Бакы дювлят университети илащиййат факцлтясинин

İlk Dönem İslam Toplumunda Kadınların Tezyini Üzerine Bazı Notlar 
153 
süslemesinin ve bakım yapmasının bir mahzuru bulunmadığı cevabını 
almıştır.
9
 
Farklı bölgelerden çeşitli kabilelere mensup kuaför kadınlarla ilgili 
kaynaklardaki verilerden hareketle, Hz. Peygamber döneminde bu mesleğin 
icracılarının toplumdaki sosyal statüsüyle ilgili fikir edinilebilir. Şöyle ki 
genellikle tabakat kitaplarından aktarılan kayıtlar  ışığında kuaförlerin bir 
kısmının mevali veya köle tabakasından olduğu, fakat aralarında Büsre bint 
Safvân, Âmine bint Affân ve Ümmü Ri‘le el-Kuşeyriyye’nin de bulunduğu 
toplumun hür kesiminden hanımların da kuaförlükle iştigal ettiği 
görülmektedir. 
Kaynakların kendilerinden kuaför olarak bahsettikleri dışında, isimleri 
zikredilmeksizin bazı cariyelerin sahiplerine kuaförlük hizmeti de verdikleri 
anlaşılmaktadır.  İbn Sa‘d’ın aktardığı bir rivayet, bazı hali vakti yerinde 
şahısların evlenirken mihr olarak hanımlarına verdikleri çeşitli hediyeler 
arasında kuaför (ةطشام) bir cariye (ةنيقَْ) de bulunduğu dikkat çekmektedir.
10
 
Bu kayıttan da anlaşıldığına göre, bazı kişilerin, muhtemelen diğer 
sorumluluklarının yanında özel olarak kadınların saç ve vücut bakımıyla 
iştigal eden cariyeleri bulunmaktaydı. Meselâ Ümmü Seleme’nin bir gün 
cariyesi (kayne) tarafından saçları tarandığı  sırada Resûlullâh’ın insanlara 
hitabını duyarak cariyeyi durdurduğu ve konuşmayı dinlemek için dışarıya 
çıktığı aktarılmaktadır.
11
  Eşiyle arasındaki anlaşmazlığı çözmesi için 
Huveyle bint Huveylid isimli hanım kendisine geldiğinde, Resûlullâh’ın 
yanında bir mâşıtanın onun saçlarını taramakta olduğu rivayet 
edilmektedir.
12
 Mezkur kayıt, kadın kuaförlerin erkek saç veya vücut 
bakımıyla da ilgilendiklerine işaret etmektedir. Zira hadis kaynaklarında 
geçen bir habere göre, Yemen’den Mekke’ye dönen Ebû Mûsâ el-Eşârî, 
tavaf ve sa‘y vecibelerini yerine getirdikten sonra ihramdan çıkarak Kays 
                                                 
9
 Bk. İbn Hacer, el-İsâbe, VIII, 204. 
10
 İbn Sa’d, et-Tabakâtü’l-kübrâ (nşr. İhsân Abbas), I-IX, Beyrut 1968, VII, 145. 
11
 Müslim, el-Câmi‘u’s-Sahîh, I-V, İstanbul 1981, “Fedâil”, 29; İbn Hanbel, VI, 297. 
12
 Taberânî, el-Mu’cemu’l-kebîr (thk. Hamdi Abdülmecid Selefî), I-XXV, Beyrut t.y XI, 265; 
Beyhakî, es-Sünenü’l-kübrâ (thk. Muhammed Abdulkâhir Atâ), I-X, Mekke 1994, VII, 382. 
Ayrıca bk. Taberî, Tefsîrü’t-Taberî, I-XXX, Beyrut 1405, XXVIII, 3; İbn Kesîr, Tefsîrü'l-
Kur’ âni'l-Azîm, I-IV, Beyrut 1388/1969, IV, 321. 

---

 i.e.n. Elnurə ƏZİZOVA 
154 
kabilesinden bir kadına saçını taratmış veya yıkatmıştır (تطشم
َ َ ).
13
 Hz. 
Peygamber’in baldızı ve amcası Abbâs’ın hanımı Ümmü Fadl’ın (Lübâbe 
bint Hâris) Medîne’deki evini sık sık ziyaret ettiği, Ümmü Fadl’ın kendisine 
saç bakımı yaptığı (هيلفتُْ) ve gözlerini sürmelediği rivayet edilmektedir.
14
 
Saç ve bıyıkları keserek şekillendirme, tırnak ve diş temizliğine özen 
gösterme gibi temizlik amaçlı uygulamalar arasında zikredilen koltukaltı 
kılların alınması,
15
 bu uygulamanın Hz. Peygamber dönemi İslam 
toplumunda da önemsenen sağlık ve temizlik işlerinden birisi olduğunu 
göstermektedir. Ensarlı hanım sahabîlerden Ümmü Atıyye’nin evinde 
kaylûle yapan Hz. Ali’nin, evin hizmetçisi Ümmü Şürâhil’e koltukaltı 
kıllarını aldırdığına dair İbn Sa‘d rivayetinden,
16
 bu temizlik işleminin 
erkeklere de muhtemelen bu konuda beceri sahibi hanımlar tarafından 
uygulandığı söylenebilir. İbn Sa‘d’ın rivayetinden Ümmü Şürâhil’in 
efendisinin isteği üzerine mi misafire bu temizlik hizmetini sunduğu, yoksa 
Hz. Ali’nin onun bu konudaki ünü sebebiyle mi kaylule yapmak üzere 
Ümmü Atıyye’nin evine gittiği hususu açık değildir. Fakat gerek Ümmü 
Atıyye’nin devrin savaşlarına katılarak sağlık hizmetlerinde özel görev 
üstlenmiş olması
17
, gerekse Resûlullâh’ın kızı Zeyneb’in naşını  yıkayan 
kadınlar arasında yer alması
18
, Hz. Ali’nin vücut bakımının onun evinde 
yapılmış olmasının sadece bir rastlantı olmadığını akla getirmekte, ayrıca bu 
işlemin kişiye ailesinden veya hizmetçilerinden olmayan birisi tarafından 
yapılmış olması, bu alanda tanınmış kişilerin varlığına işaret etmektedir. 
                                                 
13
 Buhârî, “Meğâzî”, 60. Bazı kaynaklarda Ebû Mûsâ el-Eşârî’nin saçını  yıkayan kadının 
kendi kabilesinden olduğu rivayet edilir. Bk. Buhârî, el-Câmi‘u’s-Sahîh, I-VIII, İstanbul 
1992, “Hac”, 32; Müslim, “Hac”, 155; Nesâî, Sünenü’n-Nesâî, I-VIII, İstanbul 1992, 
“Menâsik”, 50; İbn Hanbel, I, 39-41. 
14
 Bk. İbn Sa’d, VIII, 278. 
15
 Bk. Buhârî, “Libâs”, 63-64; Müslim, “Tahâra”, 49; Ebû Dâvud, es-Sünen, I-V, İstanbul 
1992, “Tahâra”, 29; Tirmizî, es-Sünen, I-V, İstanbul 1992, “Edeb”, 14; Nesâî, “Tahâra”, 8-
10; “Zîne”, 55. 
16
 Bk. İbn Sa’d, VII, 455; İbn Hacer, el-İsâbe, VIII, 261. 
17
 Ümmü Atıyye’nin sağlık alanındaki hizmetlerini gösteren rivayetler için bk. İbn Sa’d, VIII, 
455; Taberânî, el-Mu’cemu’l-kebîr, XXV, 55; İbnü’l-Cevzî, el-Muntazam fî târîhi’l-mülûk 
ve’l-ümem, I-XVIII, Beyrut t.y, IV, 246. 
18
 Bk. İbn Sa’d, VIII, 455; Buhârî, “Cenâiz”, 8-9; Müslim, “Hac”, 93; Ebû Dâvud, “Tahâra”, 
129; İbn Hibbân, Sahîhu İbn Hibbân (thk. Şu‘ayb el-Arnaût), I-XVIII, Beyrut 1414/1993, 
VII, 302; Beyhakî, I, 7; Taberânî, el-Mu’cemu’l-kebîr, XXV, 46-49. 

---