2. Ekoloji təyinatlı ziyanların həcminin təyin
olunması
Təbiəti mühafizə tədbirlərinin səmərəsi – qarşısı
alınmış, dəf edilmiş ziyanın təyin edilməsi ziyanın
müəyyənləşdirilməsi üsuluna əsaslanır.
Ətraf mühitin
225
çirklənməsi nəticəsində dəymiş ziyan - faktik və ya
mümkün olan itkilərdir: 1) ekoloji, 2) sosial və 3) iq-
tisadi.
İki cür ziyan ayırırlar: bilavasitə və dolayısı zi-
yan
. Maddi dağıntılar, təbii mühitin tənəzzülü, dolayısı
ziyan-əlilliyin artımı, xəstəliklər, insanların sağlamlığı-
nın pisləşməsi, təsərrüfat sahələrində məhsuldarlığın
aşağı düşməsi və s.
Bilavasitə ziyanı qiymət və ya na-
tural hesablama ilə müəyyən etmək olur, dolayısı zi-
yanı isə hesablamaq (qiymətləndirmək) çətindir.
Hesablamaya yatan ziyanlar iqtisadi və sosial –
iqtisadi ziyanlardır. Birinci qrupa aiddirlər:
-
alınmamış məhsul;
-
bina və qurğuların xidmət müddətinin qısalması
(azalması);
-
tullantıların xammal kimi istifadəyə yararlı olması;
-
çirklənmənin nəticələrinin ləğvinə sərf olan xərclər;
-
bərpaya lazım olan xərclər;
-
çirklənmə nəticəsində xəstəliyə görə əmək məh-
suldarlığının azalması və s.
Sosial-iqtisadi ziyan aşağıdakı struktura malik-
dir:
-
xəstəliklərin artımı ilə əlaqədar səhiyyəyə və icti-
mai təminata çəkilən xərclər;
-
rekreasiya (istirahət) ehtiyatlarının saxlanması
üçün xərclər;
-
ekoloji səbəblərə görə əhalinin miqrasiyası (köç-
məsi, yerdəyişməsi) xərcləri;
-
istirahət üçün əlavə xərclər.
Dolayı ziyanların (ekoloji və sosial) miqdarı (kə-
|
