Бакы дювлят университети илащиййат факцлтясинин

İlk Dönem İslam Toplumunda Kadınların Tezyini Üzerine Bazı Notlar 
157 
rivayet,
30
 hanımların bu tezyin unsurundan vazgeçmediğini göstermektedir. 
Yine hadis kaynaklarındaki rivayete göre, Muâviye b. Ebû Süfyân, son kez 
yaptığı hac ziyareti dönüşü Medîne’de halka yaptığı konuşmasında elinde 
tuttuğu saç demetini göstererek, bunların daha ziyade Yahudi kadınlar 
tarafından kullanıldığını hatırlatmış ve saç eklemede kullanılan bu süs 
unsurunun Müslüman hanımlar arasında yaygınlaştığına dair endişelerini 
dile getirmiştir.
31
 Yine aralarında Abdullah b. Ömer
32
 ve Abdullah b. 
Mesûd
33
 gibi toplumun bilgisine itimat ettiği sahabîlerin, Hz. Peygamber’in 
saç ekleten ve ekleyene lanet ettiğine dair sözlerini gündeme getirmeleri, asr-
ı saadette kadınların bu tezyin aracını kullanmaya devam ettikleri sebebiyle 
olmalıdır.
34
 
Saç, yüz ve vücuduna yapılan bakım dışında gelinlerin giydikleri elbise 
ve takılarından düğün sırasında oturdukları özel hazırlanmış yere kadar 
törendeki diğer hanımlardan temayüz etmeleri gibi hususlar, genellikle 
kuaförleri tarafından takip edilmekteydi. Kalın pamuklu Yemen kumaşından 
(رطقلا
ْ ِ )
35
 olan yaklaşık beş dirhem değerindeki elbisesinin Medîne’de düğün 
için hazırlanmakta olan gelinlere giydirilmek üzere kendisinden ödünç 
alındığına dair Hz. Âişe’nin rivayeti
36
, günümüzdeki kiralık gelinlik elbise 
anlayışına yakın bir tasavvurun ashap toplumunda da yaygın olduğunu haber 
vermektedir. Yine Hz. Âişe’nin düğünde kardeşi Esmâ’dan ödünç aldığı 
gerdanlığını kaybettiğine dair rivayet
37
, gelinlerin düğün günü kullanmak 
üzere elbise yanında çeşitli takıları da ödünç aldıklarını gösterir. Halîl b. 
Ahmed’in aktardığı bir bilgi, kuaförlerin saç ve vücut bakımının dışında 
gelinin düğündeki diğer kadınlardan temayüz etmesi için onu, minessa 
                                                 
30
 Nesâî, “Zîne”, 23; Taberânî, el-Mu’cemu’l-kebîr, IX, 292. 
31
 Bk. Buhârî, “Libâs”, 83; Müslîm, “Libâs”, 122; Ebû Dâvud, “Tereccül”, 5; Nesâî, “Zîne”, 
67; İbn Hanbel, IV, 98. 
32
 Meselâ bk. Buhârî, “Libâs”, 83-85; Müslim, “Libâs”, 116; İbn Mâce, “Nikâh”, 52; İbn 
Hanbel, VI, 111; Ebû Dâvud, “Teraccül”, 5. 
33
 Meselâ bk. Nesâî, “Zîne”, 23; Taberânî, el-Mu’cemu’l-kebîr, IX, 292-293. 
34
 Hz. Peygamber döneminde hanımlara uygulanan saç modelleriyle ilgili detaylı bilgi için bk. 
Kamacı, Hz. Peygamber Döneminde Kadınların Süslenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans 
tezi), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya 2005, s. 55-61. 
35
 Bk. İbnü’l-Esîr, en-Nihâye, IV, 80; İbnü’l-Cevzî, Garîbü’l-hadîs (nşr. Abdulmutî Emîn el-
Kal‘acî), I-II, Beyrut 1985, II, 252; İbn Manzûr, V, 105-106. 
36
 Buhârî, “Hibe”, 34; İbnü’l-Esîr,  en-Nihâye,  IV, 135; Zemahşerî,  el-Fâik fî garîbi’l-hadîs 
(thk. Ali Muhammed el-Bicâvî, Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm), Beyrut t.y., II, 141. 
37
 Buhârî, “Nikâh”, 65; İbn Hanbel, VI, 57. 

---

 i.e.n. Elnurə ƏZİZOVA 
158 
( صنملا
ّ َ ِ
ة
)
38
 denilen bir çeşit taht hazırlayarak oturttuklarını haber 
vermektedir.
39
 Aynı müellifin aktardığı bir diğer kayıta göre ise, bazı 
durumlarda gelinin kuaförü, ona kocasının evine kadar eşlik etmekte ve bu 
görevi dolayısıyla kendisine ‘ucâhine (ةنھاجعُ) denilmekteydi.
40
 
Arapçada kuaförlerin faaliyetini ifade eden tekayyün  (نﱡيقت
ٌ َ َ ) kelimesinin, 
çeşitli süs malzemeleriyle süslemek (ةنيزلا  ناولأب  نﱡيزتلا
ِ
ُ َ َ ) manasındaki 
kullanımı,
41
 bu meslek erbabının farklı bakım ve tezyin araçlarından istifade 
ettiklerini göstermektedir. Eşi vefat etmiş hanımların Câhiliye’de bir sene 
olup  İslâm’da dört ay on güne indirilmiş iddet süresince gözlerini 
sürmelemediklerine, koku sürünmediklerine, saçlarını boyatmadıklarına ve 
yaptırmadıklarına dair hadis kaynaklarındaki verilerden
42
 anlaşıldığına göre 
hanımların süs ve bakımını yaparken kuaförlerin kullandıkları temel bakım 
malzemelerini, saça uygulanan boya maddeleri, cilde sürülen çeşitli koku ve 
esanslar oluşturmaktaydı.
43
 
Saç boyaları, güzel kokular, vücut ve yüz yağları gibi süs malzemelerinin 
yanında çeşitli saç modelleri oluşturmada kullanılan saç tutamları başta 
olmak üzere çeşitli süsleme araçları ve saç kesiminde kullanılan farklı tarak 
ve makas türü alet-edevat da kuaförlerin özellikle saç yapımında 
kullandıkları başlıca araçlardan sayılmaktaydı. Konuyla ilgili kaynaklardaki 
veriler, Hz. Peygamber döneminde aralarında fildişi
44
, tahta,
45
 altın ve 
                                                 
38
 Bk. Fîrûzâbâdî, el-Kâmûs, s. 816; İbnü’l-Esîr, en-Nihâye, V, 64; İbn Manzûr, VII, 97. 
39
 Bk. Halîl b. Ahmed, VII, 87. 
40
 Halîl b. Ahmed, II, 277; İbn Manzûr, XIII, 278. 
41
 Halîl b. Ahmed, V, 219; İbn Manzûr, XIII, 351. 
42
 Bk. Buhârî, “Talâk”, 45-49; Müslim, “Talâk”, 66; Dârimî, Sünenü’d-Dârimî, I-II, İstanbul 
1992, “Talâk”, 13; İbn Ebû Şeybe,  el-Musannef (thk. Kemal Yûsuf el-Hût), I-VII, Riyâd 
1409, IV, 164-165. 
43
 Hz. Peygamber döneminde kullanılan saç boyaları, kokular ve değişik tezyin 
malzemeleriyle ilgili ayrıntılı bilgi için bk. Azizova, Hz. Peygamber Döneminde Çalışma 
Hayatı ve Meslekler (Yayınlanmamış Doktora tezi), İstanbul 2007, “Attârlık”. 
44
 İbn Sa’d’ın aktardığı rivayete göre, Hz. Peygamber’in fildişinden bir tarağı vardı. İbn Sa’d, 
I, 484. 
45
 Sözlükler, tahta tarakların  şîz (زيشلا
ِ ) diye adlandırılan siyah renkli ahşaptan yapıldığını 
haber vermektedir. Bk. Halîl b. Ahmed, VI, 274; İbn Manzûr, V, 363. 

---