259
yüksəklikdən Xəzər dənizinə tökülən bütün sular Rusiyaya məxsus olacaqdır,
Ġran tərəfə axan bütün sular Ġrana məxsus olacaqdır. Bu rada iki dövlət arasında
sərhəd dağ zirvələri ilə müəyyən edilir; qərarlaĢdırılmıĢdır ki, onların Xə zər
dənizinə doğru eniĢi Rusiyaya mə xsus olmalıd ır, o biri yanındakı eniĢi ilə Ġrana
mə xsusdur. Sərhəd Cikoir yüks əkliyi zirvəsindən TalıĢı ƏrĢ dairəsindən ayıran
dağlar üzrə Qəmərkuhun zirvəsinədək keçir. Su ların axarın ı iki yerlə bölən
dağların baĢı, yu xarıda Adınabazarın yuxarı axarı və Cikoir zirvəsi arasında
deyilən sahə kimi burada eləcə də sərhəd hüdudunu təĢkil edəcəkdədir. Sonra
sərhəd xətti suların a xa rına aid yuxa rıda Ģ ərh olunan qaydalara ara msız ə mə l
etmə klə Qə mə rkuhun zirvəsindən Züvand və ƏrĢ dairələ rin i ayıran dağ silsiləsi
üzrə Vəlkic darisənin sərhədlərinədək uzanacaqdır. Beləliklə, adı çəkilən dağın
zirvəsindən əks tərəfdə yerləĢən hissəsi istisna olmaqla Züvand dairəsi Rusiyaya
birləĢir. Hə r iki dövlət səhəd xətti su a xın ının yu xa rıda qeyd o lunan qaydalarına
daima uyğun olaraq, Velkic dairəsi sərhədindən Kloputanın zirvəsi və Velkic
dağlarının baĢ silsiləsi ü zrə Astara çayının Ģimal mənbəyinədək, buradan o çayın
yatağı boyu onun Xəzər dənizi tökü ldüyü yerə davam edəcək ki, burada da
Rusiya torpaqların ı Ġranda ayırmalı o lan s ərhəd xətti qurtarır.
V maddə
Ġran Ģahı həzrətləri bütün Rusiya imperatoru həzrətlərinə öz səmimi
imperat dostluğunun sübutu olaraq, bu maddə ilə həm ö z adına, həm də öz
vərəsələri və Ġran ta xt-tacın ın vasitələri ad ından yuxa rıda gös ətirilən sərhəd xətti
arasında və Qafqaz sıra dağları və Xəzər dənizi arasında yerləĢən bütün
torpaqların və bütün adaların, bununla bərabər həmin məmləkətlərdə yaĢayan
bütün köçəri və baçqa xaricilərin əbədi zamanadək Rusiya imperiyasına məxsus
olduğunu təntənə ilə tanıy ır.
VI maddə
Ġran Ģahı həzrətləri hər iki dövlət a rasında müharibə ilə Rusiya
ip meriyasına vurulmuĢ xey li ziyana, həmçinin Rusiya təbəələrinin düçar olduğu
qurbanlara və it kiyə hörmət ə la mət i o laraq, onların əvəzinə pu l tə zminatı ilə
ödəməyi öhdəsinə götürür. Müqaviləyə qoĢulan hər iki yüksək tərəf o
mü kafatın məb ləğini on kuru tümən raicə, ya iy imi milyon gümüĢ manat
qərarlaĢdırılmıĢdır
1
, onu vaxtı, ödəniĢ qaydası və təminatı sözbəsöz hazırkı
1
Sülh
müqaviləsinin
Peterburqda
müəyyənləĢdirilmiĢ
Ģərtlərində
hərbi xərcləri və rus təbəələrinin itkilərini ödəmək üçün Ġranın 10 mln. gümüĢ manat verməsi nəzərdə
tutulurdu. 1827-ci il fevralın 20-də aparılan danıĢıqlar zamanı BaĢ qərargahın rəisi general Ġ.D.Dibiç
700 min t ümən təzminat verilməsini irəli sümülmüĢdü. Lakin səfır Mirzə Məhəmməd Əli bu Ģərtləri
260
Traktata da xil ed ilə b iləcə k qüvvəyə malik o lan xüsusi müqavilədə
qərarlaĢdırılmıĢdır.
VII maddə
Ġran Ģahı həzrətləri öz əlahəzrət oğlu Ģahzadə Abbas Mirzəni
1
öz vərəsəsi
və taxt-tacın varisi təyin etmə k ilt ifatında bulunan kimi, Bütün Rusiya
imperatoru hə zrətlə ri Ġran Ģahı həzrətlərinə ö z dostluq münasibətlərini və bu
varislik qaydasının təsdiqinə kö mə k et mə k arzusunu açıq-aĢkar sübut etməkdən
ötrü bundan sonra Ģahzadə Abbas Mirzə həzrətlərin in simasında Ġran taxt -tacının
vərəsəsi və varisini, onun taxta çıxmasından sonra is ə onu o dövlətin qanuni
hökmdarı hesab etməyi öhdəsinə götürür.
VIII maddə
Rusiya tacir gə milə ri, əvvəlki qayda üzrə, Xə zər dənizində və onun
sahilləri boyunca azad üzmə k və bununla bərabər onlara ya xınlaĢmaq hüququna
ma likd ir; gə mi qə zası halla rında Ġranda onlara hər cür kö mə k edilmə lid ir. Bu
üsulla Ġran ticarət gəmilərinə və Xəzər dənizində əvvəlki qayda üzrə ü zmək və
Rusiya sahillərinə yan almaq hüququ verilir ki, orada gəmi qə zası hallarında
onlara qarĢılıqlı surətdə hər cür vəsaitlə kö mək göstərilməlidir. Hərbi gəmilərə
gəldikdə isə, qədimdə o lduğu kimi, yalnız Rusiya hərbi bayrağı a ltında olan
hərbi gə milər Xə zər dənizində üzə b ilə r; bu səbəbdən də əvvəlki müstəsna
hüquq
2
indi də onlara vərilir və təsdiq edilir ki, Rusiyadan baĢ -qa heç bir dövlətin
Xəzə r dənizində hərbi gə milə ri ola bilmə z.
IX maddə
Bütün Rusiya imperatoru həzrətləri və Ġran Ģahı həzrətləri hər vasitə ilə
onlar arasında bu qədər xoĢbəxtliklə bərpa olun muĢ sülh və dostluğu bərqərar
etməyi a rzu layaraq, müvəqqəti tapĢırıqla rın icrası və ya daimi qalmaq üçün bu
və ya o biri dövlətə göndərilən yüksək sarayların (höku mətlə rin. - Red.) səfır-
lərinin, na zirlərinin və iĢlər müvəkkillə rin in
3
, onların dərəcəsinə, razılığa gələn
müzakirə etməyə səlahiyyəti olmadığını bildirmiĢdi. Dehqarqanda gedən danıĢıqlarda, noyabrın 7-də
Ġ.F.Paskeviç 15 kurur və ya 7,5 mln. tümən (15 kurur - 30 mln. manat) təzminat istəmiĢdi.
1
Abbas Mirzə (1789-1833) Ġranın vəliəhdi, Azərbaycanm caniĢini idi. Ġran dövlətinin idarə
edilməsində, onun xarici siyasətində rəhbər rol oynayırdı. 1804-1813 və 1826-1828-ci illər Rusiya-
Ġran və 1821-1823-cü illər Ġran-T ürkiyə müharibəsinin gediĢində Ġran ordusuna komandanlıq
etmiĢdir.
2
Gülüstan müqaviləsi nəzərdə tutulur.
3
Ġranda daimi diplomatik missiyanın təyin edilməsi barədə fərman 1828-ci il aprel ayının
15-də verilmiĢ, A.S.Qriboyedov Ġrana nazir-rezident vəzifəsinə qoyulmuĢdu. Sentyabrın 9-da
Dostları ilə paylaş: |