Азярбайъан милли елмляр академийасы а
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
251 Xanlıqda yağ hazırlayan xüsusi sənətkarlar dəstəsi də vardı. İşğaldan əvvəl bütün mahalların əksəriyyətində yağ istehsal edən müəssələr fəaliyyət göstərmişdi. İ.Şopen siyahıyaalınma aparılarkən mahalların xaraba qalmış kəndlərində çoxlu dağıdılmış yağ hazırlayan müəssələrə rast gəlmişdi. Mahallar üzrə qeydə aldığı yağ hazırlayan müssələrin sayı aşağıdakılardır: Mahallarda Təmir edilmiş Təmir edilməmiş Yekun K ırxbulaq 2 15 17 Gərnibasar - 1 1 Vedibasar - 3 3 Sürməli 5 1 6 Dərəkənd-Parçenis 3 1 4 Talın 1 9 10 Seyidli- Ağsaqqallı - 1 1 Sərdarabad 5 1 6 Körpübasar 6 8 14 Abaran 3 24 27 Dərəçiçək 5 30 35 Göyçə - 95 95 Yekun 30 189 219 İ.Şopen,860-861. Yağı əldə etmək üçün xüsusi qurğudan istifadə edilirdi. Bu qurğunun quruluşu çox sadə idi. Bozalt və yaxud qumdan olan dəyirman daşı bir cüt kəl və camış vasitəsilə şaquli vəziyyətdə hərəkətə gətirilərək məhsul üyüdülür, ağac pərin köməyi ilə yağ pres halında sıxışdırılıb çıxarılırdı (415,861). Yağ müəssisələrində həm kətan, həm də küncüt yağları istehsal olunurdu. Burada kətan yağına daha çox üstünlük verilirdi. Ona görə də, kətan bitkisi əsasən yağ əldə etmək üçün əkilirdi. Küncüt ancaq bəzi kəndlərdə əkilirdi. Küncüt yağının istehsalı az olsa da, bu yağın zeytun yağından heç də geri qalmayan xoş ətirli iyi var idi (415,861). Bir batman yağ 4 batman kətan buğdasından alınırdı. Yağ hazırlayan müəssisələr ildə 1.500 batman yağ istehsal edirdi. Müsəlmanlar kətan yağından çıraqların yandırılmasında, ermənilər isə yeməklərin bişirilməsində istifadə edirdilər. Küncüt yağının bir batmanı 8-dən 12 abbasıya, kətan yağı isə 4-dən 6 abbasıya satılırdı (415,861-862). Adı çəkilən yağlardan başqa yerli əhali gənəgərçək yağından da istifadə edirdi. Gənəgərçək yağı ev şəraitində hazırlanırdı. Bu yağ qatı, rəngi isə qara olurdu və çox pis qoxusu vardı. Gənəgərçək yağından evləri işıqlandırmaq üçün çıraqlarda istifadə edilirdi. Onun bir batmanı 4-dən 6 abba sıya satılırdı (415,862). 252 İrəvan xanlığının iqtisadiyyatında inkişaf etmiş əsas sahələrdən biri də ticarət idi. Xanlığın yaxın-uzaq ölkələrə gedən karvan yollarının qovuşduğu yerdə yerləşməsi ticarətin inkişafına öz təsirini göstərmişdi. Ticarətdən bəhs etməzdən əvvəl bu ticarət yolları haqqında məlumat vermək yerinə düşərdi. Belə ki, İrəvan xanlığında müxtəlif istiqamətlərə gedən və gələn karvan yolları mövcud olmuşdu. Mənbələr bu yollar haqqında maraqlı məlumatlar verir. Əsas karvan yolları bunlardır: 1. Tiflisdən İrəvan şəhərinə gələn yol idi ki, bu yol iki hissədən ibarətdir: a) Tiflis-Şulaver-Cəlaloğlu- Hamamlı-Abaran-Eçmiədzin-İrəvan; b) Hamamlı-Gümrü-Talın-Eçmiədzin- İrəvan. Talına qədər gələn yol düz və açıq, Talından Eçmiədzinə uzanan yol isə daşlı və susuz idi. Ona görə də, may ayında İrəvana qədər gələn yolda otlar artıq yanmışdı; 2.Tiflis-Qalagir-Başkeçid-Cəlaloğlu-Gümrü-Abaran- Mirək-Sudakənd- Eçmiədzin- İrəvan. Bu yol Mələkə kəndinə qədər hərəkəti çətinləşdirməyən xırda açıq təpəliklərlə əhatə olunmuşdu. Lakin yaşıl otluqlarla və su ilə bol idi. 3. Tiflis-Bozqala-Böyük Qarakilsə-Hamamlı- Pəmbək-Abaran-Mirək-Sudakənd-Çaləli-İrəvan-Eçmiədzin. Bu yolun iki çətinliyi vardı. Birincisi, Əştərək kəndinə 10 verst qalmış bu yol daşlıqlardan ibarət idi. Çünki üç verst uzunluğunda olan Pəmbək dağını keçmək lazım idi. Buradan İrəvana qədər yollar susuz və boş çollərlə əhatə olunmuşdu. Əvəzində Hamamlıdan Eqvard kəndinə qədər yol yaşıl otluq və su ilə bol idi. 4. Böyük Qarakilsə-Qəmzəçəmən-Eşşəkmeydan-İrəvan. Bu yol əsasən Gəncə yolundan başlayaraq Akstafa çayının sahili ilə hərəkət edərək Dilican dərəsindən keçməklə Eşşəkmeydana, buradan Göyçə gölünün yaxınlığından, Zəngi çayının mənbələrindən dönərək İrəvana doğru yönəlirdi. Yol iri aşırımlardan və sıx meşəlikdən keçirdi; 5. İrəvan- Naxçıvan-Təbriz-Tehran; 6. İrəvan-Sərdarabad-Arazın sağ sahili-Maku- Xoy- Təbriz (185,23-24,57-58). Qeyd edilən karvan yollarından başqa xanlıqda müxtəlif istiqamətlərə hərəkət edən yollar da mövcud olmuşdu. Məsələn, təkcə Şuragöldən beş əsas yol keçirdi ki, bu yollar Gümrüdə birləşirdi. Buradan isə Talın-Baş Avaran-Mirək; Pəmbəyə doğru Bəykənd- Hamamlı-Böyük Qarakilsə; Osmanlı sərhəddi boyu Arpa çayını keçərək Qars- Ərzurum istiqamətində ayrılırdı (185,20). P.Zubov da əsərində Kartli- Kaxetiyadan İrəvan xanlığına gələn və Naxçıvan xanlığına gedən bəzi yollar və onların yararlı olması və məsafəsi haqqında maraqlı məlumat vermişdi. Onun verdiyi məlumata görə, rusların əlində olan Cəlaloğlu qalasından İrəvana üç yol vardı. Onlardan biri Gümrüdən, ikincisi Dilican dərəsindən, üçüncüsü isə Abaran çayının sahili boyunca keçməklə İrəvan şəhərinə istiqamət götürmüşdü. Birinci yol daha rahat idi və uzunluğu 200 verstə bərabər idi. İkinci yol yay fəslində istifadəyə daha yararlı idi. Üçüncü yol Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|