Azərbaycan türkləRİNİN

downloaded from KitabYurdu.az
 
171 
çoxmin illik etnik tarixin in tədqiqi tarixçilərimizin  qarşısında duran ümdə vəzifədir. 
Azərbaycan  xa lqın ın  etnogenezi  ilə  bağlı  mövcud  qondarma  konsepsiyalar  rədd 
olunmalı və araşdırma aşağıdakı ana xətlər üzrə aparılmalıd ır:  
 
 
Ön  Asiyada  er.  əv.  III  minillikdə  A ltaymənşəli  etnosların  yaşaması 
ehtimalı.  Bu   barədə  mövcud  baxışlar.  Şu mer,  Elam  və  Urartu  dillərində 
türkmənşəli leksik vahidlər. Bu alın maların gu man oluna bilən mənbələri;  
 
Azərbaycan  ərazisində  kuti,  lulube  və  kas  etnoslarının    Altay mənşəli 
olması ehtimalı. Bu ehtimalı doğuran amillər:  
 
 
 
 
1)  Kutilərə,  lulubelə rə  və  kaslara  mə xsus  şəxs  adların ın  və  toponimlə rin  
Altay dilləri əsasında izah o lunması;  
 
 
 
 
 
2)    Kutilərin,  lulubelə rin  və  kasların  məskun  olduqları  əra zidə  er.  əv.  I 
minillikdə Manna və Maday etnoslarının yaran ması;  
 
 
 
Manna  və  Midiya  etnoslarının  türkmənşəli  olması.  Bunu  sübut  edən 
faktla r:    
 
 
 
 
 
 
 
 
1)  Mannaların  və  madayların  şəxs  adları  və  toponimlərin in  türkmənşəli 
olması;   
 
 
 
 
 
 
 
 
2)  Mannaların  və  madayların  yaşadıqları  ərazidə  er.  əv.  IV  əsrdən 
Atropaten xalqın ın təşəkkül tapması;  
 
 
 
 
Atropaten 
xalqın ın 
türkmənşəli 
etnos 
olması. 
Atropatenlilər 
azərbaycanlıların b irbaşa ulu əcdadlarından biridir;    
 
 
 
Er. əvvəl  VIII –  VI əsrlə rdə indiki Şima li Azə rbaycanın, Ermənistanın və 
Mannanın ərazilərinə gəlmiş kimmer, skif və sak etnoslarının  türkmənşəli olması;
 
Azərbaycan 
xalq ının,  o  cü mlədən  A zərbaycan  və  Gürcüstan 
azərbaycanlıların ın  təşəkkülü  p rosesində  kimme rlə rin,  sakla rın,  quqarla rın, 
şirakların və b. etnosların iştirak etməsi;  
 
 
 
 
 
Şimali Azərbaycan ərazisində və indi Ermənistana mənsub olan Göyçə və 
Zəngəzur bölgələrində er. əv. I minillikdə türkmənşəli etnosların yaşaması;  
 
Alban etnosunun türkmənşəli o lması;  
 
 
 
 
Şimali  A zərbaycanda  türkmənşəli  etnoslarla  yanaşı,  Dağıstandilli 
etnosların yaşaması;  
 
 
 
 
 
 
 
Uti (udin) etnik ad ını daşıyanların Azərbaycanda mənşəyi problemi:  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1) Türkmənşəli utilər və onların arealları;    
 
 
 
2) Dağıstandilli utilərin mənşəyi;    
 
 
 
 
Alban (Arran) d ilinin türkmənşəli olması;    
 
 
Erkən o rta əsrlərdə  Azərbaycan əra zisinə gəlmiş türk tayfala rı və onla rın  
Azərbaycan xalq ının və A zərbaycan dilinin forma laşmasında rolla rı;  
 
Azərbaycan  dilinin   cənubda  atropatenlilə rin,  şima lda  isla ma  keç miş 
albanların  türk  dillərinin   XI  –   XII  əsrlərdə  gəlmiş  oğuz  tayfalarının  d illəri  ilə 
konsolidasiyası əsasında formalaşması;  
 
 
 
 
 
Oğuzlar  A zərbaycan  xalqın ın  təşəkkülündə  həlled ici  ro l  oynamamışlar. 

---

downloaded from KitabYurdu.az
 
172 
 
Biz  etnik  tariximizin  yeni  konsepsiyasının  yalnız  s xemini  verdik.  Bu  
sxemin müəddalarının hər biri xüsusi tədqiqat mövzusudur.    
 
 
Azərbaycan  xalq ının  tarixi  və  mədəniyyəti  gənc  nəsildə  vətənpərvərlik 
hissi  aşılamalı  və  onda  vətənin  bütövlüyünün  müqəddəsliyi  əq idəsini  əmələ 
gətirməlid ir.  Bunun  üçün  orta  və  ali  mə ktəblərdə  tarix  dərsliklə rin in  məhz 
göstərilən konsepsiya əsasında yazılması təmin o lunmalıdır.    
 
 
Hər  hansı  bir  ta rixi  mərhə lədə  bir  etnosun  dili  və  mədəniyyəti  tarixi 
vərəsəliyə  ma lik  deyilsə,  həmin  mərhə lədə  həmin  etnosun  tarixi  yo xdur: 
etnoqrafiya elminin ço xdankı hökmlərindən biri budur.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
VI  Fəsil 
 
Azərbaycan dilinin təşəkkülünə dair 
   
 
 
 
 
 
 
 
 
Yu xarıda  deyilənlərdən  görünür  ki,  Azərbaycan  dilinin  kökləri  er.  əv.  I 

---