Azərbaycan xalqının ümummilli lideri
Yüklə 4,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tuğra xanım.
- Ağabacı xanım.
- AĢıq Pəri.
- Həmidə xanım.
105
Qaydadı, kişinin yarı, əhdi-ilqarı, kişinin anası, işıqlı dünyası deyiblər. Qıraq Kəsəmənli Qaçaq Kərəmi dünyaya gətirən, ərsəyə yetirən, igidlik, mərdlik, mübarizlik dərsi keçən Qıraq Kəsəmənli Gülgəz xanım əsilli-nəsilli tayfadan olmuşdur. Yeri gələndə at belində hünərdə, zəfərdə. Yeri gələndə məsləhətdə, məşvərətdə. Qanı su ilə yumaqda. Qanlara, qırğınlara ismət örpəyi göstərməkdə. Bir elin arxası, dayağı, hünəri.
dağlar qızı Tuğra xanım 1919-cu ildə başına 10 min igid toplayıb Lənkərana gəlir və Azərbaycan Cümhuriyyəti hakimiyyətinin burada da bərqərar olmasına köməklik göstərir. Analar köçər, analar yaşar bu dünyada. Ana vətənləşər, vətən analaşar bu dünyada... Əsrlərcə adları məlum olmayan neçə-neçə ağbirçək analarımız tarixin qaranlıq səhifələrində qalsalar da zaman-zaman xalqımıza təlim-tərbiyə, öyüd-nəsihət dərsi veriblər, əməllərini nəsildən-nəsillərə keçirərək bizlərə ərməğan ediblər. Hazırda ağbirçəklik ənənəsi davam edir, yaşayır, öz əvəzsiz rolunu oynayır. Ağabacı xanım. Tədbirli, uzaqgörən, təbli şair Ağabəyim ağa Ağabacının xalqımızın ləyaqətli qadınları arasında xüsusi yeri vardır. Ağabəyim Qarabağ xanı İbrahimxəlil xanın gəncəli Cavad xanın bacısı Tutibəyimdən olan qızı, Xurşidbanu Natəvanın bibisi idi. O, 1782-ci ildə Şuşada anadan olmuşdur. Ağabəyim ağa ərəb və fars dillərini mükəmməl bilmiş, təhsilli, tədbirli bir qadın olmuşdur. Qarabağ-İran münasibətlərindəki gərginliyi azaltmaq məqsədilə Ağabəyim ağa İranın şahı, Ağa Məhəmməd şah Qacarın qardaşı oğlu Baba xan Fətəli şaha ərə verilir. O, İran- Qarabağ, Rusiya-İran münasibətlərinin yaxşılaşmasında çox işlər görmüşdür. 1811-ci ildə İngiltərənin fövqəladə səfirini və onun xanımını qəbul edərkən, səfir Böyük Britaniya kraliçasının etimadnamə və hədiyyələrini məhz Ağabəyim ağaya təqdim etmişdir. Bu hadisə Ağabəyim ağanın Şərq qadınına məxsus yüksək mədəniyyətinin və şair təbiətinin təzahürüdür. Şair Ağabəyim ağanın bizə gəlib çatan bəzi şeir nümunələrindəki yüksək bədii xüsusiyyətləri, insanlarda ülvi məhəbbət hissləri oyadır: Səhərin gülşən çağında Nə gəzirsən bağı, bülbül?! Oxudun, ağlım apardın Oldun mənə yağı, bülbül?!
Bülbül, geyibsən al-yaşıl Qolların boynumdan aşır. Ağlamaq mənə yaraşır Qoy ağlayım, barı, bülbül!
istedadı və şairliyi ilə şöhrətlənən Aşıq Pəri olmuşdur. Əslən Arazın sahili Maralyan 106
Kəndindən olan Aşıq Pəri 1826-cı ildə Şuşaya gəlmiş, oranın musiqi, şeir-sənət dünyası ilə tanış olmuş, savad, elm və mədəniyyətlə zənginləşmişdir. Qeyri-adi gözəlliyi, daxili zənginliyi, hikmətli kəlamları, qəlbə nüfuzedici şeirləri, hazırcavablığı hamını valeh etmişdir. İsmətilə, qüdrətilə, ədəb-ərkanı ilə eldə-obada tanınmış, sevilmişdir. Analar anası, elin qeydinə qalan, halına yanan, əlindən gələn köməkliyi əsirgəməyən, yoxsullara ürək qızdıran, dərdlərinə şərik çıxan. Dərya kamalı, istedadı və hünərilə deyişmələrdə üstünlük qazanan, məğlub edən, qalib gələn şair, yenilməz bir sima. Aşıq Pəri Qarabağda deyişmələrilə ad qazandı, aşıq şerinin ilhamverici bir qüvvəsinə çevrildi. Çoxlarının Aşıq Pərinin ağlına və istedadına heyran qaldığını qeyd edən Firidun bəy Köçərlidən oxuyuruq: "Aşıq Pəri o zamankı savadlı və təhsil görmüş ədəbi simaların diqqət mərkəzində dayanırdı. Onun üstünə hər tərəfdən mənzum və mənsur məktublar axışıb gəlirdi. Şairə də öz növbəsində ona hörmət göstərənləri özünün doğruluq, ədalət, insana hörmət, təmiz məhəbbət və səmim dostluq hisslərini dərindən ifadə edən ahəngdar şeirlərilə ruhlandırırdı". Həmidə xanım. "Ot kökü üstə bitər" demiş babalarımız, ulularımız. Qarabağ xanlığının layiqli törəmələrindən olan Həmidə xanım həyatı boyu öz keçmişinə,
əzəli
kökünə minnətdar olmuş, bu müqəddəsliyi şərəflə daşımış, ləyaqətlə yaşamışdır. 1873-cü ildə Ağcabədinin Kəhrizli kəndində dünyaya gələn Həmidə xanım Qarabağ xanı İbrahim xanın qardaşı oğlu Məmməd bəy Cavanşirin nəvəsi Əhməd bəyin qızıdır. Böyük Cəlil Məmmədquluzadənin ömür-gün yoldaşı, taleyinə şam-çıraq tutanıdır. Həmidə xanım Cavanşirin dərin biliyi, geniş dünyagörüşü, zəngin təcrübəsi, yüksək mədəniyyəti, alicənablığı, nəzakətliliyi qibtəyə layiqdi. Xanımlar xanımı, ellər gözəli, el qədrini bilən, eli üçün yanan el anasıydı. Ürəyi geniş, qəlbi təmiz, hamının qeydinə qalan, hamı üçün candan yanan, əl tutan, arxa duran, havadar olandı. İllah da xəstələrə, yoxsullara, şikəstlərə... Həmidə xanım ilk olaraq atası Əhməd bəyin miras qoyub getdiyi torpaqlara, mülklərə, bağlara, bağçalara, zəmilərə, var-dövlətinə yiyə durdu, qorudu, saxladı, inkişaf etdirdi. Varis kimi, sahib kimi. Quruculuq, xeyriyyəçilik, humanistlik işlərini genişləndirdi. El anası, ağbirçək kimi gördüyü və heç vaxt unudulmayan işlərinin bəzilərini xatırlatmaqla kifayətlənməyə məcburuq. Heç şübhəsiz, "Molla Nəsrəddin" jurnalının nəşr edilməsində, maddi və mənəvi yardım göstərməsində müstəsna xidmətləri olmuşdur. Böyük şairimiz Mirzə Ələkbər Sabir xəstələnir, ciddi müalicəyə ehtiyacı olur. Onun Tiflisdə müalicəsini Mirzə Cəlil və Həmidə xanım həyata keçirir. Böyük şairin bu münasibətlə Abbas Səhhətə yazdığı məktubdan oxuyuruq: "Mirzə Cəlil və Həmidə xanım cənablarından çox razıyam. Bilmirsən mənə nə qədər ehtiram edirlər! Bu neçə müddətdə tamam məxaricimi və zəhəmatımı mütəhəmmil olmuşlar. Mənim mehmanxana, ya xəstəxanada yatmağıma razı olmadılar, öz evlərində mənzil vermişlər. Xülasə, bilmirəm nə dil ilə təşəkkür edim". Həmidə xanımın Sabirə göstərdiyi qayğı haqqında isə Üzeyir bəy Hacıbəyov xüsusi Yüklə 4,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|