150
AZƏRBAYCAN MİLLİ KONSERVATORİYASI
“KONSERVATORİYA» № 2, mart-aprel 2009
________________
Rəylər, təkliflər, mülahizələr
Tural ŞİRƏLİYEV
Azərbaycan Milli Konservatoriyasının aspirantı
MUSİQİ SƏNAYESİNİN MÜASİR NAİLİYYƏTLƏRİNDƏN
İSTİFADƏ ETMƏ MƏSƏLƏLƏRİ
Milli musiqimizin zənginliyi, illərlə keçdiyi təkamül prosesinin nə qədər
zövqlü alındığı, bu gün milli maraqlarımızın möhkəmləndirilməsində, milli
mədəniyyətimizin daha da nüfuzlandırılmasında mühüm rol oynaya biləcək
bir amil olaraq qarşımızdadır, peşəkarlarımızın simasında bizimlədir.
Zənginliyi və zövqlülüyü ilə seçilən milli musiqimizin
təbliğinin nə qədər
vacib olduğunu, qısa bir müddət ərzində aktuallığa doğru böyük bir məsafə
qət edə biləcəyini muğam sənətinə göstərilən diqqət, “Heydər Əliyev
Fondu”nun bu sahədə gördüyü əhəmiyyətli işlər sübut edir.
Milli musiqimizin “nüvəsi” hesab edə biləcəyimiz muğamın inkişafı
yolunda həyata keçirilən uğurlu layihələr və onun daha da aktuallaşması
uğrunda atılan addımlar bu işin tərkib hissələridir.
Bu prosesin dinamik mərhələsini yaşadığımız bir dövrdə hər bir musiqi
xadiminin fəaliyyətinin aktivləşməsi, milli musiqimizin tədrisinin irəliyə
doğru addımlar atması qeyd edilən proseslə düz mütənasibdir və onunla
vəhdət təşkil edir.
Milli musiqinin aparıcı nümayəndələri – hər bir milli vokal, xalq çalğı
alətləri ifaçısı, milli musiqimizə müraciət edən hər bir musiqiçi öz
təkamülünü, fəaliyyətini istiqamətləndirərkən mütləq təqdim olunacaq
nəticənin nəinki yalnız professional musiqiçilər, eləcə də, ixtisasca musiqiçi
olmayan geniş dinləyici, tamaşaçı kütləsi üçün əlamətdar olmasına, onları
maraqlandırmağa çalışmalıdır, klassik ənənələrə əsaslanaraq yeniliklərə can
atmalıdır.
Lakin, hədəfə alınan nəticənin əldə olunması üçün yalnız musiqiçilərin
səyi kifayət etməz. Burada, “musiqi iqtisadiyyatı”, “musiqi sənayesi”,
“musiqi dövriyyəsi” kimi anlayışların daha da formalaşmasına ehtiyac var.
Müasir dünya musiqisinin geniş ictimaiyyət üçün aktuallığa nail olmasında,
bu anlayışların rolunu daha da dərindən öyrənmək və bu təcrübəni eyni
zamanda milli musiqinin təqdimatı prosesinə tətbiq edilməsi səmərəli olardı.
Məqsəd qloballaşan dünyada müxtəlif ölkələrin musiqisinin, müxtəlif
janrların bir-biri ilə uzlaşdığı bir dövrdə milli musiqinin rəqabətə
151
davamlılığına nail olmaqdır.
Milli musiqi ənənələrimizin, dünyada mövcud olan ən son təcrübələrlə
uzlaşdırılmasında, musiqi təşkilatçılarının üzərinə düşən xeyli iş var. Onlar
öz işlərində daha praqmatik düşünməli, uzlaşdırmağı bacarmalı və hazırlanan
layihələrin, “musiqi məhsullarının” ictimaiyyət arasında maksimum rezonans
yaratmasında maraqlı olmalıdirlar. Özündə milli musiqini əks etdirən
layihələrin
meydana
gətirilməsi
zamanı
“musiqi
sənayesi”nin
nailiyyətlərindən istifadə edərək, daha gözəl səslənməyə, belə layihələrin
konsertləri zamanı müasir texnologiyaya, tələbata əsaslanan isıq
sistemlərindən istifadə edərək konsertlərin daha baxımlı olmasına nail olmaq
mümkündür. Nəticədə milli musiqini təbliğ edən musiqiçinin qeyd olunan
proseslərin dövriyyəsində iştirakı, onun sənətini daha maraqlı edərdi.
Musiqi sənayesi və dövriyyəsi məsələsindən söz açmışkən, dünyanın bu
sahədə xeyli inkişaf etmiş ölkələrindən hazırki vəziyyətlə qarşılıqlı
müqayisədə bəzi nəticələrə varmağa çalışaq.
Musiqi dövriyyəsi dedikdə, ilkin olaraq bu dövriyyənin aparıcı cəhətini
aydınlaşdırmaq gərəkdir. Yəni, əldə olunmuş, hazırlanmış hər hansı bir
“musiqi məhsulunun” dövriyyəsinə - ən əsası aktual dövriyyəsinə nail olmaq
üçün onun tanıtımını gerçəkləşdirmək lazımdır. Özündə milli musiqini əks
etdirən yeni işlərin, yeni ifaların təqdimatı və tanıtımı aydın məsələdəki
mütəmadi olaraq baş verir. Lakin bu təqdimatlar ictimaiyyətin musiqi
sahəsindəki maraq dairəsinin hansı faizini əhatə edir?!
Daha da mükəmməl mərhələyə çatdırmağa çalışdığımız milli musiqini
eyni zamanda kifayət qədər də aktuallığına nail ola bilirikmi?
Respublikamızda muğamın, milli musiqinin tanıtımının inkşafında son
illər görülən işlər irəliyə atılan addımlar, milli musiqimizin də aktual musiqi
dövriyyəsində daha möhkəm yer tuta biləcəyinə inamı artırıb. Lakin bu işdə
dayanacaq nöqtəsi olmalıdır. Bu fikri də əsaslandıran danılmaz amillər var.
Aydındır ki, bu gün musiqinin kütləvi tanıtımından danışdıqda, bunu
mümkün edə biləcək vasitələrlə hesablaşmaq lazımdır.
Bu vasitələr tele-radio
və audio vizual istehsal sahələridir. Götürək televiziyanı. 15-20 il bundan
əvvəl televiziyanın vəziyyəti ilə müqayisə edərək gördüyümüz fərqi mütləq
nəzərə almalıyıq. Eyni zamanda qlobal televiziya məkanının indiki
vəziyyətiylə də hesablaşmaq lazımdır. Yəqin ki, gələcəkdə qlobal
televiziyanın yalnız rəqəmsal olacağı barədə hər kəs məlumatlıdır. Düzdür,
hələlik bunun üçün hansısa texnologiyaların tətbiqi planını özündə əks
etdirən bir konsepsiya müəyyənləşdirilməyib.
Hazırda rəqəmsal siqnalın qəbulu 2 üsulla gerçəkləşdirilir: Sputnikdən
siqnalı qəbul edən fərdi avadanlıqlar və kabel televiziya operatorları vasitəsi
ilə.
Ancaq rəqəmsal televiziyaya keçidin baş tutacağı faktdır. Bu dəyişiklik
ictimaiyyətin, tamaşaçının musiqi marağına hansı dəyişikliklərə gətirib