Baki avrasiya universiteti NİĞde üNİversitesi
Yüklə 4,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- KAYNAKÇA
- AZƏRBAYCAN VƏ TÜRK INANC SISTEMINDƏ MIFOLOJI DÜŞÜNCƏ
32 III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu Bu pulun tasarımında ise yine Mevlana Müzesinin görüntüsüne yer verilmiştir. Modern minyatür tarzında resmedilen Müze binasının görüntüsünde bahçedeki ağaç çizimleri tasarıma değişik bir hava katmıştır. Diğer pul tasarımlarında resmedilen Mevlana Müzesi etrafında bu kadar çok ağaca yer verilmediği için çevresel faktörler yönünden bu pul tasarımı diğerlerinden farklı bir sıcaklık oluşturmaktadır diyebiliriz. Türkiye Cumhuriyetin ilanından günümüze kadar yayınlanan pullar incelendiğinde dolaylı olarak Mevlana konusunun işlendiği üç ayrı pul tasarımında daha rastlamaktayız. Bunlar; 24 Ekim 2008 yılında basılan Türkiye-Endonezya Ortak Konulu Pulları Anma Blok’unda yer alan Semazen konulu pul tasarımı, 09 Mayıs 2012 yılında basılan, Avrupa 2012 (Türkiye’yi Ziyaret Edin) konulu pul ve 11 Eylül 2006 yılında yayınlanan İllerimiz seri adıyla Konya konulu puldur. Bu pullarda da Mevlana ile ilgili yine semazen, Mevlana Müzesi gibi bilindik sembollere yer verilmiştir.
Sonuç Yapılan bu çalışmada neticesinde görülmüştür ki farklı yıllarda tasarlanan Mevlana konulu pullarda çoğunlukla benzer semboller kullanılmıştır. Pul tasarımları hakkında bir çalışma yapan Düzenli ve Kavuran’da (2005, 202) benzer sonuçlara ulaştıklarını şu sözleriyle ifade etmektedirler “Pul bir ülkenin ekonomik, sosyolojik ve kültürel gelişmişliğinin bir ispatıdır. Böyle olduğu halde ülkemizde tasarımcılar tarafından pul tasarımlarına gereken önemin verilmediği görülmektedir. Oysa tasarımcının pul tasarlanmadan önce onu tarihsel sürecinden tutup teknik, estetik ve işlevsel yönden ele alması gerekmektedir. Böylece sıradanlıktan uzak bir tavır ve yaklaşımla tasarımlanmalıdır”. Mevlana gibi evrensel öneme sahip bir şahsiyetle ilgili görsel tasarımlar yapılırken konunun çok çeşitli yönlerden ele alınıp işlenmesi ve daha zengin içeriklerle yenilikçi tasarımların oluşturulması gerektiği sonucuna varılmıştır. KAYNAKÇA Alparslan, A. (2006). Müsenna, İslam Ansiklopedisi, Cit 32, s. 88, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul. Düzenli, Ş. ve Kavuran, T. (2005). Cumhuriyet Konulu Anma Serisi Posta Pulları Kataloğu (1933-1993) ve Grafik
İSFİLA (2016). Türk Pulları Kataloğu (1863-2015) İstanbul Filateli ve Kültür Merkezi A.Ş. Cilt 1, İstanbul Toker, M.V. (2013). Pul Tasarımındaki Algı, http://www.muze.gov.tr/tr/muzeler/mevlana-muzesi (Erişim Tarihi: 16.03,2016 ) AZƏRBAYCAN VƏ TÜRK INANC SISTEMINDƏ MIFOLOJI DÜŞÜNCƏ Aytən VƏLIBƏYOVA
tanrı dininə inancı göstərilir. İnanca görə, göyün ulu ruhu Tanrıdır. Türklərin əsas totemi Boz Qurd olmuşdur. Türklər hətta, bayraqlarının üstündə də qurdun şəklini çəkmişlər. Boz Qurdun xilaskarlığı “Boz Qurd”, “Törəyiş” dastanında təsvir olunur. Ana maral (geyik) da türklərin əcdadı olmuşdur. Məqalədə qədim türklərin oda, suya, ağaca tapınmağı göstərilir. Türklər bu ünsürlərin də canlı olduğuna inanmışlar. Oda, suya ziyan verməklə onların ruhlarının qəzəblənəcəyini düşünmüşlər.
the sky and belief in Gods of Turkish before Islam. According to the faith, the Great spirit of the sky is God. Turkishs main totem is a great wolf. The Turkish also painted the pictures of the wolf on their flags. The savioring of the wolf has been described in the epos of “Grey wolf”, “Generation”. The faith to the fire, water, tree of Turkish are shown in article. Mother deer were taken as the ancestor in our beliefs. The Turkish have believed in being alive of these elements. They thought damaging fire and water they would raged their spirits.
totem.
Mifologiya milli mədəniyyət amili olub mifik düşüncə sisteminin yaratdığı dünya modelini, gerçəkliyi dərketmə sistemini əks etdirir. Miflərdə milli mentalitet, dəyərlər sistemi ilə bağlı öz əksini tapan informasiyalar qədim insanların yaratdığı mifik dünya modeli barədə təsəvvür formalaşdırmağa imkan verir. İnamların bir çoxu qədim insanların ətrafda görüb mahiyyətini dərk edə bilmədikləri təbiət hadisələrinin doğurduğu təsəvvürlər, yozumlar, stereotiplər, qorxu və s. nəticəsində yaranmışdır. Bu inamlar zaman keçdikcə sözlü mətnlərə-inanclara çevrilmiş, insanların dünyagörüşündə, həyata baxışında mühüm yer tutmağa başlamışdır. Məlumdur ki, inanc şifahi xalq yaradıcılığının ilkin dövrlərə aid kiçik janrlarındandır. Bu janr eyni etnik sistemə daxil olan bütün türk xalqlarının folklorunda mövcuddur. Lakin ortaq məqamlarla yanaşı, hər xalqda bu inanclar özünü fərqli şəkildə büruzə verir. Qədim türklərin yaşadığı məkan Orta Asiya olmuş, yaşam tərzi, yaxın məkan, iqlim (təbiət) oxşarlığı onların şifahi xalq yaradıcılığına da təsir göstərmişdir. Son araşdırmalara görə, türklərin yerləşdiyi məkan Altay-Ural dağlarından Xəzər dənizinin şimalına qədər uzanmışdır. Məkan, yaşam tərzi, milli düşüncədəki yaxınlıq onların tapındığı, inam bəslədiyi varlıqların da oxşarlığını şərtləndirmişdir. Göytürklərə aid “Göytürk kitabələri”dən məlum olduğu kimi, türklərin tanrısı Göy tanrı olmuşdur. Bu ad bəzi əski türk qaynaqlarında tenqri, tengere, tanqrı kimi ifadə edilmişdir. Altay türkləri tenqereyə dua edərkən “yüksəkdə duran böyük atamız xan tenqere” deyirlər. [M.Eröz 1982, s.5] Türk nağıl və dastanlarında tanqara göy (səma) və göy ruhu (tanrı) mənasını verir. Tenqri Orxon abidələrində ilk oxunan sözdür. Məlumdur ki, Göytürk kitabələri daş sütunlar üzərində əks olunmuşdur. Daş insan üçün gücün rəmzidir. Kül Tigin və Bilgə Xaqan kitabələrində qurddan süd əmən bir uşaq təsvir olunmuşdur. Kitabələrin bir qismində Tanrının dünyaya müdaxilə etdiyi əks olunub. Bu da onu göstərir ki, qədim türklər Tanrının iradəsinin hər şeydən üstün olduğuna inam bəsləmişlər. Tengriçilik inancında Asiya Türkləri Tenqrini yeganə yaradıcı və tapınılacaq tək varlıq olaraq görürdülər. Onlar Tenqrinin insan oğlunun həyatına və yaşam tərzinə müdaxilə etdiyinə inanırdılar. Türklərin inancına görə, Tenqri qəhrəmanlıq göstərən və yaxşılıq edən insanlara güc və səltənət verə bilər, əksinə şər, qədirbilməz insanlardan isə verdiklərini geri ala bilərdi. Lakin mifoloji düşüncəyə görə, insanların etdiyi yaxşı və pis əməllər yalnız bu dünyada deyil, öldükdən sonra da qiymətləndirilə bilər. [Orkun, s.34]
Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti tyutor, Bakı Avrasiya Universiteti, doktorant, aytan.valibayova@mail.ru Yüklə 4,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|