Azərbaycan xalqinin maddi VƏ MƏNƏVİ MƏDƏNİYYƏTİNİn qəDİm köKLƏRİ
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
125 ""Avesta"nın və Zərdüştün nə Azərbaycana, nə də türklərə heç bir dəxli yoxdur.Bu.fars,İran abidəsidir.Bunu belə bilmək, belə də qəbul etmək lazımdır." Ekranda Suraxanıdakı atəşgah mütəlif tərəflərdən görüntülənir.Kamera- nın obyektivi bu abidənin kitabəsinin üzərinə,daha sonra isə damına bərkidilmiş üçdişliyə tuşlanır. Diktor mətni: "Bu gün Azərbaycanda tədqiqatçılar arasında hər bir qədim sənət abidəsində zərdüştiliyin izlərini axtarmaq və görmək meyli çox güclüdür. Suraxanıdakı atəşgədəni də zərdüştiliyin,yəni atəşpəəstliyin abidələrindən biri kimi görən və buna inanalar heç də az deyil. Halbuki. bu abidənin hind dilində yazılmış kitabəsindən açıq-aydın görünür ki,bu abidə bir-neçə əsr öncə hindli zəvvarlar tərəfindən tikilmiş Şiva məbədidir.Bu məbədin hindlilərin müharibə və intiqam tanrısı Şiva məbədi olmasını onun üzərindəki üçdişli də sübut edir.Məsələ burasındadır ki,üçdişli Şivanın simvollarından biridir." Ekranda üçdişli tutmuş Şiva heykəlinin təsviri görünür.Diktor kadr arxasından sözünə davam edir: "Bir sözlə, Suraxanıdakı abidənin nə atəşpərəstliklə,nə də zərdüştiliklə heç bir əlaqəsi yoxdur.Eləcə də kökü ən azı 5 min il öncəyə qədər uzanan və hələ qədim şumerlər tərəfindən qeyd edilən Novruz bayramını da zərdüştiliklə bağlamağa çalışanlar var." Ekranda Azad Nəbiyev peyda olur.Ekranın altında onun adı,soy adı və elmi dərəcəsi yazılır.O deyir: "İlin müəyyən fəsillərində xalqın birgə əməyini yekunlaşdıran, yeni əmək mövsümünün başlandığını tərənnüm edən nəğmələr mövsüm nəğmələri içərisində xüsusi yer tutmuşdur.Türk tayfaları içərisində hələ qədimlərdən ilin iki mövsümü - yazın gəlişi,yəni əmək mövsümünün başlanması və məhsul yığımının başa çatması ilə bağlı mərasimlər keçirilmişdir.Hər iki mərasimdə mövsümün xarakterik cəhətləri ilə bağlı nəğmələr oxunmuş,ayinlər icra edilmişdir.Əslində mövsümi mə- rasimlərlə bağlı nəğmələrin yaranması insanın əmək həyatının başlanması ilə bağlı olmuş,zaman keçdikcə o,yeni-yeni etiqadlarla,görüşlərlə,təsəvvürlərlə bağlanmışdır. Daha qədimlərdə təbiətin oyanmasına xoşbəxtlik və səadət rəmzi kimi baxan insanlar yazın gəlişi,havaların istiləşməsi, təbiətin yenidən canlanması, yaşıllaşması ilə bağlı nəğmələr yaratmışlar.Qədim insanların mövsümlərlə bağlı ilkin nəğmələri nisbətən sonralar Novruz mərasimi ətrafında cəmlənmişdir.Novruz mərasimi və onun tarixindən müxtəlif tədqiqatçılar bəhs etmiş, bəziləri onu zərdüştiliklə,digərləri isə islam dini ilə bağlamışlar. 126 Din xadimləri onu Həzrət Əlinin xəlifəlik taxtına çıxdığı gün-yeni gün kimi qələmə verib islamla bağlı mərasimlərdən birinə çevirməyə çalışmışlar.Sonralar Novruz adını qəbul edən bu mərasim hələ zərdüştilikdən əvvəl mövcud olmuşdur. Qədim farslar zərdüştiliklə bu mərasimlər sistemini xalqın hafizəsindən silə bilmədikdə onu özünküləşdirmək,mərasimi zərdüştiliklə bağlamaq istiqamətində səylər göstərmişlər.Lakin bütün cəhdlərə baxmayaraq,Novruz mərasiminin ayrı- ayrı ayinlərində zərdüştilikdən çox-çox qədim təsəvvürlər qorunub saxlanmış, onların bir qismi dövrümüzədək gəlib çıxmışdır. Məsələn, su üstündən tullanmaq, üzərlik yandırmaq, qırx açardan su tökmək və sairə kimi ayinlər su kultu ilə bağlı olub,.daha ilkin təsəvvürlərin izlərini qoruyur." Ekranda tədqiqatçı rəssam Elçin Aslan görünür.Alt tərəfdə onun adı, soy adı və məşğuliyyəti qeyd edilir.O deyir: "Novruz yurdumuzda keçirilən ən qədim və ən geniş yayılmış kütləvi mərasim şənliyidir.El arasında bu bayram "İlbaşı" və "İlbaşında" adları ilə də məşhur olmuşdur." Ekranda Novruz bayramında qalanan tonqalın üzərindən atlanan gəncləri əks etdirən süjet canlanır. Diktor mətni: "Bəzi tədqiqatçıların fikrincə, novruz bayramı zamanı tonqal üzərindən atlanılması zərdüştiliklə bağlıdır.Lakin bu fikir kökündən yanlışdır.Cünki mərasim zamanı tonqal üzərindən atlananlar "Ağırlığım,uğurluğum odda yansın!"-deyirlər ki, zərdüştiliyə görə oda belə demək günahdır.Çünki bu dinin kanonlarına görə atəş müqəddəsdir, ona hətta insan nəfəsi belə toxunmamalıdır, insan öz nəfəsi ilə müqəddəs odu murdarlaya bilər. Od üstündən hoppananların isə belə demələri odun təmizləyici qüvvəyə sahib olması barədə əski türk inancı ilə bağlıdır. Məsələn, Türk xaqanının yanına göndərilən Bizans heyətinin başçısı olmuş Menandrın yazdığına görə,onları xaqanın yanına aparmamışdan öncə odla təmizləmə mərasimindən keçməyə, yəni iki od arasından keçməyə məcbur etmişdilər. Təbii ki, oda bu münasibət zərdüştilərin münasibətindən köklü surətdə fərqlənir. 7 -ci əsrin başqa bir yunan müəllifi Feofilat Simokattanın yazdıqları da çox maraqlıdır." Ekranda peyda olan aktyor əlindəki kitabdan oxuyur: "Türklər hər şeydən çox oda ehtiram edirlər,hava və suya da ehtiramları böyükdür,torpağa həsr edilmiş himnlər oxuyurlar.Sitayişi isə "Tək Tenqri" adlan- dırdıqları yeri və göyü yaradana edirlər.Ona at,qoc və öküz qurban verirlər. Ekranda Binəqədi rayonundakı Yanardağdan görüntülər canlanır.Bu görüntüləri mifoloq alim,mərhum Mirəli Seyidovun şəkli əvəz edir. Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|