B a L o ğ L a n q u L i y e V
Yüklə 3,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
44
vərdişlərin aşılanmasında şagirdlərin aparıcı rol oynamasına, təlim prosesində bərabər hüquqlu olmasına təminatın təmin edilməsindədir. Həm də təlim dövründə müəllim və şagirdlərin funksiyalarının, mövqelərinin tam demokratikləşdirmə hesabına dəyişdirilməsi deməkdir. Bu əslində şagirdə imkan verir ki, o, müstəqil olaraq tədqiqat fəaliyyətində olsun, topladığı faktik tədris materiallarını təhlil və müqayisə edə bilsin, sərbəst ümumiləşdirmələr aparsın, digər sinif şagirdləri ilə əlbir fəaliyyət göstərə bilsin. Fənn müəllimi ilə qarşılıqlı əməkdaşlıq şəraitində və birgə işləyə bilsin, çıxarılmış nəticələrə bərabərhüquqlu şəxs kimi sahib olsun. Burada şagirdlərin tədqiqatçı kimi məqsədi, mahiyyəti və vəzifələri düzgün və şüurlu surətdə dərk etməsi, fəallaşması, tapşırıq və göstərişləri heç kəsin müdaxiləsi olmadan yaradıcılıqla yerinə yetirməsi başlıca şərtdir. Bu vaxt onun tutduğu mövqeyi, nə məqsədlə icra etdiyi, nəyi mənimsəməli və nə üçün mənimsəməli və hansı yolla həyata keçirməli olduğundan ibarət olmalıdır. Yekun nəticə isə ümumtəlim nəticələrinə nə dərəcədə, hansı səviyyədə uyğun olub-olmamasına aydınlıq gətirməlidir. Bundan əlavə, tədris prosesində əldə edilmiş müsbət çalarlar, buraxılmış nöqsanlar və bunların baş vermə səbəbləri, həmçinin gələcək arzu olunan təlim fəaliyyətini reallaşdırmaqdan ötrü çıxış yolları, imkanları aşkara çıxarılmalıdır. Müəllimin təlim prosesində əsas işi isə təlimin qavranılması məqsədilə istiqamət vermək, yol göstərmək bələdçilik etməkdən ibarətdir. Müəllim bələdçi kimi, həm də funksiyası təlim üçün əlverişli şərait yaratmaq mövqeyindən çıxış etməlidir. Müəllimin vəzifəsi öyrənməyi öyrətməklə bərabər öz nüfuzundan süni şəkildə istifadə etməməli, sadə, təvazökar və təmkinli olmalıdır. O, həm də nüfuzlu, cəmiyyətdə hörmətli bir şəxs kimi öyrənənlər üzərində «hökmdar»lıq etməməlidir. Müəllimin fəaliyyətinə, eləcə də şagirdlərlə ardıcıl, mütəşəkkil təhsil əməkdaşlığı etmək daxildir. O, borcudur ki, şagirdlərlə məşğələləri sistemli və ardıcıl olaraq təşkil etməklə yanaşı, bədən tərbiyəsi fənni üzrə təlim nəticələrinə məqsədyönlü nail olsun, tapşırıqların dəqiq icrasına müvəffəq olsun. İlk növbədə yüksək səviyyədə fəal təlim şəraiti yaratsın, şagirdlər müstəqil tədqiqat aparması məqsədilə düzgün istiqamətləndirilsin. Bədən tərbiyəsi mövzuları üzrə problemli 45
vəziyyəti yaratsın, öyrənənlərin hərəki bilik, bacarıq və vərdişlərə yiyələnməsi, onun daha da möhkəmləndirməsi, təkmilləşdirilməsi üçün yolları göstərsin, metodik tövsiyələr versin. Bütün deyilənlərə nail olmaqdan ötrü təhsil və özünü təhsilinə müasir tələbat baxımdan yanaşmalıdır. Başlanğıc olaraq öz üzərində ciddi və məsuliyyətlə işləməli, mütaliyə etməli, təhsildəki yeniliklərlə tanış olmalı, treyninqlərdə, seminarlarda müntəzəm və fəal iştirak etməli, fikir mübadiləsi aparılmalı, qabaqcıl müəllimlərin iş təcrübəsini öyrənməli, təhlil etməli və öz iş fəaliyyətində əsas götürməlidir. Məsələyə Milli Kurikulum mövqeyindən yanaşmış olsaq bu sahədə qazanılmış bilik, bacarıqlarını digər həmkarlarına da çatdırsın, bu mürəkkəb və olduqca çətin bir işdə valideynlərə kömək göstərsin, müvafiq seminarlar təşkil etməklə izahat işləri də aparmağa bir vətəndaş kimi borcludur. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi, Təhsil Problemlər institutunun hazırlamış və nəşr etdirdiyi «Kurikumların hazırlanması və tətbiqi məsələləri» adlı metodik tövsiyədə (Bakı, «Kövsər» nəşriyyatı, 2008-ci il, səh.158) deyildiyi kimi…. Müəllim biliklərin qazanılması yolunda öz bələdçi roluna yiyələnməklə kifayətlənməməli, həm də öz konkret funksiyalarını bilməli və bunları həyata keçirməyi bacarmalıdır. Bunun üçün o, ilk növbədə, fasilitasiya proseinin mahiyyətini aydın başa düşüb dərk etməlidir:
Fasilitasiya bir proses kimi yönəldici, köməkçi sualların səmərəli tətbiqinin köməyi ilə disskusiyaların təşkili və şagirdlərin fəallaşdırılması prosesindən ibarətdir.
Fasilitasiyanın əsas xüsusiyəti ondan ibarətdir ki, yeni bilik müəllim tərəfindən deyil, şagirdlər tərəfindən aşkara çıxarılır.
Fasilitatorun mövqeyi onun əsas funksiyası düşüncəni inkişaf etdirmək və onu lazımi məcraya yönəltməkdən ibarətdir.
və yaratmaq tələbatlarını tam ödəmək, onların öz potensialını həyata keçirə bilməsi üçün şərait yaratmaqdır. Fəal (interaktiv) təlimdə psixoloji amillərdən biri də müəllimin ümumtəlim nəticələrinə yüksək səviyyədə nail olmasında şagirdlərin nüfuzunu, hörmətini qazanmasındadır. Xüsusən dostluq, mehribançılıq əsasında qarşılıqlı hörmətin, etibarın yaranmasındadır. Burada mühüm yanaşma təlimdə demokratikləşməyə riayət edilməsi, fərdi qarşılıqlı
46
münasibətlərin yaranması üçün xüsusi şəraitin olması çox vacibdir. Bütün bunlarla bərabər, müəllimin təlim dövründə və təlimdənkənar vaxtlarda şagirdlərə humanist-mövqeyindən yanaşması hörmətcil, mərhəmətli olması, qayğı, diqqət və maraq göstərməsi də lazımdır. Təlim prosesində həlledici və aparıcı psixoloji momentlərdən biri də ümumsinif mühitinin, şagirdlərin əhval ruhiyyəsinin, təhsil və şəxsi maraqlarının nəzərə alınması da xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Lakin yaddan çıxarmamalı ki, bunlar hər bir sinifə aid qoyulmuş təlim, etik və estetik normalardan kənara çıxmamalı, ilk növbədə ümumdövlət və cəmiyyət mənafeyi əsas götürülməli, vətənpərvərlik və ölkənin müdafiəsi mövqeyindən yanaşılmalıdır. Müəllimin motivasiya, problemin qoyuluşu, sərbəst yaradıcılıq tədqiqat işinin aparılması, onun gedişi zamanı toplanmış faktların informasiya mübadiləsi onların təhlili, saf-çürük edilməsi, ümumiləşdirilməsi və ya təsnifatı (qruplaşdırılması) tətbiq etmə, nəticənin qiymətləndirilməsi və sairə fasilitasiya prosesində və fasilitator kimi mövqeyini nümayiş etdirərkən fəal (interaktiv) təlimin göstərilən psixoloji mexanizmlərinin düzgün tətbiqinə nail olmaq vasitəsilə tədrisin səmərəliliyinə müvəffəq ola bilər. II FƏSİL Şagirdlərin bəzi fizioloji və psixoloji xüsusiyyətləri onların fiziki tərbiyə prosesində reallaşdırılması 2.1. Ümumi və tam orta təhsil pilləsində şagirdlərin fizioloji imkanları və onların fiziki tərbiyənin təlimində tətbiqi Ümumtəhsil yaş dövründə şagirdlərin fiziki və fizioloji cəhətdən orqanizmlərində müvafiq dəyişikliklər baş verir. Bu inkişaf məktəblilərin üzv və sistemlərinin quruluşu, həcmi, funksional imkanları ilə sıx əlaqədardır. Fiziki tərbiyə prosesində yaş dövründən asılı olaraq fərdi fiziki xüsusiyyətlərin nəzərə alınması hərəkət və idman fəndlərinin, oyun taktikasının lazımi səviyyədə mənimsənilməsinə səbəb olur. Bu o deməkdir ki, hər bir yaş dövründə şagirdlərin ümumi hazırlığına uyğun fiziki hərəkətlər tətbiq olunmalı Yüklə 3,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|