70
həm də şeirlərində bu alətlərdən bənzətmə kimi istifadə edir. Müşfiq çalğı
alətlərimizdən elə peşəkarlıqla söhbət açır ki, oxuduqda bəzi hallarda sanki
onların səslərini eşidirsən.
Aşağıda M.Müşfiq şeirlərində çalğı alətlərimiz vəsf edilən bəzi
nümunələri təqdim edirik.
Rübaba dair:
Sən də alıb ələ bir qızıl rübab,
İnjə tellərini dilləndir, ay qız!
Döşündən ellərə bağla bir kitab,
Susqun dodaqları dilləndir, ay qız! (1, 110)
Bu misralar Müşfiqin 1929-ju ildə yazdığı «Ay qız» adlı şeirindən
götürülmüşdür.
Kamançaya dair:
Gələn də var, gedən də var, mən də varam bu gejə,
Təbiətin dəhşətləri titrədiyor ətrafı.
Bir bujaqda yorğun titrək əllərlə kəmənçə
Çalar zəif bir ixtiyar inlədiyor ətrafı. (1, 63)
«Dilənçi» şeiri (1927-ji ildə yazılıb).
Hər jahangir qabağına vurub atdı xalqımızı,
Zaman-zaman quduz çarlar qırıb çatdı xalqımızı.
Neçə-neçə daşnaq gəldi, alıb satdı xalqımızı,
Həpsi qırıq kaman kimi sızıldatdı xalqımızı. (2, 40)
«Sabir üçün» şeiri (yazılma tarixi bəlli deyil).
Ney və naya dair:
Ey bizim dünyanın söz deyənləri,
Ruhun dodağına tutun neyləri!
Bir nəğmə çalın ki, heyrətdə qalsın
Bütün dövürlərin müğənniləri. (1, 437)
«Duyğu yarpaqları» şeiri (1937-ji ildə yazılıb).
Deyirlər quzu tək olduqja naydır,
Elçilər qapıda alay-alaydır. (2, 260)
«Səhər» poeması (1935-ji ildə yazılıb).
Nəfəslə səsləndirilən qavala dair:
Yıxıldı böyrü üstə,
Bir yanıqlı «Şikəstə»
Qavalında inlədi,
Ürəyi sərinlədi. (2, 149)
***
Mərjan:
Kimdən öyrəndin, çoban,
Sən bu qaval çalmağı?
Çoban:
71
Mənə öyrətdi dövran
Dağlara ün salmağı. (2, 153).
«Çoban» poeması (1933-jü ildə yazılıb).
Xanəndələrin istifadə etdikləri zərblə səsləndirilən qavala dair:
Hər tərəf yeşillənir,
İnsan baxır şənlənir.
Hər budaq, hər yaşıl dal,
Sanki zümrüd bir qaval. (2, 366)
«Bir may» şeiri (1932-ji ildə yazılıb).
Zurna alətinə dair:
Bundan bir ibrət
Almadı yenə ata-anası,
Qulaqlarında elin zurnası. (1, 349)
«Güzgü qayıtdı» şeiri (1935-ji ildə yazılıb).
Nağaraya dair:
Jırıldayır bağara,
Qurbağalar nağara
Çalır kimi səslənir,
Buna xan bağı denir. (2, 140)
«Çoban» poeması (1933-jü ildə yazılıb).
Çana dair:
İştə bu çan səsi, ah, bu çan səsi,
Bu çanın ruhlara ruh saçan səsi. (1, 229)
«Qədim karvan» şeiri (1931-ji ildə yazılıb).
Ağız qopuzuna dair:
Deyirlər o zaman burda köylülər
Tutub dişlərində qalib türkülər. (1, 230)
«Rüju» şeiri (1931-ji ildə yazılıb).
Fikrimizjə, ölməz şair M.Müşfiq II misrada «Tutub dişlərində qalib türkü-
lər» dedikdə ağız qopuzunu nəzərdə tuturmuş. Türkdilli xalqlar, o jümlədən
azərilər də ağız qopuzu adlanan alətdən bir zaman istifadə etmişlər. M.Müşfi-
qin dayısı oğlu, tanınmış ijtimai və dövlət xadimi Əlihüseyn Dağlı (1898-
1981) bu alət (kobuz və ya ağız qopuzu) haqqında «Ozan Qaravəli» adlı
əsərində geniş məlumat verib (7, 70). Ağız qopuzunu ifaçı dişində tutub
səsləndirir.
Müşfiqin başqa şeirlərində də ağız qopuzuna işarələr var:
Tarın tellərində «Kəsmə şikəstə»,
Tutmuşdum dişimdə bir tatlı bəstə. (1, 208)
«Tarın javabı» şeiri (1930-ju ildə yazılıb).
Avropa aləti barabana dair:
Bərkimiş hisli, siyah üzlü buruqlarda janı,
Baraban qəlbi iş üstündə döyünmüş yaz, qış. (1, 234)
72
«Ağajan» şeiri (1931-ji ildə yazılıb).
Tütəyə dair:
Sən də şairsən, ey Kür, ey təbii bəstəkar!
Səsin gümüş bir tütək kimi səslənib axar. (2, 29)
«Şən Tiflis» (yazılma tarixi bəlli deyil).
Zəng alətinə dair:
Mənzilə çatanda sən bilirsən ki,
Bir şərqli karvanın susmada zəngi. (2, 269)
«Səhər» poeması (1935-ji ildə yazılıb).
Saza dair:
Müşfiqin şeirlərində saz alətinin adına daha tez-tez rast gəlirik. Onun
«Qonaq», «Göy-göl» «Əbədiyyat nəğməsi», «Yeddi aşıq» və başqa
şeirlərində, həmçinin «Çoban», «Sındırılan saz» poemalarında saz aləti vəsf
olunur.
Bir də saz əzəl sənətimizdir,
Elin ruhu kimi səsi təmizdir.
Bunu saz səsinə dalanlar bilər,
Aşıqla baş-başa qalanlar bilər. (2, 309)
«Sındırılan saz» poeması (1936-jı ildə yazılıb).
Düdüyə dair:
Tövşüyor körüklər,
Ötüyor düdüklər. (1, 206)
«Yarış» (1930-ju ildə yazılıb).
Tara dair:
Axşam çağı tarın səsi,
«Qarabağın şikəstəsi»,
Hər kəsin bir həmdəmi var. (1, 375)
«Tərtərhes nəğmələri» şeirinin XVI bölümü (1936-jı ildə yazılıb).
M.Müşfiq bəzən eyni adlı şeirlərində bir neçə çalğı alətini vəsf edir. Aşa-
ğıda belə nümunələri təqdim edirik.
Tar, dəf və kamançaya dair:
Təbiət nə zaman çıxıb özündən,
Bu tarlar, bu dəflər, bu kəmənçələr
Deyə, ağajlıqda, suda, küləkdə
Bəstəkarlar kimi bir şey hejələr;
Nə vaxt iki dalğa verib baş-başa
Gümüş sahillərdə yatar gejələr... (1, 307)
«Əbədiyyət nəğməsi» şeiri (1935-ji ildə yazılıb).
Kamança və saza dair:
Sən iti addımla qoşarkən iləri,
Sayrısın, gurlasın çaldığın kaman hey!
Dostları ilə paylaş: |
