Бакы дювлят университети илащиййат факцлтясинин

Nəsirəddin Tusinin fəlsəfəsində varlıq və mahiyyət cəhətindən ruh / nəfs nəzəriyyəsi 
149 
 
XÜLASƏ 
 
Bu məqalədə dahi filosofumuz Nəsirəddin Tusinin ruh nəzəriyyəsi tədqiq 
edilmişdir. Filosofumuzun ruh nəzəriyyəsini  əhatə edən bu məqalədə bizi 
maraqlandıran  əsas məsələ ruhun varlıq və mahiyyətidir. Bu çərçivədə 
Tusinin ruhun varlığı və mahiyyəti məsələsini hansı əsaslara görə izah etdiyi 
və kisacası qeyd edilən problemi necə  əsaslandırdığı  məsələsi üzərində 
durulmuş  və bu mövzuda irəli sürdüyü fikir və  dəlillərə yer verilmişdir. 
Bununla bərabər filosofumuzun bu çərçivədəki görüşləri özündən  əvvəl bu 
mövzuda  əsərlər yazmış olan İslam filosoflarının fikir və düşüncələri ilə 
müqayisəli  şəkildə  ələ alınıb, dəyərləndirilmişdir. Çün ki, məsələnin 
müqayisəli bir şəkildə dəyərləndirilməsi Tusinin İslam filosofları arasındaki 
mövqeyinin təsbit eilməsi cəhətindən əhəmiyyətlidir. Əlavə olaraq məqalədə 
ələ alınan mövzunun Tusinin fəlsəfi sistemində  nə kimi əhəməyyət kəsb 
etdiyi məsələsinə də toxunulmuşdur. 
 
 
РЕЗЮМЕ 
 
В  этом  статъе  обсуждено  мнение  Насируддин  Туси,  что  как  он 
обосновывал проблему духа и как это подверждено доказателстъвами. 
Но прежде всего мы обсуждали мысли и мнение Исламских философов 
до времени Туси. Потому что этот метод важно для того как было мыс-
ли  до  времени  Туси  об  упомянутом  теме  и  нужно  определятъ  подска-
зывал  ли  Туси  разные  мысли.  Поэтому  в  этом  статъе  мы  оценовали 
мнение философа сравнителъно с мыслей Исламских философов до его 
времени. В таком случае в етом статъе мы старалисъ определятъ в ка-
ком позицие Туси находитъса между Исламских философов и влияние 
их мыслей на Туси. К тому же в статъе исследовалсъя вопрос важности 
етой концепции в его системе философии. 

---

 Dr. Anar QAFAROV 
150 
 
SUMMARY 
 
In this article I have dealt with Nasiraddin Tusi's conception of 
psychology depending upon his writings. The main problem in this 
conception is existence of soul. I have researched his views and arguments 
about this problem. In this context ``Tusi on what gronds substantiate this 
problem which have been mentioned?`` is main question of our article. To 
answer this question is first aim of our article. Furthermore, I have compared 
his views  with view or thoughts of other Islamic philosophers who worked 
on this issue before him. Because evaluating Tusi's views with comparing 
with view or thoughts of other Islamic philosophers is important from course 
or direction of to determine the place of Nasiraddin Tusi in psychological 
thought in context of matters which have been mentioned. 
 
 

---

İlk Dönem İslam Toplumunda Kadınların Tezyini Üzerine Bazı Notlar 
151 
 
 
İLK DÖNEM İSLAM TOPLUMUNDA 
KADINLARIN TEZYİNİ ÜZERİNE BAZI NOTLAR 
 
i.e.n. Elnurə ƏZİZOVA
 
∗
 
 
 
Tabiat olarak temizliğe ve güzel gözükmeye temayüllü yaratılmış 
insanın, saç, yüz ve vücut bakımına zaman ve çaba harcadığı hususu, 
uygulamada tarihsel ve kültürel bazı farklılıklar arz etmekle birlikte beşer 
tarihi boyunca bütün toplumlarda görülmüştür. Söz konusu bakım olunca, 
mizaç itibariyle gerek kendileri gerekse çevreleri konusunda daha fazla 
estetik hayranı olan kadınlarda bu husus ayrı bir önem arz etmektedir. 
Temizliğin ötesinde bir ihtiyaç olarak telakkî edildiği için süslenme 
gereksiniminin karşılanması, tezyinle uğraşan belli başlı meslek sahiplerinin 
ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Hz. Peygamber döneminde özel olarak 
mâşıta  (ةطشاملا
ِ
)
1
, genel olarak mukayyine  (ةنيقملا
ﱢ َ ُ ) veya kayne  (ةنيقلا
ْ َ )
2
 diye 
isimlendirilen kadın bakım uzmanlarının, saç, yüz ve vücut bakımını 
üstlenen zümrenin belli başlı aktörleri olduğu anlaşılmaktadır. Nitekim 
ileride ayrıntılarıyla görüleceği üzere saçların yıkanıp  şekillendirilmesi, 
yüzün tüylerinin alınması, kaşların biçimlendirilmesi ve dönemin bir çeşit 
modası sayılabilen dişlerin arasının yontulması  (جلفت
ِ ْ َ )
3
 gibi hususlar, 
toplumda mâşıta ve mukayyine veya kayne diye bilinen bu meslek erbabınca 
hayata geçirilmekteydi. 
Konuyla ilgili kaynaklardaki veriler, Câhiliye ve İslâm’ın ilk 
dönemlerinde gerek yerleşik gerekse göçebe halk arasında özellikle düğün 
                                                 
∗
 Xəzər Universiteti 
1
 Bk. Ebû Ubeyd, Garîbu’l-hadîs (thk. Muhammed Abdu’l-Mu‘îd Hân), I-IV, Beyrut 1396, 
IV, 132; Hattâbî, Garîbü’l-hadîs (thk. Abdülkerim İbrâhim Azbâvî), I-III, Mekke 1402, I, 
654; İbn Manzûr, Lisânu’l-‘Arab, I-XV, Beyrut t.y., VII, 402-403. 
2
 Bk. Halîl b. Ahmed, Kitâbü’l-‘Ayn (thk. Mehdi Mahzûmî ve İbrâhim Samerrâî), I-VIII, 
Beyrut 1988, V, 219; Ebû Ubeyd, Garîbu’l-hadîs, IV, 132; Hattâbî, Garîbu’l-hadîs, II, 577; 
İbn Manzûr, XIII, 351-352. 
3
 Halîl b. Ahmed, VI, 127; Fîrûzâbâdî, el-Kâmûsu’l-muhît, Beyrut 1986, s. 258; İbn Manzûr, 
II, 346. 

---

 i.e.n. Elnurə ƏZİZOVA 
152 
için özenle süslenen gelinler başta olmak üzere, kadınların günlük 
yaşamlarındaki periyodik saç ve yüz bakımını üstlenen kuaförlerle ilgili bilgi 
sunmaktadır. İbn İshâk’tan gelen bir rivayete göre, İslâm’ın zuhuru sırasında 
Dırâr b. Hattâb el-Fihrî, Kureyşli bir grupla kendilerinden intikam almak 
üzere Devs kabilesi üzerine gitmiş ve kabilenin azatlılarından Ümmü Gaylân 
isimli bir kuaförün evinde konaklamışlardı. Bu kadın gelinleri süslemek 
(سئارعلا  زھجت
َ َ
َﱢ ُ ) ve kadınların saç vs. bakımını yapmakla (ءاسنلا  ط◌شمت
ِ ِ ْ َ ) 
uğraşıyordu.
4
 Kaynaklardaki bir diğer veriye göre, Ümmü Züfer isimli bir 
kuaför, Hz. Peygamber’in hanımı Hatîce’nin kuaförlüğünü yapmış ve Hz. 
Peygamber’in anlattığına göre Hz. Hatîce hayattayken bu kadın, muhtemelen 
sadece ziyaret amaçlı değil, mesleği icabı  sık sık evlerini ziyaret etmiştir.
5
 
Hişâm b. Kelbî’den gelen bir rivayete göre, Kureyş’in halifi olan Kesîr b. 
Salt el-Kindî’nin mevlâsı Âişe kuaförlükle iştigal etmekteydi. İbnü Âişe diye 
bilinen  şair oğlu Muhammed’in ifadelerine göre, bu lakabı kendisine 
çocukluğunda kuaför annesiyle birlikte gittiği yerlerde, muhtemelen 
kendilerine bakım yapılan kişilerce verilmiştir.
6
 Yine Hişâm b. Kelbî’nin 
aktardığı bir rivayete göre, Varaka b. Nevfel’in yeğeni Büsre bint Safvân, 
Mekkeli kadınların kuaförlüğünü yapmaktaydı  (
  ﺖﻧﺎﻛ
  ﺔﻄﺷﺎﻣ
ﺔﻜﲟ  ﺀﺎﺴﻨﻟﺍ  ﲔﻘﺗ
).
7
 
Kaynakların kendisinden mâşıta olarak bahsettiği bir diğer hanım sahabî, Hz. 
Osmân’ın kız kardeşi, Mekke’nin fethi günü müslüman olan Âmine bint 
Affân’dır.
8
 Kuşeyr kabilesinden Ümmü Ri‘le isimli bir kuaförün Hz. 
Peygamber’e gelerek kadınları  eşleri için süslemesinin bir sakıncası olup 
olmadığını sormuş ve kadınların boş zamanlarında yapıldığı sürece onları 
                                                 
4
  İbn Hişâm,  es-Sîretü’n-Nebeviyye (thk. Mustafa es-Sakkâ ve dğr.), Dımaşk-Beyrut 
1424/2003, s. 361; Cümahî, Tabakâtu fühûli’ş-şu‘arâ (thk. Mahmûd Muhammd Şâkir), I-II, 
Cidde t.y., I, 251; İbn Hacer, el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe (thk. Ali Muhammed Bicâvî), I-
VIII, Beyrut 1992, VIII, 273; İbn Kesîr, el-Bidâye ve’n-nihâye, I-XIV. Beyrut 1981, III, 
106. 
5
  İbnü’l-Esîr,  Üsdü'l-gâbe fî ma'rifeti's-sahâbe  (thk. Halil Me'mun Şiha), I-V, Beyrut 
1418/1997, V, 448; İbn Hacer, el-İsâbe, VIII, 211; İbn Kesîr, el-Bidâye, VI, 160; Makrizî, 
İmta‘ü’l-esmâ‘ bimâ li’n-nebiyyi mine’l-ahvâl ve’l-emvâl ve’l-hafede ve’l-metâ‘ (thk. 
Muhammed Abdülhamid en-Nemisî) I-XV. Beyrut 1420/1999, X, 54. 
6
 Bk. İsfahânî, el-Eğânî (şrh. Abdülemir Ali Mihenna, Semîr Cabir), I-XXIV. Beyrut 1986, II, 
195. 
7
 Bk. İbn Hacer, el-İsâbe, VII, 536. 
8
 Bk. İbn Hacer, el-İsâbe, VII, 475. 

---