Azərbaycanda doğulan uşaqların cins nisbətinin pozulmasına zəmin yaradan mexanizmlər
Yüklə 0,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5.2. Nəsilvermədə tənəzzül
- Keyfiyyət əsaslı məlumatların təhlili
- 5.3. Dölün cinsinə görə selektiv abortlar
- 5.3.1. Abort məsələlərini tənzimləyən hüquqi çərçivə və abort üsulları
51 gələcəyi və ümididir’. Bunlar bizim tariximizdən götürülmüşdür, bu yanaşmalar bu gün də mövcuddur...”(Nəbi, bir qızı, bir oğlu var, Lerik/Lənkəran) 5.2. Nəsilvermədə tənəzzül Oğlan uşaqlarına üstünlük verilməsi Azərbaycanda yeni yaranmış fenomen deyil. Dünyaya gələn uşaqların cinsə görə nisbətində tarazlıq tənəzzülə uğrayan nəsilvermə əmsalı ilə birlikdə 1990-cı illərdən pozulmağa başlamışdır. Xüsusən də qərb ölkələrində müşahidə olunan inkişaf etmiş təhsil, urbanizasiya və gender bərabərliyi ailə strukturunda uşaqların kəmiyyətini deyil həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmağa doğru dəyişikliklərə yol açır (Kirk, 1996). Nəsilvermədə tənəzzül dünyaya gələn uşaqların cinsə görə nisbətinin pozulması səbəblərindən biri kimi müəyyən olunur, belə ki, uşaqların sayı azaldıqca oğlan uşaqlarına üstünlük verilməsi daha aydın şəkildə nəzərə çarpır. Digər tərəfdən, bu da aydındır ki, “oğlan uşaqlarına üstünlük verilməsi tendensiyası zəif olsa idi nəsilvermədə baş verən sürətli tənəzzül dünyaya gələn uşaqların cinsə görə nisbətinin anormal şəkildə yüksək əmsalına və həddən ziyadə qız uşağı ölümü ilə nəticələnməzdi.” (Bonqaarts, 2013; Li et al, 2007). Tədqiqata cəlb olunmuş iştirakçılar dünyaya gələn uşaqların cinsə görə nisbətinin pozulması səbəblərindən biri kimi nəsilvermədə tənəzzülün məhdudlaşdırıcı təsirini vurğulamış və ölkədə qızların sayının azalmasını bir problem kimi xüsusi qeyd etmişlər. İqtisadi şərait, keçirilən dövlət siyasəti, cəmiyyətdə fərdiliyə doğru olan meyllər və dəyişən sosial dəyərlər nəsilvermədə tənəzzülün səbəbləri kimi göstərilmişdir.
İştirakçılar dəfələrlə vurğulamışlar ki, iqtisadi mühit daha çox sayda uşaqların olmasına güclü maneə olaraq, oğlan uşaqlarının olması istəyinin başlıca səbəbini təşkil edir. Müzakirələr zamanı gənc bir qadının söylədiyi kimi, “iqtisadi vəziyyət yaxşılaşarsa və bizim gücümüz olarsa qız uşaqlarının sayı da artar. Bizim qız uşaqlarının olmasına ehtiyacımız var” (fokus qrup müzakirələri iştirakçısı, Tovuz/Gəncə-Qazax). Oğlan uşaqlarına üstünlük verilməsinin ciddi nəticələri və təcili addımların atılmasına ehtiyac iştirakçılar tərəfindən müzakirə edilmişdir. “… Bu, bizim faciəmizdir. Tarazlığın saxlanılması Allah tərəfindən yəqin edilir, biz isə bu tarazlığı pozuruq, bu məsələyə qarışırıq. Xeyr, biz qarışmırıq, biz faktiki olaraq pozuruq. Qadınların sayının azalması ilə hara gəlib çıxacağıq? Bu gənclər 20-30 ildən sonra kiminlə ailə quracaqlar? Kim ana olacaq? Ev işlərini kim yerinə yetirəcək? Bu, böyük faciədir. Bunun qarşısı alınmalıdır. Mən bundan çox narazıyam.” (Asif, 61 yaş, orta ümumi təhsilli, iki qızı, iki oğlu var, Abşeron regionu) Keyfiyyət əsaslı məlumatların təhlili 52 Tədqiqatda iştirak edən həkim nəsilvermədə ixtisarlarla bağlı dölün cinsinə görə selektiv süni abortların gələcək təhlükələrini vurğulamışdır: “Deyirlər ki, ana bətnində qız uşaqları olduğu halda süni abortların sayı indi daha çoxdur …mən bunu gələcək faciə kimi başa düşürəm, çünki onlar gələcək anaları öldürürlər. Analar yoxdursa oğullar da olmayacaq”. Bir çox iştirakçılar əhali üzrə qadınların daha az sayda olması və əcnəbi gəlinlərin artması problemini qaldırmışdır. Həkimlərdən biri oğlanlara üstünlük verilməsi meylində uzaqgörənliyin olmadığını vurğulamışdır:“Təsəvvür edin ki, bu il bizdə dünyaya gələn uşaqlar arasında 3.000 nəfər oğlan uşağı və 1.000 nəfər qız uşağımız olmuşdur. Əgər 20 ildən sonra 1.000 nəfər kişi 1.000 nəfər qadınla evlənərsə digər 2.000 nəfər kişi nə edəcək? Onlar bu barədə fikirləşmirlər. Bizim xalqımız 20 ildən sonra nə baş verəcəyini düşünmür”. Müzakirələr zamanı çoxlu sayda əcnəbi gəlinlərin milli ənənələrə təsiri əsas məsələ kimi qaldırılmışdır. Siyəzən/Quba-Xaçmaz regionunda yaşlı bir nəfər öz narahatlığını aşağıdakı kimi qeyd etmişdir: “…Hər il sentyabr ayında biz statistik məlumatlar əldə edirik və görürük ki, sinifdə 20 nəfərdən yalnız 4-ü qız uşağıdır. Bütün qalan uşaqlar oğlanlardır. Biz başa düşürük ki, bu, çox təhlükəlidir. Gələcəkdə Azərbaycanda qızların sayı məhdud olacaq və xalq arasında ailə qurmaq üçün başqa millətlərdən qızların alınması geniş vüsət alacaq. Ölkəmizin adət-ənənələri gələcəkdə yoxa çıxacaq, çünki ailədə uşaqların əsas etibarilə təlim-tərbiyəsi ilə məşğul olan analardır.” 5.3. Dölün cinsinə görə selektiv abortlar Abort xidmətlərinin olması, müyəssərliyi, effektivliyi, cəmiyyət tərəfindən qəbul edilməsi və məsələnin qanunla tənzimlənməsi Azərbaycanda doğulan uşaqların cinsə görə nisbətinin pozulmasına zəmin yaradan başlıca amil olan abortların vüsət almasında böyük rol oynayır (Guilmoto, 2013; Bongaarts, 2013). Keyfiyyət üsulları ilə toplanan məlumatlar sosial normalar, doğuşdan əvvəl diaqnostik texnologiyaların istifadəsi, həmçinin sui-istifadəsi, təcrübədə qanunlardan yayınma, abortun mahiyyəti ilə onun təcrübədə istifadəsi arasında ziddiyyət, habelə selektiv abortlara ginekoloqların yanaşması haqqında dolğun informasiya verir.
Hamiləliyin pozulması (abortlar) ilk dəfə Sovet İttifaqında 1920-ci ildə qanuniləşdirilmişdir. Əhali artımının kəskin azalmasına cavab olaraq 1936-1955-ci illərdə abort qanunla qadağan edilmişdir. Lakin bu qanunun abortların sayına əhəmiyyətli təsiri olmamışdır və 1955-ci ildə bütün sovet ölkələrində bu sahədə qeyri-qanuni əməllərə yüksək tələbatı və onlardan asılılığı həll etmək məqsədilə xahiş əsasında edilən süni abortlar haqda qanuna düzəliş edilərək abort nəsilverməyə nəzarət üsulu kimi qəbul edilmişdir (Avdeev, 1994).
Yüklə 0,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|