Азярбайжан республикасы тящсил назирлийи азярбайжан дювлят игтисад университети
Yüklə 375,3 Kb. Pdf görüntüsü
|
26
keyfıyyətli parçalar istehsal etmək olar. Bunlardan, batis, markizet, poplı və s. göstərmək olar. Parçaların xassələrinə pambıq lifınin həmçinin yetişmə dərəcəsi də təsir göstərir. Belə ki, pambıq lifi nə qədər çox yetişmişsə, onun davamlılığı, mikroskopikliyi və qeyri-xassələri də yaxşı olar ki, bu parçanın həmin xassələrinin yaxşılaşmasşna səbəb olar. Daha çox yetişmiş pambıq lifınin kanalı hava ilə dolur ki, bu parçaların istiliksaxlama qabiliyyətinin yüksəlməsinə səbəb olur. Pambıq lifınin xassələrinə və həmçinin, ondan istifadə edilən parçaların xassələrinə lifın kimyəvi-tərkibindəki hidrogen qruplarının da böyük təsiri vardır. Pambıq lifınin fıziki-mexaniki xassələrindən asılı olaraq, parçaların fıziki- mexaniki xassələri müxtəlif olur. Pambıq lifınin dartılmağa qarşı davamlılığı onların sortundan və yetişmə dərəcəsindən asılı olaraq 0,5-10 qr kimi olur. Yetişmiş lifm orta möhkəmliyi 4-5 qramdır. Dartılmağa qarşı davamlılığı 2,5 qram lifınin ən çox davamlılığı 41-54 kqs/mm 2 -dir. Pambıq lifınin fərqləndirici xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, yaş halda onların davamlılığı 15-20% artır, lakin qeyri-liflərdə isə əksinə, ya öz vəziyyətində qalır, yaxud 7-65% kimi azalır. Pambıq lifınin uzanması 4-13% kimi olur. Orta uzanma həddini 7-8%-dir. Pambıq lifı çox yumşaqlığı və plastik uzanması ilə başqalarından fərqlənir. Bu isə parçaların xassələrinin isinməsinə təsir göstərən amillərdən biri hesab edilir. Belə ki, pambıqdan olan parçalar dartılma zamanı uzanır və əvvəlki vəziyyətinə qayıtmır. Elastiklik cəhətcə də pambıq lifı qeyri liflərdən geri qalır. Belə ki, pambıq istehsal edilən parçaların üzərində çoxlu qarışıqlar əmələ gəlir ki, bu palktarın xarici görünşünə çox pis təsir göstərir. Pambıq lifmin hiqroskopikliyi çox yüksək həddə dəyişir. Adi temperaturda onun hiqroskopikliyi yuxarı olur, yəni havanın temperaturu 20, nisbi rütubəti 65% olduğu bir şəraitdə havanın rütubətini 8,5% çəkir. Lifın hiqroskjopikliyi havanın nisbi rütubətindən və temperaturundan asılıdır. Pmabıq lifinin yüksək hiqroskopikliyə malik olması onun ən yaxşı cəhəti hesab edilir. Belə ki, bu xüsusiyyətindən istifadə edərək pambıq parçalardan
27
hiqroskopiklik daha çox tələb edilən paltarlar istehsalında tətbiq edilir. Rütubətin təsirindən lifin davamlılığı artır, bununla yanaşı, uzanma qabiliyyəti də artır, lakin təsirinə davamalılıq azalır. Pambıq lifınin gigiyenik xassələri onlardan istehsal edilən parçaların ən gözəl xassəsi sayılır. Pambıq lifınin başqa liflərlə yanaşı, istilik təsirindən davamlı olması ən vacib xassələrdən sayılır. Temperaturaya qarşı davamlılıq pambıq lifındə nisbətən aşağıdır.
28
Kətan lifı SSRİ-nin dövründə ən çox istehsal edilən toxuculuq liflərindən biri idi. Təkcə onun göstərmək kifayətdir ki, kətan istehsalma görə SSRİ dünyada birinci yeri tuturdu. Lakin kətan Azərbaycanda bitmir. Buna baxmayaraq biz onun xassələrtini şərh edəcəyik. Kətan lifınin uzunluğu pambıq lifınə nisbətən daha çoxdur. Bu xüsusiyyətinə görə kətan lifı elementar və texniki liflərə ayrılır. Elementar lifınin uzunluğu 4-dən 70 mm kimi, texniki lifınin uzunluğu isə 600-1000 mm olur. Elementar lifınin orta qalmlığı 18-17 mikrona bərabərdir. Pambıq lifmdən fərqli olaraq kətanın elementar lifınin daxili kanalı çox kiçikdir və hər iki tərəfdən bağlanmışdır. Ayrı-ayrı hissələrindən isə eninə kəsilmişdir. Özünəməxsus qanuna malik olması, kətan lifınə bir çox məxsus xassələr verir, buna görə də kətan parçalar pambığa nisbətən daha çox istilik keçirirlər. Kətan lifınin üz səthinin hamar olması onlardan istehsal edilən parçaların daha az çirklənməsinə səbəb olur. Buna görə də kətandan olan parçalar daha tez yuyulma qabiliyyətinə malik olurlar. Pambıq lifınə nisbətən kətan lifındə makro molekullar daha sıx yerləşdirildiyindən, onların mexaniki möhkəmliyi daha artıq olur. Dartılmağa qarşı davamlılıq bu liflərdə 80-150 kq/km olur. Bu liflərin uzanma qabiliyyəti aşağı olduğundan (2,5%) onlardan istehsal edilən parçaların mexaniki möhkəmliyi olmaqla yanaşı əzilməyə qarşı davamlılığında yüksək olur. Bütün bunlarla yanaşı, kətan lifinin submikroskopik məsamələri az olduğundan onlaeın böyanması kətan lifınə nisbətən çox aşağı olur. Kimyəvi tərkib etibarı ilə kətan lifı pambıq lifinə yaxındır. Lakin onun tərkibində liqnin maddəsi olduğundan pambıq parçalarda aparılan merserizasiya əməliyyatş aparılmır. Məhz ona görə də kətan parçaların əksəriyyətinin rəngi sarı və ya sarıya çalır.
Yüklə 375,3 Kb. Dostları ilə paylaş:
|