Azərbaycan tarixində yüzlərcə parlaq şəxsiyyət olmuşdur

113 
 
qardaşı  İbrahim  xan  xalq  üsyanlarının  birində  öldürüldükdən  sonra  isə  Nadir 
üsyançılara divan tutur, onlara qarşı köçürmə siyasəti həyata keçirirdi. 
 
Şəkini  idarə  etməyi  Nadir  şah  Məlik  Nəcəf  adlı  birisinə  həvalə 
etmişdi.  Bu  şəxs  əhalini  talayır,  var-dövlətini  əlindən  alırdı.  Əlacsız  qalan  xalq 
Hacı Çələbiyə müraciət edib, ondan məsələni həll etməyi xahiş edir. Hacı 
Çələbi  Məlik  Nəcəflə  danışsa  da,  bu  bir  nəticə  vermir.  Vəziyyətin 
kəskinləşdiyini  və  xalqın  üsyana  hazırlaşdığını  görən  Məlik  Nəcəf  Nadir  şaha 
məktub yazır, özünün ədalətli hakim olduğunu, Hacı Çələbinin isə xalqı korladığını 
bildirir.  Nadir  şah  hər  ikisini  sarayına  çağırır.  Sarayda  onların  heç  şikayətlərinə 
belə  qulaq  asmadan  Hacı  Çələbinin  boynuna  kəndir  keçirtdirir.  Çələbi  onu 
dinləməyi şahdan xahiş edir. O, Məlik Nəcəfin bütün əməlləri haqqında danışır və 
Nadir şah onu buraxmağı əmr edir. Lakin Məlik Nəcəf cəzalandırılmır və yenidən 
Şəki hakimliyi vəzifəsində təsdiq olunur. Hacı Çələbi isə onun 
vəkili  təyin  edilir.  Uzaqgörənlik  nümayiş  etdirən  Nadir  şah  əyanlarına 
deyir: "Mənim hüzurumda heç kim səsini çıxarmağa cürət etmədiyi halda, bu şəkili 
boynuna ip keçirilməsinə baxmayaraq cəsarətlə şikayətlərini çatdırdı. Görərsiniz, o 
nəsə törədəcək". 
1743-cü  ildə  Şəkiyə  qayıtdıqdan  sonra  daha  da  azğınlaşan  Məlik  Nəcəf 
ondan şikayət edənlərə divan tutmağa başlayır və belə şəraitdə xalq silaha sarılır. 
Kortəbii  halda  başlanan  üsyan  nəticəsində  Məlik  Nəcəf  və  onun  adamları 
öldürülür, Hacı Çələbi üsyana başçılığı öz üzərinə götürür. O, baş verənlər barədə 
Nadir şaha xəbər göndərir və bütün günahın şahın və onun adamlarında olduğunu 
göstərir. Beləliklə, Hacı Çələbi xan Şəkini müstəqil xanlıq, özünü isə onun başçısı 
elan  edir.  1744-cü  ildə  Nadir  şah  güclü  qoşunla  Şəkiyə  hücum  edir.  O,  asanlıqla 
üsyanı  yatıracağını  düşünürdü.  Lakin  əhali  şəhəri  tərk  etmiş  və  əvvəlcədən 
möhkəmləndirdiyi Kiş, "Gələsən-görəsən" qalaları və dağ sığınacaqlarında mövqe 
tutmuşdu. Hamı azadlığını qorumaq əzmində idi və Hacı Çələbi bu əzmi daha da 
möhkəmləndirirdi.  İstehkamlar  bir-  birləri  ilə  yeraltı  yollarla  əlaqə  saxladığından 
Nadir  şah  onlan  tuta  bilmirdi.  Odur  ki  4  aylıq  mühasirədən  sonra  geri  çəkilməyə 
məcbur olur. Asiyanın on möhtəşəm sərkərdələrin 
dərqulu
 xan Naxçıvanlı, Qasım 
xan Qaradağlı, Şahverdi xan Gəncəli gürcü çarlarına həddindən artıq inanıb qoşun 
gətirmirlər.  Nəticədə  onlar  çarlar  tərəfindən  xaincəsinə  əsir  alınırlar.  Əsirləri 
götürüb  Gürcüstana  qayıdan  çarlar  onları  ağır  şərtlər,  ilk  növbədə  Azərbaycan 
torpaqları  müqabilində  buraxmaq  fikrindəydilər.  Lakin  Hacı  Çələbi  xan  bunun 
qarşısını alır. Belə ki, o, Qızılqaya müşavirəsi haqqında eşidibmiş və düşmənlərin 
birləşmiş  qoşunlarının  yürüşünü  gözlədiyinə  görə  qoşunları  ilə  bərabər  döyüşə 
hazırlaşıbmış. Baş vermiş hadisədən xəbər tutan Çələbi xan şəxsi münasibətlərini 
bir  kənara  qoyub  Azərbaycan  naminə  onlan  xilas  etmək  qərarına  gəlir.  Bəzi 
məsləhətçiləri  hər  şeyi  götür-qoy  edib,  məsləhətləşmələr  aparmaq  təklifi  ilə  çıxış 

---

114 
 
etdikdə  isə  xan  deyir:  "Nə  məsləhət  görürsunüz-görün,  təki  bu  məsləhət  Kürü 
keçməklə bağlı olsun". Bununla o işarə edirdi ki, xanları azad etməkçün Kür çayını 
keçmək  lazımdır  və  bunu  vaxt  itirmədən  eləmək  lazımdır.  Beləliklə,  Şəki 
xanlığının  qoşunları  gürcü  qoşunlarının  ardınca  sürətlə  hərəkət  edir.  Xan  Şəmkir 
yaxınlığında gürcü qoşunlarına çatır və baş vermiş döyüşdə onları darmadağın edir. 
Bütün  əsirlər  azad  olunur,  Şəki  qoşunları  gürcüləri  Tiflisin  3  kilometrliyinədək 
təqib  edirlər.  Bununla  gürcü  çarlarının  Azərbaycan  torpaqlarına  yürüşlərinə  son 
qoyulur. 
Hacı Çələbi xan 1755-ci ildə Şəkidə vəfat edib və orada dəfn olunub. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

115 
 
Olduqca 
çətin 
hərbi-siyasi 
dövrdə  Qarabağda  hakimiyyətə  gəlmiş 
İbrahimxəlil 
xan 
çox 
mürəkkəb 
vəziyyətlərdə diplomatik fəndlər hesabına 
bu 
əzəli 
Azərbaycan 
torpaqlarını 
ölkəmizin  tərkibində  qoruyub-saxlaya 
bilmiş  və  sonda    bu  fəndgirliyin  qurbanı 
olmuşdur. 
Ermənilər 
və 
onların 
havadarlarının  Qarabağa  işğalçı  yürüşləri 
məz  XVIII  əsrin  sonu  –  XIX    əsrin 
əvəllərində başlamışdı 
Azərbaycan  tarixinə  İbrahimxəlil  xan 
Qarabağlı  görkəmli  dövlət  xadimi,  
diplomat 
və 
sərkərdə 
kimi 
daxil 
oşmuşdur.
 
 
İbrahimxəlil xan Qarabağlı  
(1726-1806) 
Nadir  şahın  ölümündən  sonra  1747-ci  ildə  Azərbaycanda  müstəqillik 
uğrunda  hərəkat  genişlənir.  Qarabağa  qayıdıb  burada  möhkəmlənən  Pənahəli  bəy 
Cavanşir müstəqil xanlığın əsasını qoyur. Qarabağın Sancalı kəndinin türk tayfası 
cavanşirlər  nəslindən  olan  Pənahəli  xan  gənc  yaşlarından  igidlikdə  ad  çıxarmış, 
Nadir  şahın  qoşunlarında  xidmət  etmişdi.  Tərəfdarlarını  ətrafına  toplayaraq 
müstəqil  dövlət  yaratmağa  başlayan  Pənahəli  xan  qısa  müddət  ərzində  Qarabağ 
xanlığını  güclü  xanlıqlardan  birinə  çevirdi.  Ona  Qarabağın  təkcə  türk-müsəlman 
əhalisi  deyil,  həm  də  alban-mənşəli  Xaçın  məlikliyi  və  erməni  mənşəli  Vərəndə, 
Dizaq,  Gülüstan,  Çiləbörd  məliklikləri  də  tabe  oldu.  Bu  ermənilər  Nadir  şah 
tərəfindən  Azərbaycan  torpaqlarına  köçürülmüşdülər,  azsaylı  olduqları  üçün 
azərbaycanlı  müsəlman  əhali  onlara  öz  torpaqlarında  yer  ayırmışdı.  O  zaman 
erməniləri  məzlum  xalq  kimi  qəbul  edən  azərbaycanlılar  necə  böyük  səhv 
buraxdıqlarını hələ bilmirdilər. 
Pənahəli xan Bayat, Şahbulaq və Şuşa qalalarını inşa etməklə Qarabağda 
özünə  dayaq  nöqtələri  yaratdı,  1748-ci  ildə  İran  hökmdarı  Adil  şah  onu  müstəqil 
xan  kimi  tanıdı.  Artıq  bu  zaman  erməni  xisləti  özünü  göstərməyə  başladı.  Lakin 
Pənahəli  xana qarşı çıxan erməni  məlikləri  məğlub edildilər və xana tabe oldular. 
İranda hakimiyyətə gəlmək iddiasında olan Məhəmməd Həsən xan Qacar 1757-ci 

---