43
Tilshunoslik fani rivojlanib, o‘z tadqiqot doirasini kengaytirgan
sayin terminlarni o‘rganish uning eng muhim
va tarkibiy qismlaridan
biriga aylandi. Hozirgi davrda terminlarni o‘rganish tilshunoslikning
alohida sohasini – terminologiyani shakllantirdi.
Mustaqillikkacha bo‘lgan so‘z o‘zlashish jarayonida ayrim
leksemalarning tilimizga rus tilining fonetik, leksik, morfologik yoki
sintaktik hodisalariga moslashgan holda o‘zbek
tili leksikasiga
o‘zlashganini kuzatish mumkin. “Trenirovka” leksemasi ham shu hodisa
mahsuli bo‘lib, ma’lum sifat-xususiyatlarga ega bo‘lish yoki ularni
saqlab qolish uchun muntazam ravishda amalga oshiriladigan mashqlar,
mashg‘ulotlar tushunchasini ifodalaydi. Bu leksemaning asl varianti
mustaqillikdan so‘ng
trening
[ingl. training – o‘rgatish,
tarbiyalash,
mashq qildirish] shaklida o‘zlashtirildi.
TRENIROVKA [r. < ingl. training]
1. Ma’lum sifat-xususiyatga ega bo‘lish yoki ularni saqlab qolish
uchun
muntazam
ravishda
amalga
oshiriladigan
mashqlar,
mashg‘ulotlar.
2. Muayyan
reja asosida sportchini, uning organizmini o‘z kuchini
maksimal namoyon qilishga, chidamlilik, tezlik, chaqqonlikka va
g‘alaba uchun intilishga tayyorlab borish.
TRENING [ingl. training – o‘rgatish, tarbiyalash, mashq qildirish]
Trenirovka tizimi, mashq, mashg‘ulot rejimi.
Trening
leksemasining faollashganini hozirgi paytda turli vaqtli
matbuot sahifalarida ham kuzatish mumkin. Bu leksema
seminar-
trening, o‘quv-trening
leksemalari tarkibida ham uchrab turadi.
Psixoterapiya sohasida
autotrening
(ichki a’zolar funksiyasi,
harakat
faoliyati buzilganda o‘z-o‘zini ishontirish va o‘z-o‘zini boshqarish orqali
shu holatdan forig‘ bo‘lishga olib keladigan psixoterapiya, ruhiy
davolash usuli) sifatida ham ishlatiladi. Shunisi muhimki, bu leksema
ingliz tilida keng ma’noda ishlatilsa-da, hozirda tilimizda ko‘proq o‘quv
sohasiga xoslangan holda ishlatiladi.
Umuman
olganda,
chempionat
[r.
chempionat
<
ingl.
championship], trenirovka [r. < ingl. training], tanketka [ingl. tankette –
44
kichkina tank], kovboyka [r. < ingl. cow-boy - otliq cho‘pon], trusi [r.
trusi < ingl. trousers – shim] kabi leksemalar so‘ngida -at, -ka singari
elementlarning kelish hollari inglizcha leksemalarning
tabiatidan yiroq
hisoblanadi.
Jismoniy tarbiyada, masalan, behad ko‘p mashqlar qo‘llaniladigan
gimnastikada, terminologiya juda muhim rol o‘ynaydi. Terminologiya
mashg‘ulotlar vaqtida o‘qituvchilar bilan o‘quvchilarning o‘zaro
munosabatlarini yengillashtiradi, gimnastikaga oid adabiyot nashr
qilishda gimnastika mashqlari ta’rifini soddalashtirishda yordam beradi.
Gimnastika terminologiyasi gimnastikadan boshqa mashg‘ulotlarda ham
keng qo‘llaniladi.
Gimnastika mashqlarining aniq
nomini bilmasdan turib uni
o‘rganish
qiyin.
Shu
sababli,
ularni
o‘rgatish
jarayonida
terminologiyaning ahamiyati, ayniqsa, kattadir. Qisqacha termin-so‘zlar
harakat ko‘nikmalarini shakllantirishga katta ta’sir ko‘rsatadi.
Tadqiqotlarning tasdiqlashicha, ular mashqni bajarish uchun o‘zni
tayyorlashga yordam beradi, o‘quv jarayonini esa yanada ixcham va
maqsadga muvofiq qiladi.
Boshqa sohalardagi kabi, gimnastika terminologiyasi ham jismoniy
tarbiya taraqqiyoti bilan,
jumladan, gimnastika taraqqiyoti bilan bir
qatorda takomillashib bordi, chunki amaliyot va fanda nimaiki yangilik
paydo bo‘lsa, u tilda muqarrar aks etib, uni boyita boradi.
Dostları ilə paylaş: