82
amma çox geridə idi. Buna, bizim yoldaşımızın biri etiraz etdi və dedi ki, bu topraq
məsələsini heç dala salmaq olmaz. Amma biz görürük ki, bu günkü povestkada heç
yoxdur, yerindən düşübdür. Bilmirəm burda ayrı fikir var, yoxsa ki, səhv olubdur.
Rəis - səhvdir, səhvdir.
Səmədağa - Mən təvəqqe edirəm ki, bunu bir balaca irəli edin,
qulluqçuların məvacibi 2-ci növbədə isə; topraq məsələsini üçüncü növbəyə qoyaq
və bir yolluq qurtaraq. Yeri veririk, yaxud vermirik məsələsini bitirək.
Rəis - həqiqətən Səmədağanın dediyi doğrudur. Bu məsələ köhnədən var
idi, indi də hər gah düşübsə, idarə tərəfindən səhvdir. Bu gün ya 15 ya 18-ci məsələ
olmalı idi. Burada qısa yoxdur, səhv olubdur. Povestkada yoxdur. Gələn dəfə
qoyarıq. Məclisi-Məbusan rəisi hüzuruna bəzi Parlaman üzvləri tərəfindən böylə
bir ərzihal vardır. (Oxuyur).
Doğrudur, hamımız gec gəlirik, məclis gec başlandığından saat 3-də
qurtarır və fürsət olmayır ki, məsələlər layiqincə həll olunsun. Əgər qəbul etsəniz,
iclası saat 11-ə təyin edərik. Qabası yay olduğu münasibətlə 11-ə və 10-na təyin
olunmuşdur. Şimdi isə 11-də başlansın. Hər gah buna etiraz yoxsa qəbul edilsin.
(Rusca). Ona görə həftədə üç dəfə şənbə, düşənbə, pəncşənbə olmaq ilə saat 11-də
qərar verilir. Abdulla bəy Qəbulov tərəfindən bir böylə teleqram gəlmişdir. "Naxoş
olduğumdan 20 gün məzuniyyət istəyirəm, mümkün olmasa istefamın qəbul
edilməsini istirham edirəm". Bəzi məlumatı Divani-Rəyasətə ərz edirəm. Divani-
Rəyasət 28 apreldə 20 gün məzuniyyət vermişdir, sonra iyirmi gün də bir
vermişdir. Qırx gün də məzuniyyət artırılmış, indi də Qurban bayramından gedib
20 gün də daha istəyir. Bir ay yarıma qədər olsa idi məzuniyyət Divani-Rəyasət
onu bilirdi, fəqət iki ay olduğu üçün məcbur olur ki, Parlamana ərzi-hali təqdim
eyləsin. (Rusca deyir). Məsələni böylə səsə qoyuram, məzuniyyət verilsin, ya
verilməsin? Kim bu barədə danışmaq istəyir.
Əhməd bəy Pepinov - Mən zənn edirəm ki, teleqramından naxoş olduğunu
göstərdiyi üçün məzuniyyət istəyir, Parlamanın bunu qəbul eyləməsini istərdim.
Rəis - Təklif var ki, sentyabrın 10-dan hesab olunsun. Böyləlik ilə
Abdulla bəy Qəbulzadəyə sentyabrın axırına kimi məzuniyyət verilsin. Keçirəm,
növbədəki darülfünun məsələsinə. İkinci babını oxuyunuz.
Mehdi bəy - (Oxuyur).
Rəis - İkinci fəsil xüsusunda kim danışmaq istəyir? söz istəyən yoxdursa,
səsə qoyuram. Hər kim ikinci fəslin tərəfdarıdır, təvəqqe edirəm ki, əllərin
qaldırsınlar. (Əllər qalxır). Əksəriyyət rəy ilə qəbul olunur. Təvəqqe edirəm,
üçüncü babı oxuyasınız.
Mehdi bəy - Oxuyur.
83
Rəis - 3-cü bab xüsusunda kim danışmaq istərdi? Danışmaq istəyən
olmadığından səsə qoyuram. 3-cü babə etiraz yoxdur ki. Etiraz olmadığından 3-cü
bab əksəriyyət rəy ilə qəbul olunur. 4-cü babı oxuyunuz.
Mehdi bəy - Oxuyur.
Rəis - 4-cü bab xüsusunda kim danışmaq istərdi. Əhməd bəy Pepinov.
Əhməd bəy - Keçən səfər mən bu kürsüdən söylədim ki, darülfünun şurası
içərisində gərək tələbələrin də nümayəndəsi olsun. Etiraz etdilər ki, şurada elmi
məsələlərə baxıldığından tələbələrin ondan ixtisası olmadığı üçün iştirak
etməməlidirlər. Başqa qüvvətli dəlil də var ki, şura elmi məsələlərdən əlavə
administrativni və qeyri məsələlərə də baxacaq. Ona görə də tələbələrin haman
şurada nümayəndələri olmalıdır. Gümanı budur ki, Parlaman bu dəfə tələbələrin
şuraya keçmələrinə səs verər, çünkü, şurada tələbələrin 3 ya 4 nümayəndəsi
olmaqla işə bir o qədər xələl qatmazlar. Heç olmazsa Parlaman bu nümayəndələri
məsləhət verici səs ixtiyarı ilə şuraya buraxsın. Buna görə də bu əlavəni 14-cü
maddəyə təzyid edirəm.
Rəis - Qarayev.
Qarayev - Keçən səfər mən bu məsələni qalxızdıqda, cənab Vanseviç
söylədi ki, şuraya tələbələr nümayəndəsi keçsə orada ciddi şura olmayıb mitinq
əmələ gələcək. Əfsusanə surətdə deyə bilərik ki, biz o tələbələrin Azərbaycan
cəmaətinin nicatını onlardan gözləyirik. Əgər onları darülfünunda, edadilərdə
yürünən müstəbid fikirlər ilə dolaşdırsaq, onlardan heç bir nəf gözləmək
olmayacaq. Böylə darülfünun Azərbaycana lazım deyil, çünkü bunun qanuni-
əsasisi çürümüş Nikolay darülfünunun qanunidir. Siz bilirsiniz ki, professorlar
tələbələri çox incidib istədiklərini keçirirlər və tələbələrin də vaxtları boş bihudə
yerə keçirdi. Bir xidmətkar ilə bir tələbənin təfavütü yox idi. Həqiqətdə cavan
tələbələrimizin universitetə getdikdə 7-8 il əmrləri boş yerə orada itməsin deyə
gərək onlar şurada iştirak etsinlər. Orada iştirak etsələr pək tez tərəqqi edərlər və
cəmaətə də artıq köməkləri dəgər. Əgər biz bu darülfünun qanunu böylə surətdə
qəbul etsək, onda məarif aləmində heç bir qədəm irəli atmayıb, bəlkə daha
fənalıqlara düçar olarıq, böylə isə bu darülfünunu heç açmamalıyıq, çünkü böylə
darülfünun bizə lazım deyildir.
Rəis - Söz Malxazovundur.
Malxazov - (Rusca)
Rəis - Söz Əhməd Cövdət Pepinovundur.
Əhməd Cövdət - Mən çox şad olardım ki, məbuslar öz vəzifələrinə çox
əhəmiyyət verəydilər.
Rəis - Natiq əfəndi, rica edirəm, mətləbə keçəsiniz.
Əhməd Cövdət - Üzvləri işlərinə əhəmiyyət verirlər ki, vaxtında iclasa
gəlirlər, gəlməyənlər ilə nakaz ilə rəftar olunur. Əvət, başqalarına notatsiya