B tjmurzaqov, G. Abdurahmanova, S. Xolmuratov korxonada kadrlar

Zaxiradagi kunda turli treninglarda ishtirok etishi zarur
• 
Tayyor zaxira uchun, odatda, yetishmayotgan kasbiy 
bilimlarni olish va yangi ko‘nikmalarni egallashga qaratilgan 
individual ta’lim rejalari tuziladi, istiqbolli zaxira uchun 
mahoratni oshirish, yetakchilik fazilatlari va ijodiy qobiliyatlami 
rivojlantirishga qaratilgan rejalar tuziladi.
Zaxiradagi shaxslami albatta o ‘qitish, belgilangan 
tartibda ta’lim berish kadrlarni qayta tayyorlash va malakasini 
oshirish uchun maxsus muassasalarda amalga oshirilishi kerak.
Talabalar uchun o‘z-o‘zini nazorat qilish savollari
1. 
«Kadrlar siyosati» tushunchasini 
ifodalang va uning 
mohiyatini qanday tushunishingizni aytib bering?
53

---

2. «Kadrlar siyosati» tushunchasining maqsadi va zamonaviy 
ma’nosi nimadan iborat?
3. Kadrlar siyosatining ta’sir darajasi korxonaning rahbariyati 
tomonidan nazorat turlariga ko‘ra qanday tasniflanadi?
4. Har bir turdagi kadrlar siyosatining xususiyatlarini 
tavsiflab bering.
5. Kadrlar siyosatining asosiy yo‘nalishlarini aytib bering.
6.Samarali kadrlar siyosatini ishlab chiqish uchun tashkilot
yuqori rahbarlarining vazifalari nimalardan iborat?
7. Kadrlar siyosatini shakllantirish uchun korxonaning qaysi 
xizmati tahliliy axborotni rahbarga tayyorlab beradi?
8. Kadrlar siyosatini shakllantirishga qanday omillar ta’sir 
qiladi?
9. Kadrlar strategiyasi nima?
10.Kadrlar siyosatining vazifalarini belgilab beruvchi kadrlar 
strategiyasida birinchi navbatda nimalarga e ’tibor qaratilishi 
zarur?
54

---

П BOB. KORXONADA KADRLAR SIYOSATINI
SHAKLLANTIRISH BOSQICHLARI VA Y O ‘LLARI
2.1. Kadrlar siyosatini shakllantirish bosqichlari
Jahonning rivojlangan mamlakatlari korxonalarida 
kadrlar 
siyosatini ishlab chiqish bo‘yicha umumiy belgilangan standartlar 
mavjud emas. Ammo bu yo‘nalishda barcha korxonalaming 
o‘ziga yarasha mavjud xususiyatlarini hisobga olgan holda, har bir 
mehnat jamoasining faqat o ‘ziga xos odat va ko‘p yillardan beri 
mavjud an’analarga asoslangan va amalda ko‘p marotaba sinalgan 
kadrlar siyosati amaliyoti mavjud. Har bir korxona, tashkilot va 
kompaniya kadrlar siyosatini shakllantirishni bevosita o‘zi ishlab 
chiqadi.
Korxonaning kadrlar siyosati uzoq yillar davomida kadrlar 
bilan samarali ishlashni taqozo etadi va uni doimiy tarzda 
takomillashtirishga qaratilgan. Korxona amaliyotidagi kadrlar 
siyosatining samaradorligi mehnat jamoasining rivojlanishi, 
tashkilotni boshqarish izchilligi, an’analari va mentalitetini saqlab 
borish va shu asosda ishlab chiqarish jarayonida mehnatni to‘g ‘ri 
tashkil qilish va uning unumdorligini oshirib borish imkonini 
beradi.
Kadrlar siyosati mulkdorlar, yuqori bo‘g ‘in boshqaruv 
menejerlari va korxonaning kadrlar xizmati tomonidan ishlab 
chiqiladi. Kadrlar siyosatiga umumiy rahbarlikni korxona rahbari 
amalga oshiradi. Kadrlar siyosati korxonaning o ‘rta bo‘g ‘in va 
funksional bo‘linmalari rahbarlari hamda kadrlar xizmati tomo­
nidan ijro etiladi.
Tizimli kadrlar siyosati, odatda, yirik va o‘rta korxonalarda 
ishlab chiqiladi. Kichik biznes va hususiy tadbirkorlik sohasi 
korxonalarida ham ishlab chiqilgan kadrlar siyosati xodimlarning 
tashkiliy-mehnat va jamoaviy madaniyat darajasi rivojlanishiga 
bevosita ijobiyta’sir ko‘rsatadi.
Korxonaning kadrlar siyosati jamoada ijtimoiy mehnat 
munosabatlari rivojlanishining asosiy strategik yo‘nalishlarini 
hisobga olgan holda shakllanadi. U o‘zgaruvchan va xavf-xatarlari
55

---

bilan murakkab boMgan bozor iqtisodiyoti sharoitida realistik, tez 
moslashuvchan, yuqori malakali kadriami jalb qilishga yo‘nal- 
tirilgan, ijtimoiy-iqtisodiy hayotning o‘zgamvchan sharoitlariga 
moslashadigan boiishi kerak.
Kadrlar siyosatining asosiy maqsadi korxonada samarali 
mehnat faoliyati va innovatsion rivojlanish uchun personalni 
boshqarish 
tizimini 
maqbullashtiradi.Unga 
erishish 
uchun 
quyidagi asosiy vazifalar o‘z vaqtida hal qilinishi kerak:
- kadrlar uchun zamonaviy 
innovatsiya tamoyillariga 
asoslangan talablar tizimini shakllantirish;
- turli darajadagi kasb-malakaga ega kadrlarga mehnat 
bozoridagi talabni maksimal darajada ishonchli prognozlashtirish 
va o ‘z vaqtida mavjud bo'sh va yaratiladigan ish o‘rinlarini 
to‘ldirishga erishish;
- korxonadagi kadrlar tarkibini rivojlantirish ustunliklarmi 
aniqlash;
- kadriami saralash, tanlab olish, ishga rasmiylashtirish hamda 
ularning mehnatini baholash shakllari va usullarini takomil- 
lashtirish;
- xodimlami rag‘batlantirish, rivojlantirish, kasbiy-mansabli 
ko‘tarilish samaradorligini oshirib borish;
- rahbar bo‘g‘inlardagi kadrlar zaxirasi bilan ishlashni 
takomillashtirish;
- kadriami tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish 
tizimining faoliyatini takomillashtirib borish;
- kadrlar siyosatini amalga oshirishga qodir o‘ta samarali 
kadrlar xizmatini barpo etish.
Tashkilotning 
kadrlar 
siyosatining 
asosiy 
tamoyillari 
quyidagilardan iborat:
- qonuniylik;
- ilmiy asoslanganlik;
- tartiblilik;
- boshqaruv jarayonini innovatsion tarzda olib borish;
- kompleks yondoshuvchanlik;
- moslashuvchanlik;
- iqtisodiy asoslilik;
56

---

- izchillik
- shijoatlilik.
Bundan keyin kadrlar siyosatining ustunliklari belgilanadi.
Kadrlar siyosatining ustunliklarini shakllantirishga ichki va 
tashqi omillar ta’sir etadi.
Ichki omillar jumlasiga quyidagilar kiradi:
- korxonaning asosiy maqsadlari, uning faoliyati, ixtisosligi, 
innovatsion texnologiyalari, ishlab chiqarish va tashkiliy tuzilish 
xususiyatlari;
- yangi ish o‘rinlarining miqdoriy, innovatsion va texnologik 
sifat tavsifi;
- motivatsiya tizimi va mehnatga haq to iash shartlari;
- xodimlar mehnat sharoitlarining munosibligi va innova- 
torlikka moyilligini baholash yo‘nalishlarining o ‘zgarib borishi;
- korxonaning barcha boshqaruv bo‘g ‘inlarida innovatsion 
boshqaruv uslublari;
- korxonaning xo‘jalik-moliyaviy imkoniyatlari va hokazo.
Tashqi omillar sirasiga quyidagilar kiradi:
- bozorda korxonaning mahsulot yoki xizmatlariga boigan 
ehtiyojning ehtimoliy o‘zgarishlari, raqobatbardoshlikning bozor- 
dagi imkoniyatlarini kuchaytirish;
- mehnat bozori kon’yunkturasi, raqobatchilar tomonidan 
mehnat resurslariga talabning oshib borishi;
- ijtimoiy mehnat munosabatlaridagi qonunchilik talablari;
mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish va ijtimoiy 
dasturlari;
- ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning mintaqaviy dasturlari va 
aholini mehnat bilan bandlik darajasini oshirish davlat dastur- 
larining vazifalari;
-korxona 
faoliyati sharoitlarini shakllantiruvchi iqtisodiy, 
siyosiy omillar va qonunlarning barqarorligi.
Ko‘rsatilgan omillarni hisobga olish 
korxonaning kadrlar 
siyosati xususiyatlarini ishlab chiqishda belgilangan joylarni 
ajratib ko‘rsatish imkonini beradi
Kadrlar siyosatining umumiy 
ustunliklari 
quyidagilardan 
iborat:
57

---

- personalni boshqarishda kadrlar xizmatining mavqei va 
rolini oshirish;
- kasbiy-malakaviy, 
mansabli 
va 
miqdoriy 
tuzilmani 
maqbullashtirish asosida personalga innovatsion talablar tizimini 
shakllantirish;
- personal mehnat faoliyatini samarali tashkillashtirish va 
uning sifati va unumdorligini oshirib borish;
- kadrlarni saralash, tanlab olish, rasmiylashtirish, baholash va 
kasbiy lavozimlari o‘sishini, xodimlarning mehnat 
sifatini 
yaxshilash;
- kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish 
sifatini oshirish;
- rahbar kadrlar zaxirasi bilan ishlashni tartibga solish;
- zamonaviy axborot texnologiyalarini kadrlarni boshqarish 
amaliyotiga joriy qilish va hokazolar.
Kadrlar siyosatining maqsad va vazifalarini amalga oshirish 
uchun tashkiliy-axborot va moddiy-texnik shartlarni ta’minlash 
zarur.
Tashkilotning kadrlar siyosati tashkiliy-axborot ta’minoti 
quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
- personalga bo‘lgan talabni prognozlash tizimi;
- asosiy kadrlar xarakati 
bo‘yicha zamonaviy, 
ilmiy- 
asoslangan personal-texnologiyalar, Shu jumladan, ish natijalarini 
saralash, tanlab olish, baholash;
- kadrlar va hokazo xizmatlaming tayyorlangan xodimlari, 
shuningdek, liniya rahbarlari va funksional rahbarlar;
- tashkilot kadrlar tarkibi, kadrlar salohiyatini hisobi va tahlili 
hamda uni amalga oshirish monitoring tizimi to ‘g ‘risida tuzil- 
maviy axborot.
Tashkilot kadrlar siyosatining moddiy-texnik ta’minoti quyi- 
dagilami o‘z ichiga oladi:
- kadrlar xizmatining moddiy-texnik bazasi;
- personalni 
boshqarishni 
takomillashtirish 
muammolari 
bo‘yicha rahbar va mutaxassislar malakasini oshirishga mablag‘ 
ajratish;
58

---

V
-kadrlar bilan ishlash tadbirlarini moliyalashtirish manbalari 
hamda tartibini aniqlash va hokazo.