdir: 1) İndiyə qədər Qafqaz Türkləri yazışmalarında yalnız farscadan istifadə etmişlər. Bundan sonra farscanın yerinə ana dilimiz olan türkcənin istifadə edilməsi və genişləndirilməsi; 2)Məktəb kitabları- mızın türk dilində yazılması; 3) Məktəblərimizin proqramlarının Osmanlı Maarif proqramına müvafiq tərtib edilməsi; 4) Mərkəzi idarəsi Bolqarıstanın Varna şəhəri ilə İranın Urmiyə şəhərlərində yerləşən Erməni-Amerikan və Erməni-Proteston Komitələri Qafqaz və Azərbaycan türklərini xilafət məqamına bağlılıqdan və müqəd- dəs qaye olan İslam ittihadından uzaqlaşdırmaq üçün ərəbcə, türkcə, farsca və kürdcəyə vaqif olan ermənilər Qafqaza zərərli nəşriyyatlar soxurlar. Bunları bir an öncə təsirsiz hala gətirmək və Qafqaz
102
müsəlmanlarına təsirini önləmək üçün qarşı nəşriyyatda bulun- mağımız gərəkir; 5) Qafqazdan İrana, Misirə və Avropaya fərarilik edib, oralarda tutulmayanların bir daha Qafqaza dönmələrinə izin verilməməsi; 6) Uyğun bilinən məktəb müdirləri və müəllimlərin Osmanlı hökümətindən Qafqaza göndərilməsinin təmin edilməsi; 7) Dini kitabların və təfsirlərin, peyğəmbərimizin hədisləri, əxlaqi kitablar və bu mövzuda yararlı təmimlərin yayınlanması . Axund Yusif Talıbzadə Bakı Müsəlman Xeyriyyə Cəmiyyəti- nin və onun sədri H.Z.Tağıyevin həyata keçirmək istədiyi əsas məsələləri bu şəkildə saray üzvlərinə anlatdıqdan sonra Qurani - Kərimin Hacı tərəfindən hazırlatdırılmış üç cildlik türkcə təfsirini, onun (H.Z.Tağıyevin) yazdığı bir məktubla birlikdə, Osmanlı Dövlətinin Padşahı II Əbdülhəmidə təqdim etmişdir. Sultan Əbdülhəmid də bunun əvəzində brilyantla işlənmiş Osmanlı dövlətinin ən böyük, ən üstün medalını - birini H.Z.Tağı- yevə, o birini də Axund Yusif Talıbzadəyə təqdim etmişdir.
1. İslamiyyətdə tərbiyə məsələləri. 2. İslam tərbiyəsinin üsulları. 3. İalam tərbiyəsinin prinsipləri. 4. Qurani Kərimdə tərbiyə məsələləri. 5. H.Z.Tağıyevin maarifçilik fəaliyyəti haqqında. 6. H.Z.Tağıyev və Quranı-Kərimin tərcüməsi haqqında.
1.
Qurani-Kərim. Bakı: Azərnəşr, 1992. 2.
Ot kökü üstə bitər: Akademik Kamal Talıbzadə ilə müsahibə. “Xalq” qəz. Bakı, 5 iyun 1999. 3.
Quran aparılması” məqaləsi. “Elm” qəz. mart 1992, № 6 (403). 4.
Talıbzadə K.A. Axund Yusif Talıbzadə. “Odlar yurdu” qəz. 10- 17 sentyabr 1992, № 26; 24-30 sentyabr, 1992, № 27. 5.
Naxçıvan şəhəri), Abdulla Şaiqin Mənzil Muzeyinin arxivi, qovluq. 103
6.
Şeyxülislam Allahşükür Paşazadə. Qafqazda İslam: Tarixilik və müasirlik. Bakı: Azərbyacan Dövlət Nəşriyyaü, 1991. 7.
həyat, 1998. № 5. 8.
Məmmədov K.A. Şərq pedaqoji fikir tarixindən (Tədris vəsaiti). Bakı: Mütərcim, 2011. 9.
H.Z.Tağıyevin Sultana hədiyyəsi // Azərbaycan məktəbi, 2011, № 3.
4.5. Təsəvvüfdə tərbiyə məsələləri Erkən orta əsrlər dövründə Azərbaycanın ictimai-siyasi, mə- dəni-maarif həyatında, şəxsiyyətin tərbiyə və təlimində, pedaqoji fikrində sufilik hərəkatı geniş vüsət almışdır ki, bu hərəkatın mahiy- yətini bilmədən o dövrün ədəbiyyatını, mədəniyyətini, mənəviy- yatını, pedaqoji fikirlərini anlamaq çətin olar. İslamda yaranmış mistik hərəkat sufilik adlanmışdır. “Misti- ka” ingiliscə “Tanrıya dönüş” anlamını verir. Sufilik özünə məxsus bir həyat olmaqla maddiyyəti özündən uzaqlaşdırmaq və hər cür maddi istək və arzuya qarşı daxili mübarizədir. Təsəvvüf İslam qay- naqlı olub, müsəlmanların mənəvi həyatının təbii nəticəsi olaraq meydana çıxmışdır. Təsəvvüfün əsas nüvəsi Quran və hədislərdir. Təsəvvüfün özünə məxsus tərbiyə, əxlaq prinsipləri mövcud olmuşdur. Təsəvvüf bir ədəbdir, pis xasiyyətləri tərk edib, gözəl xasiyyətlər qazanmaqdır, kimsədən inciməmək, kimsəni incitmə- məkdir, nəfsə qarşı bir mübarizədir, hər kəsin yükünü çəkmək, kim- səyə yük olmamaqdır, bütün insanlara sevgi ilə baxmaq və onları özünə dost bilməkdir. Təsəvvüf sözünün kökü haqqında müxtəlif fikirlər vardır. Bunların ən tutarlısı dil qaydalarına və tarixi gerçəkliyə uyğun olan “Təsəvvüf” ün kökü olan “Sufi” sözünün “Suf” sözündən (yəni “Yun”) alındığını söyləyən görüşdür. Şihabəddin Sührəverdi bu mövzuda bir çox fikirləri təhlil etmiş və göstərmişdir ki, Sufilər yun paltar geydiklərindən onlara sufi deyilmişdir. Məşhur hurufi şair Nəsimi bu mənada demişdir: “Geymə atlas, gey gilən şali sən” (yəni
Yüklə 4,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|