B a L o ğ L a n q u L i y e V
Yüklə 3,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
50
istəməz sinir sisteminin özündə müəyyən dəyişikliklər yaradır, onun funksiyasını bir qədər də təkmilləşdirir. Bütün bunlar cinsindən asılı olmayaraq şagirdlərin psixomotor fəaliyyətinə müsbət təsir göstərir. Şagirdlərdə müntəzəm və mütəşəkkil qavrama, müşahidəçilik qabiliyyətinin daha da yüksək olmasına zəmin yaradır. Beləliklə, onların ətraf mühitdəki əşya və hadisələrlə əlaqə və ona qarşı münasibəti get-gedə xeyli genişlənir. Orta məktəbyaşlı şagirdlərdə tədris edilən materiala maraq və meyl səthi deyil, daha dərin və uzun müddətli olur. O, ətrafdakı cisim və hadisələri bütövlükdə deyil, olduğu kimi, hər bir hərəkət elementini ayrı-ayrılıqda bir-birindən fərqləndirməklə, müqayisə etməklə öyrənməyə müvafiq surətdə çalışır. Göründüyü kimi, şagirdlərin bu yaş dövründə hərəki və oyun vərdişlərinə qısa müddətdə yiyələnməsi nə qədər əhəmiyyətli olsada bunun zərərli tərəfləri də mövcuddur. Burada 2 pedaqoji-psixoloji amilə xüsusi diqqət yetirmək lazımdır. Birinci növbədə fiziki hərəkətlərin və oyunların təlimində şagirdlərin anatomik-fizioloji funksional fəaliyyətinin imkanlarını nəzərə almaq zəruridirsə, eyni zamanda onların cinsi yetişkənlik yaş dövründə orqanizmdə, sinir sistemində və sairədə gedən cinsi inkişaf fərqləri, tədris fəaliyyətləri prosesində baş verən psixoloji dəyişiklikləri də yaddan çıxarmaq olmaz. Bunu həm fiziki tərbiyə üzrə tədris proqramları tərtib edərkən materalların seçilməsində və həm də təlim zamanı nəzərə almaq mühüm əhəmiyyətə malikdir.
şagirdlər tez öyrənmələrinə baxmayaraq hərəkəti bir çox hallarda lazımınca icra edə bilmir, tezliklə unudurlar. Bu səbəbdən də şagirdlərdə hərəkət koordinasiyaları düzgün inkişaf etmir və beləliklə qamət əyrilikləri yaranır. Üzv və sistemlər funksiyaların ınormal şəkildə yerinə yetirmirlər. Bunun nəticəsində də şagirdlərdə əsəbi hal meydana gəlir, əhval-ruhiyyə pisləşir, özündən asılı olmayaraq mexaniki olaraq yersiz və artıq hərəkətlərə yol verirlər. Və beləliklə də onlarda hərəki təlim dövründə xoşa gəlməz adətlər yaranır ki, bunu da təlimin sonrakı mərhələlərində aradan qaldırmaq mümkün olmur. Bu təhsil və tərbiyəvi baxımdan özünü biruzə verir və ümumtəlimin nəticəsinə ağır zərbə vurur. Müşahidələr göstərir ki, respublika məktəblərinin ibtidai siniflərində əksəriyyət hallarda fiziki tərbiyə dərslərini sinif müəllimləri aparır, bir çox hallarda isə bu məktəb yaş dövründə fiziki
51
tərbiyənin təliminə lazımi diqqət yetirilmir. Hətta bir çox təhsil idarə və müəssisələrində, məktəblərdə, ictimaiyyət arasında belə bir zərərli ümumi rəyin olduğunu da qeyd etmək istərdik. «uşaqlar böyüyərlər onda da idman keçərlər, indi onların nə yaşları var ki, idman keçsinlər». Buna görə də məktəb yaş dövrünə qədəm qoyana qədər şagirdlər nəinki oyun və hərəkətləri öyrənə bilirlər, hətta onlarda təbii olaraq və həm də təlim dövründə düzgün olmayan hərəki vərdişlər də yaranır və möhkəmlənir. Fiziki hərəkətlərlə müəyyən bədən qüsurlarının aradan qaldırılması əvəzinə, təlim zamanı yeni-yeni bədən qüsurları da yaranır. Buna qamətin düzgün inkişaf etməməsi (bu əsasən hündür boylu qızlarda daha tez-tez özünü biruzə verir), müvazinətin düzgün saxlanılmaması, döş qəfəsinin «batması»-qeyri normal onurğa əyriliklərinin əmələ gəlməsi, yastıayaqlılıq və sairəni göstərmək olar. Belə bədən qüsurları əsasən tənəffüs və qamət hərəkətlərinin, müxtəlif növ hərəkətlərin yerinə yetirilməməsi və səlist icra olunmaması nəticəsində meydana çıxır, formalaşır. Buna görə də fiziki tərbiyyəyə diqqət artırılmalıdır. Fiziki təlim dövründə düzgün olmayan hərəki vərdişlərin yaranmasına şagirdlərin hərəkətləri bəzən də müstəqil olaraq (özləri istədiyi kimi nəzərdə tutulur), yerinə yetirməsi də səbəb olur. Çünki, bu yaşda olan şagirdlər belə təsəvvür edirlər ki, artıq onlar böyümüşlər, orqanizmləri hər cür işin öhdəsindən gələ bilər. Müəllimin göstərişinə və öyrətməsinə ehtiyac yoxdur. Şagirdlər bir növ də sinif uşaqları qarşısında nümayiş etdirmək istəyirlər ki, baxın o nəyə qadirdir. Artıq yetişmiş və «kişi» kimi hərəkət etməlidir. Qız və oğlan yarımqrupları da bir-birinə yaxındırsa, onlar bir-birlərinin hərəkəti necə icra etməsini müşahidə edirlərsə, bu da tədris prosesinə öz mənfi təsirini göstərir. Əvvəla şagirdlərin diqqətləri yayınır, ikinci oğlanlar həmin vəziyyətdən yararlanaraq özlərini qızlara daha «mədəni» şəkildə «göstərməyə» çalışır, qızlar isə özlərini «gizlətməyə» səy göstərirlər. Bu belə olur: bəzi qızlar oğlanlara görə hoppanma, dartınma, akrobatika (mayallaq aşmalar, alətlərdə bədəni gərginləşdirici və s. gimnastika hərəkətlərini) yaxud atletika hərəkətlərini icra etməkdən imtina edirlər. Onlar belə düşünürlər ki, olmadı elə, oldu belə – yəni birdən yıxıldı, hərəkəti icra edə bilmədi, yaxud da onu düzgün yerinə yetirə bilmədi, bəs onda necə olsun? Bu biabırçılıqdır. Buna görə də belə düşünən qızlar tay-tuşları yanında pərt olmamaq üçün hərəkətləri
Yüklə 3,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|