Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ GƏNCƏ DÖVLƏt unġversġtetġ

 
217 
Sualtı qayıq suyun üstündə 3 saat qalacaqdır. 
№32. Sualtı qayığın suyun altı ilə getdiyi məsafəni x ilə işarə 
edək.  Onda  birinci  şərtə  görə,  qayıq  suyun  üstü  ilə  x/17  km,  2-ci 
şərtə  görə  isə  x-320  km  məsafə  getmişdir.  Hər  iki  ifadə  eyni 
məsafəni göstərdiyindən 
x
17
x

- 320;  
x - 
320
17
x

; 
16x = 5440; x = 340. 
Sualtı qayıq suyun altı ilə 340 km yol getmişdir. 
№33. 








0
10
2
5
,
1
y
x
x
y
 
Sistem  tənliyin  həlli  olan  A(x;y)  nöqtəsi  paraşütçünün  vu-
rulduğu nöqtəni  göstərəcəkdir. Tənliyi  əvvəlcə qrafik üsulla, sonra 
əvəzetmə  üsulu  ilə  həll edib  vurulma  nöqtəsini və  həmin  nöqtənin 
koordinatlarını  tapırıq  (29-cu 
şəkil): 
Qrafik üsulla: 
y  =  -1,5x  funksiyası 
üçün 
 
 
 
 
2x – y + 10 = 0   
funksiyası üçün 
 
 x   -2   -5 
 y   6   0 
 
Əvəzetmə üsulu ilə: 
 
                                     y = -1,5x, 
2x – y + 10 = 0;  2x - (-1,5x) + 10 = 0; 2x + 1,5x = -10, 
 
 
 
 3,5x = -10, 
x  0  2 
y  0  -3 
O 
-1 
A 
-5 
-1 
-3 
2 
6 
• 
• 
• 
• 
• 
Şəkil 29
. 
 

---

 
218 
x = -
7
20
; y = -1,5∙






7
20
=
7
30
; 
A (x,y) = A
.
7
30
;
7
20






 
№34.Təyyarənin  vurulma  B(x;y)  nöqtəsinin  koordinatlarını 
müəyyənləşdirək: 
2x-5y+10 = 0 
2x+y-14 = 0 
-5y – y + 10 + 14 = 0; 6y = 24;  
 y = 4; 
x = 
5;
2
10
4
5
2
10
5y





   
x = 5. 
B(5;4) – təyyarənin vurulma nöqtəsidir (30-cu şəkil). 
A  və  B  nöqtələri  arasındakı  məsafə  atəş  zamanı  qabaqlama 
məsafəsinin qiymətini ifadə edir. Ona görə də 
S = d(A;B) = 
47
,
6
76
,
41
76
,
5
36
)
6
,
1
4
(
)
1
5
(
)
(
)
(
2
2
2
2













A
B
A
B
y
y
x
x
 
Qrafikdə miqyas 1:10000 olduğundan 
6,47∙10000 = 64700 sm = 647 m 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
• 
• 
Şəkil 30. 

---

 
219 
 
№35.  TM-57  markalı  tank  əleyhinə  olan  minanın  gücü  200-
500  kqQ-dir.  Fizika  kursundan  məlumdur  ki,  1kqQ  =  9,8  n.  Onda 
həmin minanın gücü 1960-4900 n olacaqdır. Çünki, 
200∙9,8 = 1960n; 
500∙9,8 = 4900n 
№36. 
Minaların 
diametri 
Ümumi 
kütləsi, 
kq 
Partlayıcının 
çəkisi, kq 
Diametri, 
mm 
Hündürlüyü, 
mm 
Gücü, 
kqQ 
Tank əleyhinə 
TM-57 
9 
6,5 
320 
110 
200-
500 
TM-62 
9,5-10 
7 
320 
330 
150-
600 
Piyada əleyhinə 
PMD-6 
0,49 
0,2 
190∙90 
50 
6-28 
PMN 
0,55 
0,2 
110 
53 
8-25 
POMZ-
2M 
1,8 
0,075 
60 
107 
0,5-1,3 
 
№37.    
 D = 110 mm = 11 sm 
 H = 53 mm = 5,3 sm 
 V
mina 
= ? 
V = 

R
2
H = 

3
2
2
sm
160π
5,3
2
11
π
H
2
D















 
V=160

 sm
3 
№38.  Şərtə  görə,  yeşiyin  daxili  ölçüsü  150∙70∙35  sm
3
-dir. 
PMN  minasının  diametri  110  mm,  hündürlüyü  isə  53  mm 
olduğundan  yeşiyin  uzununa,  eninə  və  hündürlüyünə  neçə  sayda 
mina yerləşdiyini tapaq. Minanın ölçülərini sm-lərlə ifadə edək: 
110 mm = 11sm,  
53 mm = 5,3 sm. 
Yeşiyin  uzunluğunu  və  enini  minanın  diametrinə  bölək  və  tamı 
ayıraq: 
150 = 13∙11+7; 70 = 6 ∙11+4; 35 = 6∙5,3+3,2 

---

 
220 
Deməli,  yeşiyin  uzununa  13,  eninə  və  hündürlüyünə  6  sayda 
mina  yerləşdirmək  olar.  Bütün  yeşiyə  isə  468  (13∙6∙6=468)  mina 
yerləşdirmək mümkündür. 
№39.  Bir  ədəd  PMD-6  markalı  minanın  gücü  6-28  kqQ, 
POMZ-2M  markalı  minanın  gücü  isə  0,5-1,3  kqQ-dir.  Şərtə  görə, 
bir  ədəd  PMD-6  və  iki  ədəd  POMZ-2M  minası  partlayır.  Onda 
ümumi gücün intervalını müəyyənləşdirək. 
6 + 2∙0,5 = 7 kqQ = 7 ∙ 9,8 n = 68,6 n 
28 + 2 ∙1,3 = 28 + 2,6 = 30,6 kqQ = 30,6∙9,8 n =  
= 299,88 n ≈ 300 n 
Deməli, partlayış zamanı ümumi güc 68,6-299,88 n olacaqdır. 
№40. Bir ədəd PMD-6 minasının gücü 6-28 kqQ-dir, TM-62 
markalı  minanın  gücü  isə  150-600  kqQ-dir.  Şərtə  görə,  üç  ədəd 
PMD-6  və  7  ədəd  TM-62  markalı  minalar  eyni  zamanda  partlayır. 
Onda ümumi gücün intervalını tapa bilərik: 
6 ∙ 3 + 7 ∙150 = 1068 kqQ = 1068 ∙9,8 n = 10556,4 n 
28 ∙ 3 + 7 ∙ 600 = 4284 kqQ = 4284 ∙ 9,8 n = 41983,2 n 
Deməli,  partlayış  zamanı  ümumi  güc  10556,4  –  41983,2  n 
olacaqdır. 
№41. Məlumdur ki, TM-62 markalı minanın ümumi çəkisi 10 
kq, partlayıcısının çəkisi isə 7 kq-dır. Onda,   
;
x
7
100
10






 
;
10
7
100
x

 

x
;
70
10
7
100


 x =70% 
№42.  İlk  baxışdan  elə  güman  etmək  olar  ki,  minalar  31-ci 
şəkildəki  kimi  düzülsə,  onda  sahənin  ölçülərini  tam  zərbə 
radiusunun  (bu  radius  4m-dir)  iki  mislinə  bölüb  həmin  minaların 
sayını müəyyənləşdirmək mümkündür. Ancaq fikirləşəndə görünür 
ki, A,B,C və s. sahələrdə olan əsgərlər partlayış zamanı tam sıradan 
çıxmaya da bilər. Ona  görə də  radiusu 4m-ə bərabər olan dairənin 
daxilində  yerləşən  və  sahəsi  ən  böyük  olan  düzbucaqlını  müəyyən 
etmək lazımdır. Bu düzbucaqlı kvadrat olacaqdır. Riyaziyyatdan isə 
məlumdur  ki,  həmin  kvadratın  tərəfinin  uzunluğu  onun  xaricinə 
çəkilmiş çevrənin radiusu ilə  2 -nin hasilinə bərabərdir:  

---