137
dən formalaşmağa başlayır. Deməli, şəxsiyyətin formalaşmasında
ən ilkin hal ailə mühitidir. Çünki ananın hiss və həyəcanları ən çox
ailə mühiti ilə bağlıdır. Şəxsiyyətin formalaşmasında qoyulan ilk
təməl isə inkişaf etməkdə olan şəxsiyyətin sonrakı taleyini is-
tiqamətləndirir. Düzdür, müəyyən yaş dövründə get-gedə müstəqil-
ləşən şəxsiyyətə şəraitin də çox təsiri var. Lakin bir çox hallarda
ailə mühitinin ilk tərbiyəsi şəxsiyyətə müəyyən şəraiti seçmək is-
tiqaməti verir. Deməli, şəxsiyyətin formalaşmasında ilkin səbəb
kimi ailə mühitinin böyük rolu var. Bütün bunlar öz yerində, lakin
ey insan, dünyaya insan kimi gəlmisənsə, öz təmizliyini qoruya
bilməsən, xalq içərisində hörmətdən düşərsən. Həm də hər bir in-
san bilməlidir ki, həyatda xalqın hörmətini qazanmaqdan yaxşı,
xalq içərisində nüfuzdan düşməkdən pis şey yoxdur.
Xüsusilə eks-
trasenslər öz şəxsiyyətlərinin təmizliyini hər vaxt qorumağa çalış-
malıdırlar. Ekstrasens hər bir kəsə əxlaqı nümunə olmalıdır. Eks-
trasens elə əxlaq nümunəsi göstərməlidir ki, ekstrasens şəxsiyyətini
hər kəs üçün ideallaşdırmalıdır. Bunun üçün yeganə yol ən ali var-
lığın ədalət qanunlarına həmişə riayət etməkdir. Ən ali varlıq isə
onun qanunlarına əməl edənə qarşı diqqətli olur. Bəzən insan öz
şəxsiyyətinin qiymətini özü düzgün qiymətləndirə bilmir. Lakin
kənardan baxan hər hansı bir diqqətli şəxs hər hansı bir əməl sahi-
binin qiymətini asanlıqla verir. Kənardan verilən qiymət sənin şəx-
siyyətin haqqında bir ölçüdür. Ey insan çalış kənardan baxan səni
öz əməllərinin müqabilində yüksək qiymətləndirsin. Xalqın insan-
lara verdiyi qiymət, tədricən formalaşan şəxsiyyətin səviyyəsinin
ümumi ölçüsüdür. Hər bir insan öz səviyyəsini bilməlidir. Əks təq-
dirdə faydasız bir ümidlə arzu edilən hal yaşantısına qovuşa bil-
məz. El gözü tərəzidir. Sən yaxşı əməl sahibi olsan, xalq səni öz
səviyyənə uyğun hörmətlə qəbul edəcək. Ən ali varlıq hər şeyə nə-
zarət edəndir. Ən ali varlıq kainatın nizamlı, məqsədli və təkamülə
doğru inkişafının təkanvericisidir. Ən ali varlıq hər şeyə nüfuz
edərək öz zərrəcikləri ilə bütün kainatın halını yaşayır və bu yaşa-
nan halla kainatın halını nizamlayır. İnsan ən ali varlığın yaratdıq-
ları içərisində ən mühüm mövqe tutur. Hər bir insan bədəni müəy-
138
yən nisbətdə ruhla vahidləşir. Bədənlə ruh bir-birinin əksi olan
şeylərdir. Bədəni qüvvətləndirən şeylər ruhu sıxır, ruhu qüvvətlən-
dirən şeylər bədəni öz tabeliyində saxlayır. Lakin bunların bir yer-
də yaşaması insan həyatını
təşkil etdiyi üçün,
onlar bir yerdə yaşa-
mağa məcburdurlar. Ancaq daha uzun müddət bir yerdə yaşamaq
üçün orta hədd gözlənilməlidir. Bədən daim öz tələbatını
ödəməyə
çalışsan da ruh o qədər sıxılar ki, əks hal yaranır, ruhi iztirablar
bədənin hədsiz zəifləməsinə və xəstələnməsinə səbəb olur. Ruhun
qüvvətlənməsi isə o nisbətə qədər davam edər ki, yalnız bədənin
yaşaması üçün onun zəruri ehtiyacları ödənsin. Ruhun qüvvətlən-
məsi daha bundan o yana aparmaz, bu isə dünya malına zərurətdən
artıq meyil etməyən ən ideal sağlam insan bədəni deməkdir. Lakin
belə bir halla da yaşayış alınmır. Çünki insan cəmiyyətin ümumi
əxlaq normalarından çox uzaqlaşır və onun hərəkətləri daha az
adamlar tərəfindən başa düşülür. Əslində təkamülə aparan yol bu-
dur, qüvvətli ruh, sağlam bədən, artıq dünya malı sənin nəyinə la-
zımdır. Lakin cəmiyyətin ümumi səviyyəsi gərək o həddə çata ki,
belələrini haradasa qəbul edə bilsinlər. Qüvvətlənən ruh həm də
ağılla edilən hərəkətlər deməkdir. Ruhun rahatlığı ilk başlanğıcda
iki üsulla yaradılır. Lakin bunlardan biri müvəqqəti rahatlıqdır ki,
sonu sıxıntıya aparır. Digəri yenə rahatlıqdır, lakin sonu daimi ra-
hatlığa aparır. Birincisi, bədənin tələbatını ümumi əxlaq normala-
rından aşağı səviyyədə ödəməkdir ki, tələbat ödənilənə qədər ləz-
zət, lakin tələbat ödənildikdən sonra, etdiyi hərəkətlərə görə,
cəmiyyətdən üstünə axan mənfi emosiyalar qismətin olar. Bu hər
iki halı yaşayan ruh bu yaşantını nə cür hiss edir və hansı cavab
reaksiyası ilə fəaliyyət göstərir? Biz bilirik ki, ruh bədənə nüfuz
edərək onun halını yaşayır. Bəs bu hal nədir? Hal – hər hansı fiziki
və mənəvi təsirin bədənin ümumi tutumunda yaratdığı yerdəyişmə-
sinin məhsuludur. Fiziki və mənəvi vasitələrin insan bədəninə etdi-
yi təsirlər orada qərarlaşır və öz tutumları qədər insan bədənindən
öz cinslərinə uyğun hal çıxarırlar. Ruh insan bədəninin içərisində
olduğu üçün bu hal onu hər tərəfdən sıxır, ancaq onunla birləşmək
imkanından məhrumdur. Əgər bu yaxşı haldırsa, bu toxunuşdan