Azərbaycan respublikasinin ümumtəHSİl məKTƏBLƏRİ ÜÇÜn biologiya fəNNİ kurikulumu

 

50 

Zülaların xassələri: 

1.

 

suda həll olması:________________________________________________ 

________________________________________________________________ 

 

2.

 

Denaturasiya:  ________________________________________________ 

______________________________________________________________ 

Renaturasiya: ___________________________________________________

 

 

 

İş vərəqi 5  

İnsan orqanizmində zülalların funksiyalarını aydınlaşdırırn. 

 

 Zülalların funksiyaları    Izahı  

Inşaat 

 

Fermentativ 

 

Hərəki 

 

Daşıyıcı  

 

Müdafiə 

 

Siqnal  

 

Tənzimləyici 

 

Energetik  

 

 

İnformasiya  mübadiləsi. Hər qrupdan bir nəfər nümayəndə qrupun işini təqdim 

edir. Qruplar bir-birinin işləri ilə tanış olurlar. Təqdim olunan işlər lövhədən asılır.  

 

İnformasiyanın müzakirəsi.  Müəllim təqdimatdan alınan cavablara əsasən 

şagirdlərə suallarla müraciət edərək, onları öz mülahizələrini əsaslandırmağa sövq 

edə bilər. 

Nəticə və ümumiləşdirmə.  

Müəllim diqqəti tədqiqat sualına yönəldərək 

şagirdlərin cavablarını ümumiləşdirir.  

Dərsin sonunda hamı birlıkdə aşağıdakı tapşırığı yerinə yetirir (cümlələri 

tamamlayır): 

 

1.

 

Canlının həyatında üstünlük təşkil edən üzvi maddə…. 

2.

 

…  -  mürəkkəb,  irimolekullu  maddələr  olub,  tərkibi  ….................  təşkil 

olunmuşdur.. 

3.

 

Zülalların tərkibi…..................elementlərindən  qurulmuşdur. 

4.

 

Zülalların molekul kütlələri fərqli olurlar: …..... 

5.

 

Zülalların əksəriyyəti …........., bir qismi isə ......................... həll olur. 

6.

 

Həllolmayan zülalların tərkibində …. 

7.

 

Zülalın quruluşlar:..................... 

8.

 

Zülalların funksiyalrı: …. 

---

 

51 

Ev tapşırığı. Maddələr mübadiləsi və onun  əhəmiyyətinə dair məlumat toplayın. 

Suallara cavab verin: 

1.  Köynəkdə  ət  bulyonundan  ləkə  qalmışdır.  Niyə  bu  ləkə  hətta  bioloji  əlavələr 

qatılmış yuyucu tozla qaynadıldiqda belə təmizlənməmişdir? 

2. Niyə paltardakı qan ləkəsi qaynar su ilə yuyarkən təmizlənmir? 

5. Fikirləşin görək, niyə dadlı bulyon hazırlamaq üçün əti soyuq su töküb, dadlı ət 

xörəyi hazırlamaq üçün isə əti qaynar suya töküb bişirmək lazımdır? 

6. Fikirləşin görək, niyə böyüməkdə olan orqanizm üçün ət supu tərəvəz supundan 

faydalıdır? 

7. Süd isti yerdə uzun müddət qalanda niyə çürüyür? 

 

Qiymətləndirmə: Müəllim  cavablara görə qrupları qiymətləndirir. 

 

 

Qruplar 

Meyarlar 

I qrup 

II qrup 

III qrup 

IV qrup 

Canlıların 

kimyəvi 

tərkibini şərh 

etmə 

 

 

 

 

İş vaxtında 

yerinə yetirilib 

 

 

 

 

Təqdimat 

 

 

 

 

Əməkdaşlıq 

 

 

 

 

Nəticə 

 

 

 

 

 

 

X sinif 

 

Mövzu:  Maddələr mübadiləsi - hüceyrənin həyat fəaliyyətinin əsasıdır. 

Standart:   2.1.2. Maddələr mübadiləsində baş verən dəyişikliklərin 

mexanizmini şərh edir, təqdimatlar hazırlayır. 

Məqsəd: 

-

 

Orqanizmin mövcud olması üçün vacib olan maddələr mübadiləsini şərh edir 

-

 

Maddələr və enerji mübadiləsini fərqləndirir.  

 

İş forması:  kollektivlə və qruplarla iş. 

İş üsulları: Venn diaqramı, beyin həmləsi    

Resurslar: Dərslik, iş vərəqləri, şəkillər və tablolar, İKT materialları və 

vasitələri. 

İnteqrasiya: K.-1.1.1. 

 

Dərsin gedişi: 

 

---

 

52 

Motivasiya:  Lövhədə 4 ədəd şəkil asılır. Bu şəkillərin içərisində biri enerji və 

maddələr mübadiləsini əks etdirmir. Müəllim şagirdlərdən bunlardan hansının artıq 

olduğunu soruşur.  

 

 

TƏNƏFFÜS (KİMYƏVİ ÇEVRİLMƏ) 

 

QAN- DAMAR (KİMYƏVİ ÇEVRİLMƏ) 

 

HƏZM  (KİMYƏVİ ÇEVRİLMƏ) 

 

 

SİNİR  SİSTEMİ (???) 

 

Yönəldici sualların köməyilə tədqiqat sualı formalaşdırılır. 

 

Tədqiqat sualı: Hüceyrənin həyat fəaliyyətinin əsası nədir? 

 

Tədqiqatın aparılması: Şagirdlər qruplara bölünür və onlara iş vərəqləri verilir. 

 

İş vərəqi 1. 

 

Verilmiş mətndə buraxılmış sözləri yazın. 

 

Hüceyrədə 

daim 

enerji 

çevrilmələri,...................., 

................................. 

əvmaddələrin  daşınması  kimi  proseslər  gedir.  Hüceyrədə  baş  verən  bu  cür 

reaksiyalar  kompleksi  ......................    ...................    adlanır.  ........................    

............................... 

iki 

formasını 

ayırd 

edirlər: 

................... 

 

və  

.....................mübadilə. 

Plastik mübadilə zamanı ...................................................................... 

Energetik mübadilə zamanı .................................................................. 

 

İş vərəqi 2. 

Ətraf mühitin çirklənməsinin maddələr mübadiləsinə təsiri haqqında yazın. 

 

Suyun çirklənməsi 

 

Günəşin radioaktiv şüaları 

 

Atmosferin çirklənməsi 

 

Insanın  qidasında  geni  dəyişdirilmiş 

qidanın olması 

 

 

 

İş vərəqi 3. 

 

Orqanizmin  dağılmış  və  ya  zədələnmiş  molekullarını  əvəz  etmək  üçün  yeni 

maddələrin sintez edilməsi prosesi necə baş verdiyini izah edin. 

__________________________________________________________________

__________________________________________________________________

__________________________________________________________________ 

 

---